Έχει η Αριστερά πρόγραμμα;

Με αφορμή μιαν ακόμα εκλογική μάχη

Γινόμαστε καθημερινά μάρτυρες, και τώρα λόγω ευρωεκλογών, σ΄ έναν μέχρι τελικής πτώσεως εμφύλιο μέσα στην Αριστερά.

Όπου υπάρχουν εκλογές τα στοιχήματα και οι τακτικές για ένα καλό αποτέλεσμα σε βάρος, όχι τόσο των δυνάμεων του νεοφιλελευθερισμού αλλά του αντιπάλου αριστερού πόλου, γιγαντώνονται.

Οι διαφορετικοί πόλοι μέσα στην αριστερά δεν αθροίζονται, αντίθετα, διεκδικούν την εξόντωση ο ένας του άλλου.

Για πολλούς η ένταση και η διάρκεια αυτού του πολέμου είναι κάτι το ακατανόητο εφόσον η Αριστερά είναι αυτή που υποτίθεται ότι προκρίνει πάντα τη μέγιστη και από τα κάτω συγκέντρωση δυνάμεων εφόσον δεν διαθέτει άλλα μέσα επιβολής πέραν «της ενότητας και του αγώνα».

Ο εμφύλιος της αριστεράς αναπαράγεται ανεξαρτήτως του μεγέθους της.

Είτε είμαστε στο 1974 όπου στο φοιτητικό χώρο σχεδόν δεν υπήρχε άλλη παράταξη είτε είμαστε στο 2004 όπου με κόπο το σύνολο της αριστεράς συγκεντρώνει ένα 20% στους φοιτητές κι ένα 10% στην κοινωνία με έντονες καθοδικές τάσεις, η ένταση αντιπαλότητας παραμένει η ίδια.

Την ίδια ώρα οι παρατάξεις της κεντροδεξιάς και της κεντροαριστεράς δέχονται και καταφέρνουν να έχουν ανοιχτές πολυσυλλεκτικές συσπειρώσεις που συγκεντρώνουν όλο σχεδόν το διαθέσιμο δυναμικό τους σε μία οντότητα, με τις διαφωνίες, τις τάσεις, τις ομαδοποιήσεις τους.

Τι λοιπόν συμβαίνει στην αριστερά;

Όσα δεν φτάνει η Αριστερά τα κάνει ιδεολογήματα

Υπάρχουν όλες οι ενδείξεις ότι ο πόλεμος αυτός δεν γίνεται στη βάση προγραμματικών διαφορών και ουσιωδών αποκλίσεων αλλά στη βάση τεχνητών καχυποψιών και λεκτικών ακροβατισμών που συχνά φαίνεται να εφευρίσκονται, απλά για να υπάρχει κάπου διαφορά και έδαφος για αντιπαράθεση.

Παράδειγμα οι ευρωεκλογές :

Αν για παράδειγμα η συμμετοχή μας στην Ε.Ε καταστεί πραγματικά (και όχι φαντασιακά ) αρνητική για τον ελληνικό λαό, οι «ευρωλάγνοι» ΣΥΝ, ΑΚΟΑ κλπ δεν θα ζητήσουν προφανώς την αποδέσμευση ;

Γιατί το ΚΚΕ πατεντάρει τη θέση από τώρα;

Αν είναι ήδη αρνητική, γιατί οι πολέμιοι του «ευρωμονόδρομου» ΚΚΕ, ΜΕΡΑ κλπ συμμετέχουν στην ευρωβουλή και τις εκλογές ;

Θα συμμετείχαν π. χ στη κοινοβουλευτική σύνοδο του ΝΑΤΟ ή στην εκλογή αντιπροσώπων γι αυτήν ;

Όλοι τους άλλωστε μέσα πλέον στην ευρωβουλή τον ίδιο αγώνα δεν θα δώσουν;

Προφανώς οι διαχωρισμοί και οι αντιπαλότητες εφευρίσκονται.

Οι ιδεολογικές διαφορές εξωθούνται στα άκρα επίτηδες.

Οι τρεις διακριτές τάσεις της αριστεράς ( ορθόδοξοι, ανανεωτές και ανατρεπτικοί ) κάνουν τρεις ξεχωριστές πορείες για τον πόλεμο στο Ιράκ, τρεις χωριστούς εορτασμούς της πρωτομαγιάς, τρεις χωριστές διαμαρτυρίες στην πρεσβεία του Ισραήλ κι όπου μπορούν έχουν και τρία χωριστά σωματεία ή και εκλογικά αποτελέσματα: επικοινωνία μηδέν.

