"στο εξής, η προσπάθεια για μεγαλύτερη οικονομική μεγέθυνση είναι αντιοικονομική, αντικοινωνική και αντιοικολογική"
Έπρεπε να δει κανείς το εμβρόντητο ύφος του Γάλλου πρωθυπουργού Φρανσουά Φιγιόν, όταν, στις 14 Οκτωβρίου του 2008, ο Ιβ Κοσέ (μια από τις σημαντικότερες προσωπικότητες του οικολογικού χώρου) υπερασπίστηκε από το βήμα της Βουλής τις ιδέες της αποανάπτυξης.
Κάνοντας τη διάγνωση ότι «πρόκειται για μια ανθρωπολογική κρίση», ο πράσινος βουλευτής, υπό τα γιουχαΐσματα της δεξιάς, δήλωσε ότι, «στο εξής, η προσπάθεια για μεγαλύτερη οικονομική μεγέθυνση είναι αντιοικονομική, αντικοινωνική και αντιοικολογική».
Βέβαια, η έκκλησή του για την «κοινωνία της λιτότητας» δεν είχε την παραμικρή πιθανότητα να υιοθετηθεί από τους βουλευτές. Ωστόσο, η προκλητική ιδέα της αποανάπτυξης είχε ήδη κάνει δυναμική εμφάνιση στον διάλογο. Η οικονομική ύφεση είχε βάλει το χεράκι της.
Φυσικά, όπως τόνισε ο Κοσέ, ο μοναδικός γνωστός Γάλλος πολιτικός που ενστερνίζεται την ιδέα ότι «η αποανάπτυξη δεν έχει την παραμικρή σχέση με την απλή αριθμητική αντιστροφή της οικονομικής μεγέθυνσης». Όμως, μία από τις συνέπειες της διπλής οικονομικής και οικολογικής κρίσης που συγκλονίζουν τον πλανήτη είναι ότι φαίνεται πλέον λογική η αμφισβήτηση της οικονομικής μεγέθυνσης.
Έξαφνα, αρχίζουν να ακούν με πολύ μεγαλύτερη προσοχή τους διανοούμενους που προβάλλουν τις ιδέες της αποανάπτυξης. Κι ο Σερζ Λατούς, ένας από τους πρωτοπόρους του κινήματος, δεν κρύβει τη χαρά του: «Μου ζητούν πολύ πιο συχνά να μιλήσω για την αποανάπτυξη». «Και οι αίθουσες είναι πάντα γεμάτες όταν οργανώνουμε μια συζήτηση» συμπληρώνει ο Πολ Αριές, ένας άλλος διανοούμενος που ανήκει στο ρεύμα αυτό.
Μάλιστα, ο όρος «αποανάπτυξη» έχει αρχίσει να χρησιμοποιείται ολοένα περισσότερο, πολύ πέρα από τους -περιορισμένους- κύκλους της ριζοσπαστικής οικολογίας.
Ορισμένοι οπαδοί της αποανάπτυξης είναι πεπεισμένοι ότι η παρούσα κρίση αποτελεί μια πρώτης τάξεως ευκαιρία για την υπόθεση στην οποία έχουν στρατευθεί. «Ας επιδεινωθεί, λοιπόν, η κρίση!» κραυγάζει ο Λατούς, επαναλαμβάνοντας τον τίτλο ενός έργου που έγραψε ο Φρανσουά Παρτάν, ένας μετανοημένος τραπεζίτης. «Ορίστε ένα καλό νέο: η κρίση ξέσπασε επιτέλους και αποτελεί μια ευκαιρία για την ανθρωπότητα, μήπως και συνέλθει» μας εξηγεί ο Λατούς.
Χωρίς να προχωράει τόσο μακριά, ο Κοσέ εκτιμάει ότι η ανθρωπότητα θα αναγκαστεί να λογικευθεί όταν σκοντάψει στα όρια της βιόσφαιρας: «Δεν θα υπάρχει πλέον ανάπτυξη για αντικειμενικούς λόγους. Η αποανάπτυξη είναι το πεπρωμένο που θα αναγκαστούμε να ζήσουμε», προειδοποιεί ο οικολόγος βουλευτής, ο οποίος δηλώνει «πολιτικός γεωλόγος και βαθύτατα υλιστής». Το μόνο που απομένει είναι να ελπίζουμε ότι η κρίση θα επιταχύνει τη συνειδητοποίηση όλων αυτών των πραγμάτων και θα «προετοιμάσει την έλευση μιας αποανάπτυξης η οποία θα είναι δημοκρατική και δίκαια κατανεμημένη».
