Σάββατο 30 Ιουλίου 2011

Η ελληνική εξαίρεση


Άρμα Λαϊκισμού...


Μόνο εδώ οι πολιτικές δυνάμεις δεν βρήκαν κοινό παρονομαστή εθνικής συνεννόησης


του Γιάννη Βούλγαρη*

Η πρόσφατη Σύνοδος της Ε.Ε. απογοήτευσε τους διεθνείς κύκλους που ποντάρουν στη χρεοκοπία του ευρώ και διέψευσε τις εγχώριες φωνές που είτε επιθυμούν τη χρεοκοπία της Ελλάδας είτε την προκρίνουν ως λύση. Μένοντας πράγματι στον κοινό παρονομαστή των εκτιμήσεων των ξένων και εγχώριων ειδικών, η Ευρώπη έκανε ένα μεγάλο βήμα για τη διάσωση της ευρωζώνης χωρίς να δώσει μια οριστική «συστημική λύση». Η Ελλάδα βγήκε ανακουφισμένη καθώς απομάκρυνε τον κίνδυνο της χρεοκοπίας και εξασφάλισε μια μακρά περίοδο για να ρυθμίσει τα του οίκου της, να ελέγξει δηλαδή τα δημοσιονομικά και να ενισχύσει την ανταγωνιστικότητά της. Υπάρχει και ένα πρόσθετο πολύ σημαντικό όφελος. Η συνειδητοποίηση εκ μέρους των ευρωπαίων ηγετών και των δανειστών ότι η λύση του ελληνικού προβλήματος πρέπει να περιλαμβάνει μια ουσιαστική αναπτυξιακή βοήθεια όχι μόνο για τη βραχυχρόνια αντιμετώπιση της ύφεσης αλλά για τη μακροπρόθεσμη αναβάθμιση της παραγωγικής βάσης της χώρας. Μετά τη Σύνοδο Κορυφής της 21/7, η Ελλάδα εξαρτάται περισσότερο από τον εαυτό της. Αυτό είναι το ευτύχημα αλλά και η ανησυχία. Οι διεθνείς αγορές δεν μπορούν πλέον εύκολα να πνίξουν την Ελλάδα, ο μόνος κίνδυνος προέρχεται από το εσωτερικό πολιτικό σκηνικό. Από την ανεύθυνη δημαγωγία του πολιτικού - μιντιακού συστήματος και τον ογκούμενο στην κοινωνία αντιπολιτικό λαϊκισμό. Ας το υπογραμμίσουμε με έμφαση. Μέσα στο πανόραμα της κρίσης της ευρωζώνης, η Ελλάδα συνιστά μια θλιβερή πολιτική εξαίρεση. Είναι η μόνη χώρα που έπεσε στη δίνη της κρίσης και οι πολιτικές της δυνάμεις δεν κατόρθωσαν να βρουν έναν ελάχιστο κοινό παρονομαστή εθνικής συνεννόησης. Ούτε καν να κατανοήσουν το μέγεθος της κρίσης. Δεν μιλώ για τη διαβόητη συναίνεση με τον Α. Σαμαρά, αλλά το στοιχειώδες καθήκον εθνικής συσπείρωσης των πολιτικών δυνάμεων ώστε να ισχυροποιήσουν διεθνώς τη χώρα. Αυτό έκαναν η Πορτογαλία, η Ιρλανδία και η Ιταλία. Στη Γερμανία επίσης, λίγο πριν από την κρίσιμη Σύνοδο Κορυφής, η ηγεσία του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος δήλωσε ότι προκειμένου να σωθεί το ευρώ θα στηρίξει κοινοβουλευτικά όποιον συμβιβασμό κάνει η κυβέρνηση Μέρκελ.

