Πέμπτη 31 Δεκεμβρίου 2009
Κυριακή 27 Δεκεμβρίου 2009
Αγαπημένη μου Αριστερά...
Παρασκευή 25 Δεκεμβρίου 2009
Έρικ Χομπσμπάουμ: Οι οικονομίες του νέου αιώνα θα πρέπει να είναι μικτές
Η ιδέα του κομμουνισμού, όπως επανεμφανίζεται σήμερα, μπορεί να μας βοηθήσει να ερμηνεύσουμε και να αλλάξουμε τον κόσμο;
Δεν το πιστεύω.
Ως πολιτικό πρόγραμμα ο κομμουνισμός δεν υπάρχει πια: ο «υπαρκτός σοσιαλισμός» του σοβιετικού μπλοκ κατέρρευσε και δεν υπάρχει καμία περίπτωση να ξαναφέρουμε στην επικαιρότητα την ιδέα μιας οικονομίας εντελώς σχεδιοποιημένης και συγκεντρωτικής -- ιδέα που δεν τη διατύπωσε ποτέ, άλλωστε, ο Μαρξ.
Στην πραγματικότητα, η κύρια συνεισφορά του κομμουνισμού ήταν η ιδέα μιας επαναστατικής πρωτοπορίας: του Κόμματος. Τα κομμουνιστικά κόμματα ήταν μόνιμοι δημιουργοί κοινωνιών και κρατών. Μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, το Ιταλικό Κομμουνιστικό Κόμμα, που είχε 5.000 μάχιμα στελέχη μπόρεσε σε δύο χρόνια να γίνει ένα κόμμα με εκατοντάδες χιλιάδες μέλη, ικανό να προσελκύσει εκατομμύρια ψηφοφόρους. Στο Βιετνάμ το Κομμουνιστικό Κόμμα, αν και μειοψηφικό, είχε την κατάλληλη δομή για να αποτελέσει τη βάση ενός πολύ ευρύτερου πράγματος: μια κοινωνίας.
Αλλά όλα αυτά προέκυψαν από κοινωνικοικονομικές συνθήκες που δεν υφίστανται πια.
Δεν υπάρχει προοπτική «επιστροφής» στον Λένιν;
Ο φιλελευθερισμός υποτίμησε την έμπνευση και τις επιτυχίες των κομμουνιστικών κινημάτων. Θελήσαμε να τις πετάξουμε εντελώς στα σκουπίδια, να τις κάνουμε απλές δικαιολογίες για τη δημιουργία των γκουλάγκ. Αυτή η μυθολογία, που χρονολογείται από την εποχή του Ψυχρού Πολέμου, δεν έχει εξαλειφθεί ακόμα: παραμένει, για παράδειγμα, ολοζώντανη στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, όπου συνεχίζουν να εκδίδονται ψηφίσματα ενάντια στον ολοκληρωτισμό, λες και βρισκόμαστε στη δεκαετία του 1960.
Σήμερα που ο καπιταλισμός περνάει κρίση, η επιστροφή στο κομμουνιστικό ιδεώδες είναι προπαντός ένας τρόπος να απαντήσουμε στη φιλελεύθερη προπαγάνδα.
Η τωρινή οικονομική κρίση ανοίγει τον δρόμο για έναν ενδεχόμενο "μετα-καπιταλισμό";
Το τέλος του κομμουνισμού συμβολίστηκε από την πτώση του Τείχους του Βερολίνου: εκείνη τη μέρα όλος ο κόσμος κατάλαβε ότι το εγχείρημα είχε οριστικά τελειώσει.