Οι διαφωνούντες
Υπάρχουν, όμως, πολλοί που δεν συμμερίζονται αυτήν την αισιόδοξη άποψη. Ο Βενσάν Σενέ, αρχισυντάκτης της εφημερίδας «La Decroissance», διαχωρίζει τη θέση του:
«Εάν η κρίση αποτελεί μια ευκαιρία για να προβληματιστούμε και για να αμφισβητήσουμε την πορεία που ακολουθούμε, εγκυμονεί επίσης τον κίνδυνο να πυροδοτήσει εντάσεις και φοβικά φαινόμενα. Μάλιστα, μια μείζων κρίση θα αποτελούσε τη χειρότερη δυνατή κατάσταση».
Κι ο Ζαν-Λικ Πασκινέ, του Κινήματος των Αρνητών της Μεγέθυνσης (MOC), παρατηρεί: «Η κρίση μάς προσφέρει την ευκαιρία να υπενθυμίσουμε ότι η οικονομική μεγέθυνση δεν είναι πλέον δυνατή. Όμως, κατά τη διάρκεια παρόμοιων περιόδων, οι άνθρωποι έχουν την τάση να αναδιπλώνονται στα στενά προσωπικά τους συμφέροντα».
Κι ο Αριές, με τη σειρά του, επισημαίνει τον διττό χαρακτήρα της κρίσης: «Από τη μία πλευρά, κάνει τα οικολογικά ζητήματα να φαίνονται πολύ λιγότερο επείγοντα: δεν είναι ώρα γι’ αυτά, αυτό που προέχει είναι η αγοραστική δύναμη και η απασχόληση. (...) Όμως, από την άλλη, μας αποδεικνύει ότι, εδώ και δεκαετίες, η ζωή μας στηρίζεται σε ψέματα». Ετσι, όλοι όσοι αμφιβάλλουν ότι η τρέχουσα ύφεση θα ανοίξει διάπλατα τον δρόμο για τη διάδοση της αποανάπτυξης αμφιταλαντεύονται ανάμεσα στην ανησυχία και στην ελπίδα. (...)
* "Le Monde Diplomatique"
μτφρ. "Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία", 25.10.2009
Κάνοντας τη διάγνωση ότι «πρόκειται για μια ανθρωπολογική κρίση», ο πράσινος βουλευτής, υπό τα γιουχαΐσματα της δεξιάς, δήλωσε ότι, «στο εξής, η προσπάθεια για μεγαλύτερη οικονομική μεγέθυνση είναι αντιοικονομική, αντικοινωνική και αντιοικολογική».
Βέβαια, η έκκλησή του για την «κοινωνία της λιτότητας» δεν είχε την παραμικρή πιθανότητα να υιοθετηθεί από τους βουλευτές. Ωστόσο, η προκλητική ιδέα της αποανάπτυξης είχε ήδη κάνει δυναμική εμφάνιση στον διάλογο. Η οικονομική ύφεση είχε βάλει το χεράκι της.
Φυσικά, όπως τόνισε ο Κοσέ, ο μοναδικός γνωστός Γάλλος πολιτικός που ενστερνίζεται την ιδέα ότι «η αποανάπτυξη δεν έχει την παραμικρή σχέση με την απλή αριθμητική αντιστροφή της οικονομικής μεγέθυνσης». Όμως, μία από τις συνέπειες της διπλής οικονομικής και οικολογικής κρίσης που συγκλονίζουν τον πλανήτη είναι ότι φαίνεται πλέον λογική η αμφισβήτηση της οικονομικής μεγέθυνσης.
Έξαφνα, αρχίζουν να ακούν με πολύ μεγαλύτερη προσοχή τους διανοούμενους που προβάλλουν τις ιδέες της αποανάπτυξης. Κι ο Σερζ Λατούς, ένας από τους πρωτοπόρους του κινήματος, δεν κρύβει τη χαρά του: «Μου ζητούν πολύ πιο συχνά να μιλήσω για την αποανάπτυξη». «Και οι αίθουσες είναι πάντα γεμάτες όταν οργανώνουμε μια συζήτηση» συμπληρώνει ο Πολ Αριές, ένας άλλος διανοούμενος που ανήκει στο ρεύμα αυτό.