Πού οφείλεται αυτή η θλιβερή ελληνική εξαίρεση; Ασφαλώς στην παγιωμένη παράδοση του μικροκομματισμού, στην επικράτηση του αρνητισμού, της ψευτοπόλωσης και της αφόρητης δημαγωγίας ως πολιτικού ύφους της μεταπολιτευτικής περιόδου. Και δομικότερα, στην ενισχυμένη αυτονομία που είχε το ελληνικό πολιτικοκομματικό σύστημα έναντι της κοινωνίας και της οικονομίας, γεγονός που επέτρεπε την εκδήλωση σε αυτό το επίπεδο αυθύπαρκτων και αυτοτελών συγκρούσεων, είτε ερήμην είτε εις βάρος του γενικού συμφέροντος. Ας μη βιαστούμε όμως να επιρρίψουμε όλες τις ευθύνες στις πολιτικές ηγεσίες και τα κόμματα. Εδώ κακοφορμίζουν παλαιές πληγές και δοκιμάζονται βαθύτερες έννοιες - σύμβολα. Οπως, π.χ., το έθνος. Ξέρουμε ότι ο ελληνικός εθνικισμός είχε συχνά μια αμυντική λειτουργία, παρήγαγε ένα φοβικό και περιχαρακωμένο «εμείς» έναντι πραγματικών ή φαντασιακών εχθρών. Σήμερα όμως διαπιστώνουνε ότι στην κορύφωση της κρίσης αυτό το «εμείς» στένεψε τόσο ώστε να αναφέρεται μόνο στον «κλάδο μου», στη «συντεχνία μου», στο «κόμμα» μου, στην οικογένεια ή στο άτομό μου, νομιμοποιώντας την αδυσώπητη φυσικότητα με την οποία η μία ομάδα επιτίθεται στην άλλη και όλες από κοινού στην κοινή προσπάθεια ανάκαμψης. Τόνοι εθνικής ρητορείας, ατέλειωτες διατριβές περί της ελληνικότητας, αδυνατούν σήμερα να παραγάγουν ένα στοιχειώδες αίσθημα αλληλεγγύης έναντι του κοινού κινδύνου και ένα υπόβαθρο κοινωνικής συνοχής. Σαν το έθνος να ήταν ευχάριστο παραμύθι για την εποχή των παχέων αγελάδων, όταν η κοινωνική ανοδικότητα και η ευμάρεια ομογενοποιούσαν την κοινωνία, και στην εποχή των ισχνών αγελάδων να μετατράπηκε σε ψευδεπίγραφο σύμβολο.

Αλλη ενδημική τάση του κοινωνικοπολιτικού μας βίου που αναθερμάνθηκε με την κρίση είναι ασφαλώς ο αντιπολιτικός λαϊκισμός, η διάχυτη δηλαδή καχυποψία και καταγγελία της «επίσημης πολιτικής», των «πάνω», των πολιτικών και γενικότερα των ελίτ. Με την ίδια ευκολία που η κοινωνία και οι συντεχνίες συναλλάσσονταν μαζί τους στην εποχή των παχέων αγελάδων επ' αμοιβαίω όφελος, με την ίδια ευκολία τώρα επιτίθενται εναντίον τους, χρεώνοντάς τους κατά απόλυτο και γι' αυτό άδικο τρόπο τις ευθύνες για την κρίση. Είναι μια εκδήλωση της παλαιάς αντιφατικής συνύφανσης της «κρατολατρείας» με τον αντικρατισμό. Η διάλυση των μεγάλων κοινωνικών οργανώσεων και η απαξίωση των συνδικαλιστικών ηγεσιών ενισχύουν τον αντιπολιτικό λαϊκισμό και την ατομιστική αναρχοειδή κινητοποίηση που επενδύονται ιδεολογικά με όλες τις διαθέσιμες στο συλλογικό φαντασιακό αναπαραστάσεις. Τον «καλό λαό» ή την «καλή κοινωνία πολιτών» που αντιπαρατίθενται στους «ισχυρούς», στους «ξένους» και στους κακούς πολιτικούς. Τη βία που επιζητεί να νομιμοποιηθεί σαν απάντηση στη «βία του συστήματος», αδιαφορώντας για τις κατακτημένες ηθικές και πολιτικές αξίες της δημοκρατίας. Την «ταξική πάλη» που ως έννοια και κατάσταση ξεχειλώνει ιδεολογικά για να περιλάβει πολύ συζητήσιμες από την άποψη του γενικού συμφέροντος κοινωνικές διεκδικήσεις και συγκρούσεις.
Τα πιο πάνω φαινόμενα τροφοδοτούν μια έρπουσα κρίση νομιμοποίησης του κράτους, που γίνεται απτή στην αθέτηση των αμοιβαίων υποχρεώσεων κράτους - πολίτη (άρνηση πληρωμής των φόρων, αλλά και απαράδεκτη καθυστέρηση του κράτους να καταβάλει τις οφειλές του στους ιδιώτες), στη διάχυση των παντοειδών ανομικών συμπεριφορών, στην κρίση κύρους των κεντρικών κρατικών θεσμών, καθόσον η Δικαιοσύνη δικάζει με καθυστέρηση χρόνων και η Αστυνομία έχει επιλέξει τη σύγκρουση δακρυγόνο εναντίον μολότοφ χάνοντας βαθμιαία το πλεονέκτημα της στολής, δηλαδή του κράτους.
Είναι φανερό ότι πίσω από αυτήν την έρπουσα και εξαιρετικά επικίνδυνη κρίση νομιμοποίησης του κράτους βρίσκεται η απώλεια προσανατολισμού της ελληνικής κοινωνίας, η αίσθηση αδιεξόδου και προοπτικής. Θα ήταν ανόητο να θεωρήσουμε ότι μια σκληρή οικονομική πολιτική που είναι υποχρεωμένη να αλλάξει σε ελάχιστο χρόνο κακοδαιμονίες δεκαετιών θα μπορούσε να εφαρμοστεί χωρίς μαζικές αντιδράσεις, χωρίς βίαιες συγκρούσεις, χωρίς πολλαπλό πολιτικό κόστος. Η διαφορά είναι αν αυτή η συγκρουσιακή κατάσταση τείνει προς τη διαυγέστερη διατύπωση των πραγματικών διλημμάτων, τη δόμηση ρεαλιστικών εναλλακτικών σχεδίων, επιλογών και συμμαχιών ή αν, αντιθέτως, παροξύνει όλα τα αρνητικά στερεότυπα και τις κακοδαιμονίες του πολιτικοκοινωνικού μας βίου. Σήμερα συμβαίνει το δεύτερο. Μπορεί να αντιστραφεί αυτή η τάση; Το νέο σκηνικό που δημιούργησε η Σύνοδος Κορυφής, η περίφημη πλέον «ανάσα» που μας έδωσε, βαθιά ή όχι, βοηθά. Είναι φανερό ότι η ενδεχόμενη αναστροφή δεν θα έρθει από τις αντιπολιτεύσεις, καθώς η ΝΔ και ο ΣΥΡΙΖΑ έχουν επενδύσει ανοιχτά και καθαρά στην μικροκομματική εκμετάλλευση της κρίσης. Ετσι, η πιθανότητα αναστροφής βρίσκεται στα χέρια της κυβερνητικής παράταξης. Στη συνοχή της, στην αποφασιστικότητά της και στην ικανότητά της να ανασυγκροτήσει την πλειοψηφούσα στάση ανοχής της κοινής γνώμης που είχε σχηματιστεί τους πρώτους μήνες όταν έγινε αντιληπτό το μέγεθος της κρίσης. Να συναντηθεί δηλαδή με τις υπάρχουσες κοινωνικές δυνάμεις που επιμένουν να εντάσσουν την ατομική, οικογενειακή ή συλλογική αγωνία σε μια ευρύτερη οπτική γενικού συμφέροντος και εθνικής ανασύνταξης.