Ε, λοιπόν, ο καπιταλισμός ζει σήμερα μια ανάλογη κατάσταση: από τον Σεπτέμβρη του 2008 όλοι ξέρουν ότι η επιστροφή στην ιδεολογία του οικονομικού laissez faire δεν είναι πια δυνατή. Το laissez faire βασίστηκε στην ιδέα ότι κάθε άνθρωπος θεωρείται μια οντότητα που επιδιώκει τα ορθολογικά του συμφέροντα, που συναντώνται σε μια αυτορρυθμιζόμενη αγορά και εξισορροπούνται από αυτήν. Αυτή είναι η «θεωρία της ορθολογικής επιλογής» και όποιος περιορισμός στην αγορά θεωρείται εμπόδιο στην έλευση του καλύτερου των κόσμων.
Με την υποχώρηση του καπιταλισμού, κάτι τέτοιο ακούγεται γελοίο. Εκτός αυτού, οι οικονομίες που γνώρισαν εδώ και τριάντα χρόνια την πιο ισχυρή ανάπτυξη δεν υπακούουν καθόλου στη θεωρία της ελεύθερης επιλογής του καταναλωτή: η Ιαπωνία, η Κορέα, αργότερα η Κίνα. Μόλις το 1998-1999, με την ασιατική κρίση, οι επιχειρηματικοί κύκλοι άρχισαν να λένε ότι κάτι δεν λειτουργούσε. Και να ξαναανακαλύπτουν τον Μαρξ.
Η επιστροφή στον Μαρξ ξεκίνησε λοιπόν στο Σίτυ;
Θυμάμαι ένα γεύμα με τον περιβόητο Τζωρτζ Σόρος, εκείνη την εποχή. Με είχε ρωτήσει τη γνώμη μου για τον Μαρξ, μιλώντας με θαυμασμό για τις προβλέψεις του σχετικά με τη φρενήρη ανάπτυξη του καπιταλισμού. Ήταν τη στιγμή που το long term capital management (μακροπρόθεσμη διαχείριση κεφαλαίων) είχε γνωρίσει μια παταγώδη αποτυχία. Αυτά τα επενδυτικά κεφάλαια τα διαχειρίζονταν δύο νομπελίστες, οι οποίοι είχαν εκτιμήσει την πιθανότητα του ρίσκο της κατάρρευσης σε μία στο εκατομμύριο…
Όλος ο κόσμος ξέρει ότι υπάρχουν πάντα ρίσκα. Ο Μαρξ ενδιαφέρει τους τραπεζίτες, επειδή λέει ότι η ουσία του καπιταλισμού δεν είναι η σταθερότητα αλλά η κρίση.
Η κομμουνιστική εμπειρία μπορεί να προσφέρει λύσεις για τη σημερινή κρίση;
Η κατάστασή μας μπορεί να συγκριθεί με αυτήν της περιόδου 1929-1933, όταν κατέρρευσε το σύστημα που επίσης υπάκουε στο δόγμα του laissez faire.
Το «never again» ήταν τότε το νέο σύνθημα και, πράγματι, οι κυβερνήσεις έκαναν πολλά πράγματα αδιανόητα για τους φιλελεύθερους: έδωσαν απόλυτη προτεραιότητα στην πλήρη απασχόληση, ενσωμάτωσαν τα εργατικά κινήματα στη διαχείριση των επιχειρήσεων, δημιούργησαν το κράτος πρόνοιας. Μέχρι που δανείστηκαν και ορισμένες σοβιετικές καινοτομίες, όπως τον υπολογισμό του ΑΕΠ, το οποίο ήταν επινόηση ενός Σοβιετικού οικονομολόγου του Γκοσπλάν (Επιτροπή Κρατικού Σχεδιασμού), που οικειοποιήθηκαν οι ΗΠΑ: ήταν ένας τρόπος να αντιμετωπίζεις, για πρώτη φορά, την οικονομία ως σύνολο.