Τι όμως τους υποχρεώνει σε αυτήν την άγονη και καταστροφική για το κίνημα αντιπαράθεση;

Ποια αδυναμία προσπαθούν να καλύψουν ή να εξορκίσουν;

Μήπως την πραγματική τους αδυναμία να προτείνουν στην κοινωνία ένα ξεκάθαρο προγραμματικό λόγο;

Μήπως πραγματικά δεν ξέρουν που πάνε και μετά την πτώση των καθεστώτων του υπαρκτού σοσιαλισμού, που άλλοι υποστήριζαν και άλλοι αντιπολιτευόντουσαν, δεν έχουν να αρθρώσουν καμιά στρατηγική κοινωνικής αλλαγής και αναλώνονται σε τακτικισμούς και επαναστατική γυμναστική;

Όταν κάποιοι έχουν πολύ καιρό να βγουν από το σπίτι, καταλήγουν να τσακώνονται μεταξύ τους – και η αριστερά έχει καιρό να βγει στην κοινωνία με πραγματικές προτάσεις και στρατηγική!

Ο όποιος προγραμματικός της λόγος δεν έχει συνοχή, αναμασά γενικότητες και παρωχημένες αναλύσεις μιας άλλης πραγματικότητας που έχει παρέλθει προ πολλού – κι αυτό ισχύει και για το κομμάτι της λεγόμενης ανανεωτικής αριστεράς!

Κι όμως η αριστερά και εμπειρίες και εργαλεία ανάλυσης διαθέτει και ικανούς διανοητές περιλαμβάνει στους κόλπους της.

Γιατί δεν μπορεί να αναπτύξει προγραμματικό λόγο;

Η μονολιθική κληρονομιά

Η ιστορία της αριστεράς ίσως μπορεί να φωτίσει λίγο αυτό το ζήτημα.

Η αριστερά που οι παλαιότεροι μας παρέδωσαν ήταν κατά κανόνα μονολιθική.

Η λέξη διάσπαση, προδοσία, φράξια ήταν το απεταξάμην τους.

Η άλλη άποψη καταδιώχθηκε αλύπητα, σύντροφοι στον αγώνα, ακόμα και υπό συνθήκες πολέμου ή εξορίας , πολεμούσαν λυσσαλέα ο ένας τον άλλο κι όχι μόνον ιδεολογικά για μια ασυμφωνία απόψεων.

Η μονολιθικότητα φάνταζε σαν ο απαραίτητος όρος για την επιτυχία του κινήματος.

Προκρινόταν πάντα η ομοφωνία και η πειθαρχία και η άλλη άποψη έμοιαζε με καταστροφή.

Ο «άλλος» ήταν αποδιοπομπαίος ακόμα κι αν ζητούσε να συμβάλλει στη βελτίωση των πραγμάτων ή έβλεπε λίγο μακρύτερα.

Δεν υπήρξε λοιπόν πολιτισμός συνύπαρξης στην αριστερά.

Είχε για δεκαετίες και δούλευε ένα -υποτίθεται μαρξιστικό- μοντέλο κοινωνίας σε υπαρκτή εκδοχή.

Είτε βλέποντάς το σαν μονόδρομο είτε διορθώνοντάς το με δημοκρατία και ανθρώπινο πρόσωπο.

Μέχρι που όλο το οικοδόμημα κατέρρευσε με κρότο.

Υποστηρικτές και επικριτές έμειναν χωρίς αντικείμενο και μη έχοντας διαύλους επικοινωνίας μεταξύ τους, χωρίστηκαν για άλλη μια φορά σε νοσταλγούς και κουρασμένους!

Τραυλίσματα ή αληθινός προγραμματικός λόγος;

Ένα παραμένει και στους δύο σαν κοινό χαρακτηριστικό – η έλλειψη απαντήσεων βάσει σοβαρής ανάλυσης και επεξεργασίας προγραμματικού αριστερού λόγου!

Υπάρχουν βέβαια κρυφές και ανομολόγητες σκέψεις στο πίσω μέρος του μυαλού της όποιας αριστεράς αλλά δεν βγαίνουν στο φως της πραγματικότητας.