*Ο Γιάννης Βούλγαρης είναι καθηγητής στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας του Παντείου Πανεπιστημίου
ΠΗΓΗ: ΤΑ ΝΕΑ, 30/7/11

Τετάρτη 27 Ιουλίου 2011

Μήπως είναι η ώρα για ένα γερό stress test στα κόμματα;


Είναι καιρός τώρα που οι αναμονές μας από τους κομματικούς σχηματισμούς, ιδιαίτερα της αριστεράς και της οικολογίας, αλλά και ειδικότερα όσων έχουν μεταρρυθμιστικές προθέσεις (όπως των ...οιονεί μεταρρυθμιστών), έχουν φτάσει στο ναδίρ. Ελπίδες και δίψα για συμμετοχή και συνδιαμόρφωση συλλογικών παρεμβάσεων διαψεύδονται η μια μετά την άλλη. Ακόμα και μετά την ώθηση που έδωσε η απόπειρα της "δημοκρατικής αριστεράς", το τοπίο παρέμεινε το ίδιο. 

Η σχέση των αριστερών σχηματισμών με την αμεσοδημοκρατία είναι προβληματική. 
Η όσμωσή τους με την οικολογία παραμένει καλλωπιστική κι όχι ουσιαστική. 
Οι μεταρρυθμιστικές τους παρεμβάσεις πολεμώνται εκ των έσω. 
Οι κομματικές γραφειοκρατίες διαμορφώνουν και υπερασπίζονται «ίδια» συμφέροντα και επιλογές. Ήδη ένα νέο κύμα αποστράτευσης είναι ορατό.