Σήμερα το παράδειγμα της Κίνας είναι εξαιρετικά σαφές. Το παλιό μαοϊκό σύστημα εξασφάλιζε την πλήρη απασχόληση και την κοινωνική προστασία, χάρη στους δημόσιους χρηματοπιστωτικούς ομίλους. Από τότε που αυτά εξαφανίστηκαν, εκατομμύρια αγρότες που συρρέουν στις πόλεις δεν έχουν στον ήλιο μοίρα. Σε περίοδο ανάπτυξης κάτι τέτοιο δεν είναι εξαιρετικά δύσκολο να αντιμετωπιστεί, αλλά τώρα που δεν υπάρχουν πια δουλειές, αυτοί οι απόκληροι αποτελούν πολιτικό πρόβλημα που όλες οι κυβερνήσεις πρέπει να λάβουν σοβαρά υπόψη.
…επανακρατικοποιώντας την οικονομία;
Η αντίθεση αγοράς και σχεδιασμού, λες και το ένα αποκλείει το άλλο, δεν είναι πια επίκαιρη.
Ο κρατισμός, ακραία μορφή του σοσιαλισμού, απέτυχε· ο φιλελευθερισμός, ακραία μορφή του καπιταλισμού, οδεύει προς το ίδιο τέλος.
Οι οικονομίες του νέου αιώνα θα πρέπει να είναι μικτές.
Η διαφορά δεν θα είναι πια στη δομή, όπως πιστεύαμε, αλλά στους επιδιωκόμενους στόχους: ο σκοπός θα είναι να προωθήσουμε το ατομικό κέρδος ή να μειώσουμε τις ανισότητες, να πολλαπλασιάσουμε τις δυνατότητες όλων… Και σε αυτό το σημείο ξαναβρίσκουμε όχι μόνο τον Μαρξ αλλά και τη σοσιαλιστική παράδοση.
*Ενθέματα - Η Αυγή, 25/12/09 . Η συνέντευξη δόθηκε στον Eric Aeschimann και δημοσιεύθηκε στη «Liberation», στις 23.5.2009. Μετάφραση: Αμαρυλλίς Λογοθέτη
Πέμπτη 24 Δεκεμβρίου 2009
Η κουλτούρα του Δεκέμβρη
Επειδή, λοιπόν, πέραν του συστήματος η μόνη βραχυπρόθεσμη και μεσοπρόθεσμη προοπτική της ανατροπής του από τις αριστερές και/ή τις αντιεξουσιαστικές δυνάμεις είναι το χάος, ενισχυμένο μάλιστα από την ανυπαρξία κανόνων στη διαχείριση όποιας πραγματικότητας προκύψει, η ριζοσπαστική αριστερά βαθμιαία αποστασιοποιείται από τις πραγματικότητες της κοινωνίας μας.
Προτιμά τις γενικόλογες περιγραφές της και την καλλιέργεια ενός άλλου πεδίου, μυθολογικού.
Οι μυθολογίες, φυσικά, είναι ελκυστικές στις κοινωνικές κατηγορίες που δεν είναι υποχρεωμένες να σκέπτονται την επιβίωση. Ανάμεσά τους, οι νέοι. Οι όποιες πολιτικές επιλογές της συγκεκριμένης ριζοσπαστικής αριστεράς, λοιπόν, υποτίθεται ότι γίνονται στο όνομα των νέων, πιο καλά της νεολαίας, που είναι εξαιρετικά ευάλωτη στις φοβίες του μέλλοντος αλλά και στις μυθολογίες – με κυριότερες εκείνες της χειραφέτησης.
Τετάρτη 23 Δεκεμβρίου 2009
Ώρες περίσκεψης και προβληματισμού για την Ανανεωτική Αριστερά
Δευτέρα 21 Δεκεμβρίου 2009
"Η εκ των προτέρων απόρριψη της συμμετοχής στον διάλογο είναι πολιτικό λάθος"
"Έναν Προϋπολογισμό, που για την παιδεία και τον πολιτισμό δεν μπορεί να βρει λεφτά.
"Και εμείς καθόμαστε εδώ κύριε Πρόεδρε και κύριοι λίγοι συνάδελφοι και καθόλου από ‘δω, της δήθεν κυβερνήσεως εννοώ, και μιλάμε για έναν προϋπολογισμό, που είναι τόσο μαϊμού, που αν του πετάξεις μπανάνα την πιάνει στον αέρα. Και που είναι τόσο άδικος και ασύδοτος, που θέλει να κρυφτεί και η χαρά δεν τον αφήνει. Και ο υπουργός λείπει. Κι οι άλλοι υπουργοί επίσης.