Η αριστερά δεν συζητά μεταξύ της για το πρόγραμμά της, δεν φέρνει στο φως τις αγωνίες και τις ελλείψεις της, νιώθει ανεπαρκής να διαμορφώσει κοινά και ανοιχτά την στρατηγική της για να μην δεχθεί πλαγιομετωπικές επιθέσεις από φίλους και εχθρούς και συντριβεί.

Φοβάται ακόμα, εξ αιτίας ίσως του μετατραυματικού στρες από την αιφνίδια και δραματική κατάρρευση του μοντέλου της, να ξαναγγίξει το θέμα

Φυλάγεται από τις κακοτοπιές και προτιμά να αντιμετωπίζει την καθημερινότητα με τις παλιές συνταγές κι ας μην έχουν δυναμική, κι ας καθιζάνει εκλογικά και συρρικνώνεται οργανωτικά μέρα με την μέρα.

Η σοβαρότερη απόπειρα που παρουσίασε ποτέ σ΄ αυτόν τον τομέα ήταν η ίδρυση και λειτουργία του Χώρου Διαλόγου και Κοινής Δράσης της Αριστεράς που έφερε μεγάλες τομές κυρίως στο κλίμα μέσα στην αριστερά αλλά και πανικό στις ηγεσίες της από το άνοιγμα τόσων κρίσιμων ζητημάτων.

Κάποιοι βέβαια δεν πήγαν καν στο Χώρο παρ΄ότι δεν τους δέσμευε σε τίποτα – μόνο την συνεισφορά τους ζητούσε στον κοινό προβληματισμό.

Η πρωτόγνωρη αυτή διαδικασία έδειξε μια σειρά πράγματα.

Το πιο αποκαλυπτικό (για όσους πήγαν στο ραντεβού) είναι ότι όσο οι αριστεροί συζητούν, λίγα θέματα μπορούν να τους χωρίσουν ειδικά όταν βάζουν κάτω όλη τους τη γνώση και εμπειρία για να αποτυπώσουν το πρόγραμμα και τις επιδιώξεις της αριστεράς.

Επίσης όμως ότι τα τινάζουν όλα στον αέρα όταν για να εφαρμόσουν τα παραπάνω έρχονται αντιμέτωποι με τη διατήρηση των εσωτερικών τους ισορροπιών και την κοντόθωρη επιβίωση του προσωπικού τους μηχανισμού, που αλλιώς ήταν μαθημένος ως τώρα.

Έτσι στον ΣυΡιζΑ τα βρήκαν πολιτικά και τα έσπασαν οργανωτικά, τα προσυνέδρια του ΣΥΝ στο προηγούμενο συνέδριό του είχαν μεγάλη επιτυχία και πρωτόγνωρο προβληματισμό με την συμβολή όλου του Χώρου, όμως τα υλικά τους τα έφαγε το σκοτάδι λόγω του πανικού της ηγεσίας και ποτέ δεν έφτασαν ούτε καν στα μέλη.

Ιστορικά ρεύματα της αριστεράς, τροτσκιστές, μαοϊκοί, αριστεροί σοσιαλιστές, νεοκομμουνιστές, αριστεροί οικολόγοι, ανανεωτές κλπ τα βρίσκουν προγραμματικά μεταξύ τους αλλά διαχωρίζονται λόγω σκοπιμοτήτων των ηγητόρων τους (εντολές άνωθεν …).

Τι απομένει;

Το αυτονόητο : Να παραμερισθούν οι αντιρρήσεις των μηχανισμών και να ξεμπλοκάρει ο δρόμος της διατύπωσης από κοινού, αριστερού προγράμματος από όλους τους πόλους της αριστεράς πράγμα που θα επιτρέψει να μην γιγαντώνονται οι επιμέρους διαφορές και να μην διασπάται ο κοινός αγώνας.

Σε αυτή τη διαδικασία χρειάζονται όλοι, κανείς δεν περισσεύει και καμιά κομματική διαδικασία δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί πια προσπερνώντας την πραγματικότητα ελαφρά τη καρδία.