Τι σημαίνουν πρακτικά όλα αυτά; Ότι υπάρχει πρόβλημα. Ότι οι ζητούμενες παρεμβάσεις ακυρώνονται. Ότι οι αναμονές δράσεων προσαρμόζονται στον κομματικό χρόνο και την ακινησία των στελεχών. Ότι το ποθούμενο αποτέλεσμα δεν έρχεται. Ότι αντί να υπηρετούνται οι ανάγκες της κοινωνίας μπαίνουν μπροστά οι ανάγκες αυτοσυντήρησης και αναπαραγωγής του κόμματος, η πολιτική ορθότητα και η κοινοβουλευτική δύναμη.
Σιγά σιγά διαπιστώνει κανείς ότι το 90% του χρόνου του αφιερώνεται, για άλλη μια φορά, σε ανούσιες συνεδριάσεις με ελάχιστη συμμετοχή που αφιερώνονται όχι στον διάλογο αλλά στην επίλυση εσωτερικών θεμάτων σε σχέση με την επικαιρότητα και όχι στην ίδια την επικαιρότητα. Φαίνεται αναπόφευκτο ότι τα κόμματα έχουν την δική τους ζωή, κι αυτή δύσκολα μπορεί να ακολουθήσει τα γεγονότα και τις ανάγκες.
Σιγά σιγά επίσης ο ίδιος ο διάλογος ενοχοποιείται σαν κάτι το περιττό, σαν πολυτέλεια, σαν ενόχληση στην απρόσκοπτή λειτουργία της κομματικής ζωής κι όσοι τον ζητούν σαν όρο συμμετοχής στοχοποιούνται ως ανορθόδοξοι, παράξενοι, προβληματικοί αλλά και πολιτικά ύποπτοι.

Το πρόβλημα δεν είναι καινούργιο. Έχει απασχολήσει και αποστρατεύσει γενιές και γενιές ενεργών πολιτών, έχει αποστραγγίσει συλλογικότητες από συμμετοχή, έχει αναδείξει επαγγελματίες της πολιτικής που διαχειρίζονται και προσδοκούν οφέλη από την μονιμότητά τους ως διαμεσολαβητές. Και μετά την κάθε συγκυριακή ενεργοποίηση ανθρώπων που θέλουν να συμμετέχουν και να προσφέρουν, οι νέες δομές αποκρυσταλλώνονται στο ίδιο παλιό πρότυπο και αρχίζει ξανά ο διαχωρισμός ανάμεσα στους κομματικούς πατριώτες και τους άλλους.
Κι όμως, η ανάγκη συμμετοχής στα κοινά, κινηματικής έκφρασης και συλλογικών πρωτοβουλιών παραμένει. Θέλουμε να ενημερωθούμε, να συμμετέχουμε, να συνδιαμορφώσουμε απόψεις και διεκδικήσεις, να πάρουμε υποθέσεις στα χέρια μας, να κερδίσουμε δικαιώματα, να προωθήσουμε λύσεις. Πως μπορεί να γίνει αυτό χωρίς να φιλτράρεται από τους μηχανισμούς;

Θάλεγα να αφήσουμε τα κόμματα στην ησυχία τους και τις εκλογές τους.
Τον καιρό του διαδικτύου μπορούμε να είμαστε όσο κοντά θέλουμε, να ενημερωνόμαστε όσο γρήγορα το επιθυμούμε, να συζητάμε με όποιον θέλουμε και όσο θέλουμε, να πείθουμε και να πειθόμαστε, να ενωνόμαστε ελεύθερα στην δράση και να επιβάλλουμε και στους κομματικούς μηχανισμούς την υποστήριξή τους έναντι της πολιτικής τους ωφέλειας. Τίποτα δεν εμποδίζει κάποιον/α να αφιερώνει τον χρόνο που διαθέτει στην πραγματική αντιμετώπιση και επίλυση του προβλήματος που τον/την κινητοποιεί και όχι στις ατελείωτες εσωτερικές κομματικές διαδρομές.
Και η επίλυση προβλημάτων φέρνει όρεξη, αναπτύσσει ικανότητες, κάνει γνωριμίες, αλλάζει πράγματα.