Ένας προϋπολογισμός, που θα τον ψηφίσουνε οι 150 και κάτι ψιλά, πάνω τα χεράκια, κάτω τα χεράκια μια και είμαστε λόχος, και θα τον ψηφίσουμε να δίνει στην παιδεία ένα ποσοστό 3 και κάτι, κάτω από το 1/5 και κάτω από το 1/6 από το μέσο όρο της Ευρώπης, όταν οι ευρωπαϊκές χώρες δίνουν 6, 9, 12% για την Παιδεία, εμείς δίνουμε τρία και κάτι. Μήπως αυτό το 3 σημαίνει κάτι;"Ομιλία Γρ.Ψαριανού στη συζήτηση για τον Προϋπολογισμό του 2009
ΠΡΟΥΠΟΚΛΟΝΙΣΜΟΣ 2009
Τις ημέρες εκείνες έκαναν σύναξη α ν ο ι χ τ ή τα παιδιά και λάβανε την απόφαση - επειδή τα κακά μαντάτα πλήθαιναν στην πρωτεύουσα - να βγουν έξω σε δρόμους και σε πλατείες, με το μόνο πράγμα που τους είχε απομείνει:
μια παλάμη φως κάτω από τ’ ανοιχτό πουκάμισο με το σταυρουδάκι του ήλιου, όπου έχει κράτος κι’ εξουσία η άνοιξη.
Και πηγαίνανε πάλι μπροστά,
Οι νέοι με τα πρησμένα πόδια που τους έλεγαν α λ ή τ ε ς.
Και πολλοί φορούσαν μαντήλια , και κασκόλ και μάσκες και κουκούλες γιατί έπεφταν βροχή τα χημικά- τα απαγορευμένα και στον πόλεμο - και ήταν γεμάτος ο τόπος κάμερες, που τους έγραφαν, αλλά έδειχναν μόνο φωτιές και σπασίματα, για να στήσουν το τηλεοπτικό σκηνικό να τρομάξει ο «νοικοκυραίος» απ’ την εξέγερση των ανοικοκύρευτων,των «μη νοικοκυραίων» δεκατριάχρονων και δεκαπεντάχρονων μαθητών, που βγήκαν για πρώτη φορά στο δρόμο επειδή ένας συμμαθητής τους εκτελέστηκε από σφαίρα, η οποία με κατά παραγγελία πόρισμα, εξοστρακίστηκε!
Που ο δικηγόρος των δολοφόνων είπε ότι ήταν παρεξήγηση και θέλημα θεού και ήξερε το κατασκευασμένο πόρισμα δέκα μέρες πριν !
Στην εξέγερση συμμετείχαν σε διατεταγμένη υπηρεσία ασφαλίτες με κουκούλες και λοστούς που έσπαγαν και έκαιγαν.Και υπάρχουν παντού οι φωτογραφίες τους και τα βίντεο για να τους βρεί ο Υπουργός - που παραιτήθηκε - Καταστολής, Εξοστρακισμών, Χημειοθεραπείας και Δημόσιας Τάξης , που ανθρώπινο κρέας μυρίζει.
Και δεν ήταν η πρώτη φορά , και ήταν πάντα μαζί με κάτι φουσκωτούς με μπουφάν, που έγραφαν το όνομα του αγγλικού ροκ συγκροτήματος POLICE.
Και μπαινοβγαίνανε στις κλούβες του Συγκροτήματος με σιδερόφρακτους κρανοφόρους, που είναι καλοί άνθρωποι του καλού κράτους των ασυστόλων και μιας εξουσίας όπου «μήτε κλώνος μήτε ανθός δάκρυο ποτέ δεν έβγαλαν». Γιατί ήταν συνέχεια χειμώνας.