Η ιδεολογική μήτρα της κοινωνίας

Η μόνη κίνηση είναι ικανή να αλλάξει την σημερινή κατάσταση είναι η συμμετοχή όλων των ενδιαφερομένων, μέσα από συγκεκριμένες διαδικασίες και τη χρήση όλων των υπαρκτών δομών της αριστεράς, στην κοινή ολοκλήρωση, διατύπωση και προώθηση στην κοινωνία ενός νέου προγράμματος.

Η αριστερά είναι πράγματι η ιδεολογική μήτρα της κοινωνίας, συσπειρώνει όλους εκείνους τους ανθρώπους που δεν μπορούν να ζήσουν αλλιώς παρά εργαζόμενοι για την αλλαγή αυτής της κοινωνίας και οι ιδέες της έχουν τεράστιο ακροατήριο.

Δεν μπορεί λοιπόν ειδικά αυτή να υπολείπεται σήμερα του βασικού της έργου, της διατύπωσης δηλαδή προγραμματικού λόγου και καθορισμού δρόμων κοινωνικής αλλαγής, μόνο και μόνο επειδή απέτυχε ένα πρώτο πείραμα σοσιαλιστικής αλλαγής που αποπειράθηκε να εφαρμόσει , λες και δεν μπορεί να μάθει από τα λάθη της, λες και χάθηκαν οι αιτίες που οδηγούν στην επιδίωξη της κοινωνικής αλλαγής, λες και η καταναλωτική κοινωνία έφερε την ευτυχία στους λαούς, λες και η καταστροφή της φύσης από το κεφάλαιο δεν έφερε το πλανήτη στο χείλος του γκρεμού και οι καιροί μπορούν να περιμένουν!

Νέες δυνάμεις αναδύονται καθημερινά στα κοινωνικά κινήματα.

Οι οργανωμένες δυνάμεις της αριστεράς αντί να κυνηγούν μόνο την ψήφο τους δεν θα έπρεπε να δώσουν όλες τους τις δυνάμεις, τώρα, στην συνδιαμόρφωση του προγράμματος και της φυσιογνωμίας του κινήματος;

Να παραδώσουν τη σκυτάλη στη νέα γενιά δωρίζοντάς της τις πολύτιμες εμπειρίες τους και πριμοδοτώντας την νέα ενότητα της αριστεράς πάνω στη Μεγάλη Προγραμματική Συμφωνία κι όχι πάνω στις αγωνίες για κοινοβουλευτική εκπροσώπηση, ή για μια παρουσία άλαλη και κουραστική στους άμβωνες της κοινωνίας, εντέλει για ένα πουκάμισο αδειανό;

Δέσμιοι της «προόδου»-προγραμματική σιγή ασυρμάτου

Σοβαρότατα είναι τα θέματα στα οποία υστερεί επικίνδυνα η ανάλυση της αριστεράς.

Κι όπως έλεγε ο Γκράμσι αν η ανάλυση δεν είναι σωστή όλα όσα θα ακολουθήσουν μοιραία θα είναι λάθος.

Τι είναι π.χ πρόοδος σήμερα;

Η ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων;

Η ανάλυση της αριστεράς για το βασικό αυτό ζήτημα είναι ανύπαρκτη έως αναχρονιστική.

Η αντιμετώπιση των συνεπειών στη κοινωνία και το περιβάλλον από την άκριτη πρόοδο που σήμερα ανεμίζει εμβληματικά στις σημαίες του νεοφιλελευθερισμού και ωθεί τον πλανήτη στα όριά του, δεν έχει αντιμετωπισθεί ιδεολογικά και προγραμματικά από την αριστερά με αποτέλεσμα την συρρίκνωση του οικολογικού κινήματος- που η ίδια θα έπρεπε κυριαρχικά να έχει αξιολογήσει, ιεραρχήσει και βάλει σαν προτεραιότητα στο πρόγραμμά της για μια άλλη, αναπόφευκτα οικολογική, κοινωνία.