Σήμερα κάποιοι/ες αναζητούμε τρόπους να παρακάμψουμε την πολιτική τάξη, να την ελέγχουμε, να της αφαιρέσουμε εξουσίες και αποκλειστικά δικαιώματα. Να μπορέσουμε να συγκεντρώσουμε δυνάμεις στην επίλυση προβλημάτων, στην επιτυχία των απαραίτητων και πιεστικών μεταρρυθμίσεων, στην οικονομική ανάκαμψη της χρεοκοπημένης χώρας μας, στην καταπολέμηση της αδικίας, του πελατειακού κράτους, της αφαίμαξης της εργασίας μας από τους παρασιτικούς μηχανισμούς. Θέλουμε να ξεφύγουμε από τον κύκλο του αυτοματισμού, κοινωνικού, αριστερού και οικολογικού, να βρούμε τρόπους αειφόρου ανάπτυξης, καινοτομιών στην λειτουργία του κράτους και εξυπηρέτησης του κοινού συμφέροντος. Να φέρουμε μια καλύτερη καθημερινότητα, μια πράσινη προοπτική, μια υγιή αναδιανομή παραγόμενου πλούτου και κοινωνικών προνοιών.
Άνθρωποι τέτοιοι υπάρχουν μέσα σε όλα τα κόμματα και φυσικά πολλοί περισσότεροι έξω από αυτά. Ας κάνει λοιπόν ο καθένας την δουλειά του εκεί που βρίσκεται όσο καλύτερα μπορεί – ανεξαρτήτως τι τελικά ψηφίζει στις εκλογές και ποιας άποψης είναι συγκυριακός οπαδός. Ας μην κάνουμε την χάρη στα κόμματα να συγκρουόμαστε για χάρη τους υιοθετώντας κάθε φορά «όλο το πακέτο» της πολιτικής τους ατζέντας αλλά μόνο όσα πραγματικά μας βρίσκουν σύμφωνους. Πέρα από την παγίδα του κομματικού πατριωτισμού, υπέρμαχοι των συγκλίσεων και συναινέσεων που διαπερνούν οριζόντια κάθε υπαρκτή ή φαντασιακή συλλογικότητα.
Πως μπορεί να γίνει αυτό; 
Μα με τις δικτυακές συλλογικότητες: χωρίς ένταξη ή αποχώρηση από τα πολιτικά κόμματα, χωρίς καταστατικά και χαρακώματα, χωρίς μέλη και μη μέλη, χωρίς ανούσιους οπαδικούς διαχωρισμούς. Με ρεύματα απόψεων και ιδεών, άτυπα αλλά ζωντανά, μέσα κι έξω από τα ιδεολογικά αναχώματα που ορθώνουν οι αποστεωμένοι μηχανισμοί και οι εκπρόσωποί τους. Με αυτονομία στην οριζόντια και κάθετη παρέμβαση, χωρίς δεσμευτικές θεωρίες αλλά με υποθέσεις και εφαρμογές τους.

Έχει αποδειχτεί ότι οι λέξεις συντηρητικό και προοδευτικό αντηχούν στην συμπεριφορά καθενός μας και δεν είναι μόνιμες και αναλλοίωτες αξίες σύμφυτες με το dna μας. Οι άνθρωποι, μακριά από τις ιδεολογίες, είναι ανοιχτοί σε αλλαγές ιδεών και απόψεων και μάλιστα όχι με τον τρόπο της πολιτικής. Αλλά με τον τρόπο της παιδείας και της καθημερινότητας. Με τον τρόπο της εποχής.
Τα μεγάλα ιδεολογικά ρεύματα, απηχούν μεν τις κοινωνικές τάσεις αλλά συνήθως τις εγκλωβίζουν σε θέσφατα και αυθαιρεσίες μη αποδεχόμενα την ρευστότητα και την μεταβλητότητά τους. Με λίγα λόγια αντιστρατεύονται την έγκαιρη και αναγκαία αναθεώρησή τους. Κι αυτό γιατί αποκρυσταλλώνονται και σκληραίνουν ως δοχεία φιλοξενίας τους και παραμένουν ως εξωτερικές μορφές ακόμα κι όταν το περιεχόμενο έχει αποχωρήσει για αλλού. Η αριστερά βρίθει τέτοιων παραδειγμάτων τα οποία περιγράφονται συχνά ως δογματισμός.
Αντίθετα, σε μια λειτουργία δικτύου συνυπάρχει η συμμετοχή με την αποτελεσματικότητα. Η απαραίτητη προσωρινή δομή υποστήριξης με την ελευθερία. Ο διάλογος με την εκπροσώπηση. Ο εθελοντισμός με την υγιή διαθεσιμότητα. Η στόχευση με την ολοκλήρωση και τον απολογισμό. Κι όλα αυτά με όσους/ες πραγματικά θέλουν και για όσο θέλουν να συμμετέχουν – χωρίς να καρπώνεται κάποιος άλλος την υπεραξία απλά την συστράτευση. Πληρώνεις το κόμμα που σε ακολουθεί ή σε στηρίζει με τους (ανακλητούς) ψήφους σου και ξεχρεώνεις την υποχρέωσή σου.