Μα δεν υπήρχε τρόπος για να περάσει η άνοιξη παρά μονάχα αυτός. Και τον είχαν πάρει αμίλητοι και φωνάζοντας, αμίλητοι και φωνάζοντας πάλι αυτά τα παιδιά, με τα πρησμένα πόδια που τους έλεγαν αλήτες και που ΄θέλαν να ανοίξουν το δρόμο για να περάσει μια άνοιξη, γιατί αρκετά σ’ αυτό τον τόπο με το χειμώνα.
Και εμείς καθόμαστε εδώ κύριε Πρόεδρε και κύριοι λίγοι συνάδελφοι και καθόλου από ‘δω, της δήθεν κυβερνήσεως εννοώ, και μιλάμε για έναν προϋπολογισμό, που είναι τόσο μαϊμού, που αν του πετάξεις μπανάνα την πιάνει στον αέρα. Και που είναι τόσο άδικος και ασύδοτος, που θέλει να κρυφτεί και η χαρά δεν τον αφήνει. Και ο υπουργός λείπει.Κι οι άλλοι υπουργοί επίσης.
Ένας προϋπολογισμός, που θα τον ψηφίσουνε οι 150 και κάτι ψιλά, πάνω τα χεράκια, κάτω τα χεράκια μια και είμαστε λόχος, και θα τον ψηφίσουμε να δίνει στην παιδεία ένα ποσοστό 3 και κάτι, κάτω από το 1/5 και κάτω από το 1/6 από το μέσο όρο της Ευρώπης, όταν οι ευρωπαϊκές χώρες δίνουν 6, 9, 12% για την Παιδεία, εμείς δίνουμε τρία και κάτι. Μήπως αυτό το 3 σημαίνει κάτι;
Και δίνουμε στον Πολιτισμό 0,47%. Κι έχουμε αυτό το Υπουργείο Πολιτισμού (του Παπαδόπουλου) για το μισό τοις εκατό. Γιατί δεν έχουμε 10 Υπουργεία Εθνικής Άμυνας, αφού δίνουμε τόσα λεφτά για οπλικά συστήματα και χημικά; Πιο πολλά λεφτά δίνουμε ακόμα και για χημικά, που είναι απαγορευμένα από τη Συνθήκη της Γενεύης, ακόμη και για πολεμικές επιχειρήσεις, παρά για τα σχολεία.
Πιο πολλά λεφτά δίνουμε και πιο πολλές σφαίρες αγοράζουμε – για να ρίχνουμε και στους μαθητές ενδεχομένως – αλλά δεν έχουμε λεφτά, γι’ αυτή τη δωρεάν παιδεία, τη ρημάδα, αυτό το 15%, που πριν από 40 χρόνια είχαν βγει στο δρόμο, πάλι οι ξυπόλητοι, και φωνάζαν 15% προίκα όχι στη Σοφία αλλά στην παιδεία, κι εμείς ακόμα δεν έχουμε περάσει τα 3.
Γιατί δεν θέλουμε παιδεία. Θέλουμε μόνο έναν τύπο εκπαίδευσης, στα πλαίσια της μαϊμουδοποίησης. Θέλουμε στελέχια επιχειρήσεων, πειθήνια όργανα της άσκησης μιας συγκεκριμένης πολιτικής , θέλουμε μικρά ανθρωπάκια που να φοράν τα ίδια, να τρώνε τα ίδια, να σκέπτονται το ίδιο και να ανεβάζουν τους δείκτες των αριθμών. Ενώ, όπως λένε πάντα οι στατιστικές, όταν οι αριθμοί ευημερούν οι άνθρωποι υποφέρουν.
Οι άνθρωποι έχουν βγει στο δρόμο κύριοι σύναδελφοι. Κυρίως κύριοι συνάδελφοι που λείπετε. Και κύριε Πρωθυπουργέ που λείπεις. Και κύριοι Υπουργοί που λείπετε.