Μάλιστα, ο όρος «αποανάπτυξη» έχει αρχίσει να χρησιμοποιείται ολοένα περισσότερο, πολύ πέρα από τους -περιορισμένους- κύκλους της ριζοσπαστικής οικολογίας.
Ορισμένοι οπαδοί της αποανάπτυξης είναι πεπεισμένοι ότι η παρούσα κρίση αποτελεί μια πρώτης τάξεως ευκαιρία για την υπόθεση στην οποία έχουν στρατευθεί. «Ας επιδεινωθεί, λοιπόν, η κρίση!» κραυγάζει ο Λατούς, επαναλαμβάνοντας τον τίτλο ενός έργου που έγραψε ο Φρανσουά Παρτάν, ένας μετανοημένος τραπεζίτης. «Ορίστε ένα καλό νέο: η κρίση ξέσπασε επιτέλους και αποτελεί μια ευκαιρία για την ανθρωπότητα, μήπως και συνέλθει» μας εξηγεί ο Λατούς.
Χωρίς να προχωράει τόσο μακριά, ο Κοσέ εκτιμάει ότι η ανθρωπότητα θα αναγκαστεί να λογικευθεί όταν σκοντάψει στα όρια της βιόσφαιρας: «Δεν θα υπάρχει πλέον ανάπτυξη για αντικειμενικούς λόγους. Η αποανάπτυξη είναι το πεπρωμένο που θα αναγκαστούμε να ζήσουμε», προειδοποιεί ο οικολόγος βουλευτής, ο οποίος δηλώνει «πολιτικός γεωλόγος και βαθύτατα υλιστής». Το μόνο που απομένει είναι να ελπίζουμε ότι η κρίση θα επιταχύνει τη συνειδητοποίηση όλων αυτών των πραγμάτων και θα «προετοιμάσει την έλευση μιας αποανάπτυξης η οποία θα είναι δημοκρατική και δίκαια κατανεμημένη».
Οι διαφωνούντες
Υπάρχουν, όμως, πολλοί που δεν συμμερίζονται αυτήν την αισιόδοξη άποψη. Ο Βενσάν Σενέ, αρχισυντάκτης της εφημερίδας «La Decroissance», διαχωρίζει τη θέση του:
«Εάν η κρίση αποτελεί μια ευκαιρία για να προβληματιστούμε και για να αμφισβητήσουμε την πορεία που ακολουθούμε, εγκυμονεί επίσης τον κίνδυνο να πυροδοτήσει εντάσεις και φοβικά φαινόμενα. Μάλιστα, μια μείζων κρίση θα αποτελούσε τη χειρότερη δυνατή κατάσταση».
Κι ο Ζαν-Λικ Πασκινέ, του Κινήματος των Αρνητών της Μεγέθυνσης (MOC), παρατηρεί: «Η κρίση μάς προσφέρει την ευκαιρία να υπενθυμίσουμε ότι η οικονομική μεγέθυνση δεν είναι πλέον δυνατή. Όμως, κατά τη διάρκεια παρόμοιων περιόδων, οι άνθρωποι έχουν την τάση να αναδιπλώνονται στα στενά προσωπικά τους συμφέροντα».
Κι ο Αριές, με τη σειρά του, επισημαίνει τον διττό χαρακτήρα της κρίσης: «Από τη μία πλευρά, κάνει τα οικολογικά ζητήματα να φαίνονται πολύ λιγότερο επείγοντα: δεν είναι ώρα γι’ αυτά, αυτό που προέχει είναι η αγοραστική δύναμη και η απασχόληση. (...) Όμως, από την άλλη, μας αποδεικνύει ότι, εδώ και δεκαετίες, η ζωή μας στηρίζεται σε ψέματα». Ετσι, όλοι όσοι αμφιβάλλουν ότι η τρέχουσα ύφεση θα ανοίξει διάπλατα τον δρόμο για τη διάδοση της αποανάπτυξης αμφιταλαντεύονται ανάμεσα στην ανησυχία και στην ελπίδα. (...)
* "Le Monde Diplomatique"
μτφρ. "Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία", 25.10.2009
Να μια αναρτηση που βάζει τα δαχτυλα στο τυπο των ήλων, στην νεα ηθική.