Σήμερα λείπει από την χώρα μας το μεταρρυθμιστικό μέτωπο. 
Αδυνατεί να διαμορφωθεί και να καθορίσει την πολιτική ατζέντα γιατί τα πολιτικά στεγανά των ιδεολογικών γενικεύσεων είναι πολύ δυνατά και η επικοινωνία των ανθρώπων διαμεσολαβείται από λαϊκιστικές και ανταλλακτικές δομές. 
Η συγκρότηση δικτύων μεταρρυθμιστών θα καταφέρει να σπάσει τα στεγανά και τις συμπληγάδες του δημοσίου λόγου, να ενώσει μεγάλες δυνάμεις στην ίδια κατεύθυνση και να απεμπλακεί από τις κομματικές στοιχίσεις και τρικλοποδιές. Θα καταφέρει να εκφωνήσει καθαρό λόγο επί του συγκεκριμένου χωρίς να πρέπει να απολογείται για συνολικές πολιτικές στάσεις και θέσεις συγκεκριμένων πολιτικών/ιδεολογικών ρευμάτων. Και θα μπορέσει να δράσει προοδευτικά χωρίς να καπελώνεται από τα κόμματα αλλά «καπελώνοντάς» τα, λόγω της εγγενούς ανάγκης τους να αντλήσουν ψήφους και χρηματοδότηση από το λαό.

Στην περίπτωση της μεταρρυθμιστικής αριστεράς, ένα τέτοιο δίκτυο μπορεί άμεσα να δημιουργηθεί ενώνοντας στον διάλογο και την δράση όσους και όσες βλέπουν ευκαιρίες στην κρίση για μια προοδευτική ανάταξη της ελληνικής πραγματικότητας και δυνατότητες για αξιοποίηση, στις πρόσφατες και επόμενες αποφάσεις της ΕΕ, όχι μόνο αειφόρου εξόδου από την κρίση αλλά και για συγκροτημένη παρέμβαση συρρίκνωσης του πελατειακού κράτους που παρασιτεί ακραία κάθε εθνική απόπειρα ευημερίας.

Όσοι λοιπόν πιστοί προσέλθετε… Το διαδίκτυο είναι στα χέρια μας!


υγ Εννοείται ότι κανένα κόμμα δεν περνά τα παραπάνω stress test... Πρώτοι επιλαχόντες οι Οικολόγοι Πράσινοι λόγω της αμεσοδημοκρατικής τους δομής (κάθε θετικό πρέπει να αναγνωρίζεται) - μακάρι να εδραιώσουν και μιαν ώριμη μεταρρυθμιστική παρουσία αποφεύγοντας την ευκολία του ψηφοθηρικού λαϊκισμού και αναλαμβάνοντας πολιτικό κόστος. Μαζί και η Δημοκρατική Αριστερά, αν καταφέρει να δει πόσο μοιάζει πια στον μητρικό της οργανισμό...



"Πόσο καλή τελικά είναι η λύση που δόθηκε;"




Μετά τη διάσωση, περισσότερα χρέη

Του Hugo Dixon*

Ακούγοντας κανείς τους πολιτικούς θα νόμιζε ότι το δημόσιο χρέος της Ελλάδας θα μειωθεί, μετά τις αποφάσεις που ελήφθησαν την περασμένη εβδομάδα, για νέο πακέτο διάσωσης της χώρας, με τη συμμετοχή δημοσίου και ιδιωτικού τομέα. 

Η αλήθεια είναι όμως ότι το ελληνικό χρέος θα αυξηθεί κατά 32 δισεκατομμύρια εάν εφαρμοστούν τα συμφωνηθέντα, σύμφωνα με τους υπολογισμούς του Reuters Breakingviews. Η αύξηση αυτή μεταφράζεται σε περίπου 14% του ΑΕΠ, γεγονός που συνεπάγεται ότι το ελληνικό χρέος θα φτάσει το 179% του ΑΕΠ.

Το περίεργο αυτό αποτέλεσμα προκύπτει λόγω της αλληλεπίδρασης που θα έχουν μεταξύ τους τα διάφορα στοιχεία του πολύπλοκου σχεδίου που συμφωνήθηκε. 

Ειδικότερα, η Ελλάδα θα χρειαστεί να δανειστεί κεφάλαια για να ενισχύσει την αξιοπιστία των νέων ομολόγων που θα πουλήσει στον ιδιωτικό τομέα για τη μετακύλιση του χρέους της. Θα πρέπει επίσης να ενισχύσει κεφαλαιακά τις τράπεζές της. 
Το συνολικό ποσό που θα απαιτηθεί για τις δύο αυτές δράσεις φτάνει τα 55 δισεκατομμύρια και είναι πολύ μεγαλύτερο από το όφελος που θα προκύψει, συνεπεία του κουρέματος που συμφωνήθηκε για τα ομόλογα που κατέχει ο ιδιωτικός τομέας και από την επαναγορά ομολόγων στη δευτερογενή αγορά, σε τιμές μικρότερες της ονομαστικής τους αξίας.