Έναν Προϋπολογισμό, που για την παιδεία και τον πολιτισμό δεν μπορεί να βρει λεφτά. Μπορεί να βρει για τις Τράπεζες, για τα καρτέλ, για τις κινητές τηλεφωνίες, για τις ακτοπλοϊες, για τα καρτέλ του γάλακτος των ασφαλιστικών εταιρειών κ.λ.π.
Μπορεί να βρει ό,τι θέλει για όπου θέλει.
Μπορεί να βρει για να αγοράσει χημικά και να ξαναγοράσει, γιατί εξαντλούνται και θα πάρουμε καινούργια τώρα, γιατί έχει ποτίσει όλη η Αθήνα. Και δεν μπορείς να αναπνεύσεις.
Και δεν τρώνε τα χημικά μόνο «οι αληταράδες», που βγήκαν στο δρόμο, τα κωλόπαιδα, τρώνε τα χημικά και οι φιλήσυχοι πολίτες από τα διαμερίσματα και τα γραφεία σ’όλη την Αθήνα οπουδήποτε.
Άνθρωποι εισπνέουν χημικά που έχουμε αγοράσει από χώρες - χωροφύλακες που τα παράγουν χημικά, αλλά εκεί δεν εισβάλλουν οι ΗΠΑ για να κάνουν μια κατοχή και να διδάξουν δημοκρατία, ενώ εισβάλλουν σε άλλες χώρες όπου φημολογείται ότι φτιάχνουν και όπου δεν αποδείχτηκε κιόλας.
Έχουμε ένα προϋπολογισμό για τον οποίον εγώ προσωπικά, όχι τον ψηφίζω ή τον καταψηφίζω, ντρέπομαι και να συζητάω γι’ αυτά τα νούμερα που μας λέτε, που ξέρουμε πάρα πολύ καλά ότι και ψεύτικα είναι και άδικα και οδηγούν στο κράτος του χειμώνα
Και πιπιλίζουμε την καραμέλα της βίας.
Βία είναι αυτός ο Προϋπολογισμός κύριοι Υπουργοί.
Αυτός ο Προϋπολογισμός ασκεί αφόρητη βία στους ανθρώπους, που δεν μπορούν να ζήσουν, που είναι άνεργοι, που υπάρχουν 200.000 ελληνόπουλα, που έχουν γεννηθεί εδώ από οικογένειες μεταναστών και δεν έχουν δικαίωμα να υπάρχουν. Δεν έχουν χαρτιά, δεν έχουν τίποτα. Και γι’ αυτούς δεν υπάρχουν ούτε 10 ευρώ.
Γι’ αυτόν τον Προϋπολογισμό δεν υπάρχουν αυτοί. Και στη ζωή προφανώς δεν υπάρχουν. Είναι φαντάσματα. Και είναι φάντασμα και όλη αυτή η πιτσιρικαρία που έχει βγει στους δρόμους είναι ένα αποτρόπαιο για την εξουσία σας φάντασμα, το οποίο θα σας πάρει από κάτω. Και πολύ καλά θα κάνει να προσπαθήσει να ανοίξει δρόμους μέσα απ’ αυτή τη μαυρίλα για να περάσει η άνοιξη.
Κι’ αυτές τις μέρες πέρασαν «χρόνια πολλά» μέσα σε λίγες ώρες. Και θερίζουνε πλήθος τα θηρία. Και άλλους εμάζωξαν. Και την άλλη μέρα δεν ξέρω αν θα στήσουν στον τοίχο 30 ή πόσους από τους πάνω από πεντακόσιους που έχουν συλληφθεί, πιτσιρικάδες σε όλες τις πόλεις της Γραικίας και παραπέμπονται με τον αντιτρομοκρατικό.
Αλλά για όλα αυτά ο Προϋπολογισμός των φραγκοδίφραγκων για την Παιδεία και τον Πολιτισμό δεν έχει να πει τίποτα.
Γρηγόρης Ψαριανός