Πόσο και τι κράτος θέλουμε και τι θέση έχει σ΄αυτό η ιδιωτική πρωτοβουλία και η μονιμότητα του μηχανισμού των δημοσίων υπαλλήλων;

Πως θέλουμε να λειτουργεί η αγορά;

Αναλαμβάνουμε συνευθύνη στην κοινωνία, πολεμάμε την ατομική διαφθορά, τον αγρότη που δηλητηριάζει εν γνώσει του με νιτρικά τον κόσμο ή τον υπάλληλο που «τα παίρνει» με την κάλυψη του συνδικάτου του ή καταγγέλλουμε απλά «το σύστημα που τα γεννάει»;

Ζητάμε να καταργηθούν οι καταστροφικές καλλιέργειες καπνού και βαμβακιού ή συντηρούμε την αρρωστημένη κατάσταση με τις αποζημιώσεις;

Αναλαμβάνουμε πλανητική ευθύνη ή την παραδίνουμε στο κεφάλαιο; Μας νοιάζει ο υπερπληθυσμός, η εξάντληση του νερού, οι κλιματικές αλλαγές ή απλά «τα καταγγέλλουμε»;

Χωρίς απαντήσεις σε καίρια ζητήματα, η αριστερά λάθρα βιώνει χάρη μονάχα στην ιστορία της.

Συμπεριφέρεται σαν χαμένη σ΄ένα κόσμο που αλλάζει καθημερινά, πιάνει σήμερα ένα θέμα για να το αφήσει την επομένη, αλλάζει συνεχώς ιεραρχήσεις, προσπαθεί να αντιμετωπίσει ό,τι έρχεται μπροστά της χωρίς να μπορεί να επηρεάσει τις εξελίξεις γιατί ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ!

Έτσι παραμένει στις διατυπώσεις άλλος κόσμος, άλλη Ελλάδα, άλλη Ευρώπη, αδυνατώντας να διατυπώσει επακριβώς τι εννοεί.

Που πάμε, τι είναι σήμερα το σημαντικό, τι το δευτερεύον;

Αρκετά τα μηνύματα, ας ακουστούν επιτέλους

Τα επερχόμενα συνέδρια, μετά την αναπόφευκτη νέα συρρίκνωση της αριστεράς εν συνόλω στις ευρωεκλογές, είναι μια μεγάλη ευκαιρία.

Κι αν ο Χώρος Διαλόγου και ο κόσμος που συμμετείχε στον ΣυΡιζΑ και τις άλλες κατά περιόδους απόπειρες ενωτικής δράσης της αριστεράς( Αυδής, παλαιός Συνασπισμός, Φόρουμ, Αντικαπιταλιστική αριστερά κλπ) μπορέσει να διαπεράσει τις διεργασίες τους και δεν κλειστεί ο καθένας στο δικό πρόβλημα, θα είναι η ιδανικότερη συγκυρία!

Όλα τα τραύματα και οι καχυποψίες μπορούν να εξηγηθούν από την έλλειψη αποτυπωμένης σε πρόγραμμα ιδεολογίας και να παραμεριστούν μαζί με όσες ηγεσίες έχουν κουφαθεί στις κοινωνικές διεργασίες.

Συχνά η ήττα φέρνει μαζί και κάποια ανακούφιση με την απόρριψη από το κοινωνικό σώμα αντιλήψεων που καλώς ή κακώς δεν έχουν ζωή.

Απελευθερώνει δυνάμεις στη κατεύθυνση μιας φρέσκιας αποτύπωσης του οράματος της κοινωνικής αλλαγής χωρίς αγκυλώσεις και προκαταλήψεις ή τραύματα του παρελθόντος.

Η πάλη για την κυριαρχία σε μια αριστερά που κινδυνεύει να μην υπάρχει σε λίγο ούτε οργανωτικά εξ αιτίας της απουσίας προγραμματικού λόγου, δεν έχει πια νόημα.

Όσοι στο ΚΚΕ εξαντλούν τις φιλοδοξίες τους στην αμφίβολη είσπραξη από καραμπόλα κάποιου-όποιου εκλογικού οφέλους στις ευρωεκλογές και όσοι στον ΣΥΝ θα είναι ικανοποιημένοι με την επίσης αμφίβολη επανεκλογή δύο ευρωβουλευτών κοιμούνται ύπνο βαθύ και παραλυτικό.

Αν το «κάλλιο πρώτος στο μαγαζάκι μου παρά δεύτερος στη Μεγάλη Προγραμματική Αριστερά» είναι κι η μοναδική τους έγνοια, η κοινωνία τους επιφυλάσσει μάλλον οδυνηρές εκπλήξεις…

Ίδωμεν!

*δημοσιεύτηκε στο ΑΝΤΙ, τεύχος 819, 11 Ιουλίου 2004