Η ανάλυση του Reuters Breakingviews έρχεται σε αντίθεση με όσα υποστήριξε ο πρόεδρος της Γαλλίας, Νικολά Σαρκοζί, περί μείωσης του ελληνικού χρέους κατά 24% του ΑΕΠ. 

Οι δικοί του υπολογισμοί δεν έλαβαν υπόψη την ενίσχυση του ελληνικού τραπεζικού συστήματος και τον δανεισμό για την έκδοση νέων ομολόγων. Στο ποσοστό που ανέφερε περιλαμβάνεται επίσης το όφελος από τη μείωση του επιτοκίου δανεισμού για τα κεφάλαια που λαμβάνει η Ελλάδα από τους εταίρους της (12% του ΑΕΠ). 
Μολονότι η μείωση του επιτοκίου πράγματι θα συμβάλει καθοριστικά στην εξυπηρέτηση του χρέους, το όφελος θα μοιραστεί σε διάστημα δέκα ετών και δεν θα είναι άμεσο.

Ολα όσα συμφωνήθηκαν στη Σύνοδο της προηγούμενης Πέμπτης θα ήταν πολύ όμορφα, αν δεν υπήρχε η εκκρεμότητα των εγγυήσεων

Σύμφωνα με το σχήμα που προκρίθηκε για τη συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα, η Ελλάδα θα πρέπει να παράσχει εγγυήσεις σε όσους ιδιώτες συμφωνήσουν στη μετακύλιση του χρέους που κατέχουν. Ειδικότερα, προκειμένου να εγγυηθεί τα νέα ομόλογα των 30 ετών για τη μετακύλιση του χρέους της, η Ελλάδα θα πρέπει να αγοράσει ομόλογα μηδενικού επιτοκίου με αξιολόγηση ΑΑΑ και διάρκεια 30 ετών. Τα ομόλογα μηδενικού επιτοκίου δεν είναι τόσο ακριβά όσο τα ομόλογα που προσφέρουν επιτόκιο. 
Ωστόσο, και πάλι η Ελλάδα θα πρέπει να βρει 42 δισεκατομμύρια προκειμένου να αγοράσει εγγυητικά ομόλογα του τύπου που προαναφέρθηκε και τα οποία θα διασφαλίζουν στους ιδιώτες ότι ακόμη και αν η χώρα χρεοκοπήσει, θα πάρουν τα λεφτά τους πίσω, έστω και με μηδενικό επιτόκιο. Από αυτά τα 42 δισεκατομμύρια, τα 35 πρέπει να βρεθούν πριν από το 2014 και η Ελλάδα θα τα δανειστεί από το Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (EFSF). Εξ αυτού του λόγου, όμως, το δημόσιο χρέος της Ελλάδας θα αυξηθεί και δεν θα μειωθεί. Τα υπόλοιπα 7 δισεκατομμύρια θα πρέπει να βρεθούν έως τα μέσα του 2014, γιατί τότε λήγουν τα υπόλοιπα ομόλογα, τα οποία θα ανταλλαγούν.

Επιπλέον, επειδή θα μετακυλιστεί το χρέος της Ελλάδας, οι τράπεζες της χώρας, οι οποίες κατέχουν μεγάλο όγκο ομολόγων του Δημοσίου θα πρέπει να ενισχυθούν με νέα κεφάλαια. Σύμφωνα με το κείμενο που παρουσιάστηκε στη Σύνοδο Κορυφής, θα απαιτηθούν γι' αυτό τον σκοπό 20 δισεκατομμύρια, τα οποία επίσης η Ελλάδα θα δανειστεί από τον EFSF.

Υπάρχουν βέβαια και δύο πτυχές του σχεδίου που πραγματικά οδηγούν σε μείωση του ελληνικού δημοσίου χρέους. 

Η μία είναι η μετακύλιση μέσω της ανταλλαγής ομολόγων, όπως αναφέρθηκε και πριν. Εκτιμάται ότι οι μισοί ιδιώτες δανειστές θα διαλέξουν εκείνη από τις διαθέσιμες επιλογές που περιλαμβάνει κούρεμα της τάξης του 20%, ενώ οι άλλοι μισοί θα επιλέξουν εκείνες που δεν περιλαμβάνουν κούρεμα. Εάν 135 δισεκατομμύρια χρέους αναδιαρθρωθούν με αυτόν τον τρόπο, τότε το όφελος που θα προκύψει για τα ελληνικά δημόσια ταμεία θα φτάσει τα 13,5 δισεκατομμύρια ευρώ. Ομως, το όφελος δεν θα είναι άμεσο, όπως δεν θα είναι άμεση και η επιβάρυνση που θα προκύψει από την αγορά εγγυητικών ομολόγων. Αν υποθέσουμε ότι οι ρυθμοί θα είναι οι ίδιοι και για το όφελος και για την επιβάρυνση, τότε οι δανειακές ανάγκες της Ελλάδας θα μειωθούν κατά 11,5 δισεκατομμύρια μέχρι το μέσο του 2014.