ΑπάντησηΔιαγραφήΗθική; Ναι, η πολιτική και η οικονομία δεν ειναι παρα εφαρμοσμενη Ηθική.
Μόνο που για να γινει μια συζητηση, ίσως πρέπει να σταθουμε λίγο πιο κριτικά στις λέξεις.
Η αποαναπτυξη τρομάζει όταν μιλάμε για την αναπτυξη έτσι όπως την ξερουμε. Αρα πρέπει πρωτα να βρουμε το καινουργιο πλαισιο της αναπτυξης για να μιλήσουμε για την άρνηση της.
Ειχα πάντα την έννοια να μην κάνω παντιερα την ηθική του χορτασμένου. Ειναι τόσο βολικό για μένα, να μιλάω για οικολογικές ή ακομα και βιοδυναμικές καλλιεργιες, μιας που εγώ μπορώ να χρυσοπληρωνω τις ...γευστικές οικολογικές ντοματες που ταιζω το παιδί μου. Αλλά κάποιες χιλιαδες χιλιομετρα μακρυα απο εμενα και το δικό μου παιδί, υπάρχουν εκατομυρια μάννες που θα εφταναν στο εγκλημα για μια κουταλια μεταλλαγμενη σόγια στο στομα του παιδιου τους.
Αριστερη στρουθοκαμηλε, είναι τόσες πολλες οι παραμετρικές σε αυτήν την εξισωση. Κι αν κάτι με κατατρωει, ειναι ότι η Αριστερά συχνά βλεπει τις παραμετρους σαν σταθερές. Αλλά δεν ειναι.
Απο εκει και η τόσο σκεπτικιστική και ενιοτε κριτική μου σταση για την οικολογία.
Φοβάμαι να ειμαι η χορτασμένη, που ψηφιζω για τοςυ πεινασμενους αυτου του πλανητη. Στην πραγματικοτητα με τρομοκρατεί... η επιλογή.
Πριν την αναπτυξη... πίσω στην Ηθική.
Έχεις δίκιο Κατερίνα, θέλει "να σταθουμε λίγο πιο κριτικά στις λέξεις". Οι οικονομίες "αναπτύσσονται" κι ο κόσμος πεινάει ο δε πλανήτης καταστρέφεται. Μετριούνται τα τελευταία μέσα στους δείκτες της ανάπτυξης; Κι κατανάλωση; Δεν είναι ανήθικη όταν απλά συμβάλλει στην καταστροφή χωρίς καν λόγο του πλούτου της γης;
ΑπάντησηΔιαγραφήΓιατί η κατανάλωση να είναι δείκτης προόδου;
Αν προσδιορίσουμε την ηθική κατανάλωση ίσως προσδιορίσουμε και την ηθική ανάπτυξη. Και τότε ίσως κατανοήσουμε τι μπορεί να σημαίνει αποανάπτυξη.
Σε κάθε περίπτωση η Αριστερά δεν έχει κάνει ακόμα αληθινή επαφή με την οικολογία, γιατί θεωρεί ακόμα την ανάπτυξη -και την μεγέθυνση- έγκυρους οικονομικούς και κοινωνικούς δείκτες όπως ακριβώς και η νεοφιλελεύθερη δεξιά. Δεν δέχεται ότι η σπατάλη, η ανηθικότητα, ο καταναλωτισμός, η τυφλή παραγωγή για την αγορά συνιστούν τους ακρογωνιαίους λίθους της "ανάπτυξης". Λατρεύει κι αυτή τις οικονομικές επιδόσεις και την ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων.
Ίσως η έννοια της λιτότητας εάν δεν είχε δυσφημιστεί τόσο από τις οικονομικές πολιτικές του δικομματισμού, να μπορούσε να αποτελέσει τον πολιτικό γάμο αριστεράς και οικολογίας έναντι του καταστροφικού μικροαστικού καταναλωτισμού που τρέφει το τέρας της αγοράς-θρησκείας.
Η δε διανομή του πλεονάσματος... Πως μπορεί από καταραμένο να γίνει ευλογία; Ιδού πεδίον δόξης λαμπρόν για τα καλύτερα μυαλά μας!
Πολύ καλό το άρθρο, Γιώργο.
ΑπάντησηΔιαγραφήΑλλά τι φταίω που έπεσα πάλι στο δελτίο καιρού??
Θα επανέλθω.