Το άλλο κομμάτι του Προγράμματος που οδηγεί σε μείωση του χρέους είναι η επαναγορά ομολόγων. Οι Ευρωπαίοι ηγέτες υπολόγισαν ότι η Ελλάδα θα μπορέσει να επαναγοράσει ομόλογα στο 61,4% της ονομαστικής τους αξίας. Εξ ου και θα της δανείσουν 20 δισεκατομμύρια από τον EFSF γι' αυτό τον σκοπό. Μολονότι όμως θα δανειστεί, το χρέος της θα μειωθεί κατά 12,6 δισεκατομμύρια, αφού με 20 δισεκατομμύρια, θα αγοράσει ομόλογα αξίας 32,6 δισεκατομμυρίων.

Σύμφωνα με τους υπολογισμούς που κάναμε, από τον συνυπολογισμό κόστους και οφέλους, προκύπτει το αποτέλεσμα ότι το χρέος της Ελλάδας θα φτάσει στο ανώτατο σημείο του 179% του ΑΕΠ.


*Ο Hugo Dixon είναι αρχισυντάκτης στο Reuters Breakingviews. Πηγή: Καθημερινή.



Μετά (;) τη διάσωση

του Γιώργου Προκοπάκη

Σωστά επισημαίνει ο Ντίξον ότι μετά την "διάσωση" το ελληνικό χρέος θα έχει ανέβει. Βλέπει το προφανές: η Ελλάδα αγοράζει ασφάλεια για τα νέα ομόλογα (35 δισ) και να κάνει ενέσεις στο τραπεζικό της σύστημα (20 δισ). Ποσό μεγαλύτερο από το όφελος από το κούρεμα. Αμφότερα είχαν επισημανθεί στις συζητήσεις εδώ και σε άλλα blogs (ηδονή της ανανέωσης, πολιτική επιθεώρηση). Τα πράγματα είναι ακόμη πιο΄"δύσκολα":

1. Το πρόγραμμα χρηματοδοτεί νέα ελλείμματα μέχρι το 2014 38,5 δισ ευρώ (νέο χρέος)
2. Το πρόγραμμα χρηματοδοτεί άλλες δαπάνες μέχρι το 2014 37,5 δισ (σημαντικό κομμάτι του αποτελεί νέο χρέος). Στις δαπάνες αυτές συμπεριλαμβάνονται η εκκαθάριση παλιων αμαρτιών (χρέη νοσοκομείων, ΟΤΑ), η δημιουργία αποθεματικού, η αναδιάρθρωση του "εσωτερικού" δανεισμού (μείωση της εξάρτησης από τρίμηνα/εξάμηνα έντοκα γραμμάτια).
3. Το κούρεμα εκτιμώμενο επί τη βάσει της παρούσας αξίας έως και μπορεί να αυξάνει το χρέος (ή να καταλήγει σε όρους που θα αποτρέπουν τη συμμετοχή των δανειστών)

Από κάποια οπτική, μερικά από τα παραπάνω μπορεί να θεωρηθεί ότι συμψηφίζονται με χρέος (π.χ., η ασφάλεια θα 'επιστραφεί" μετά 30 χρόνια και θα έχει γίνει ίση με το χρεολύσιο που θα αποπληρωθεί τότε, ή το αποθεματικό είναι διαθέσιμα χρήματα και μειώνει ανάγκες μελλοντικού δανεισμού). Πλην όμως ΕΙΝΑΙ χρέος. Όπως και οι παλιές αμαρτίες (π.χ., ληξιπρόθεσμες υποχρεώσεις νοσοκομείων έχουν εγγραφεί τη χρονιά που εκδόθηκαν τα παραστατικά και βαρύνουν το έλλειμμα εκείνης της χρονιάς, πλην όμως το χρέος αυξάνεται ΣΗΜΕΡΑ - ο δείκτης ελλείμματος μια χαρά, αλλά...).

Τα συγκεκριμένα νούμερα θα μπορούμε να τα εκτιμήσουμε μετά την ολοκλήρωση της ανταλλαγής που θα έχουμε και τη συμμετοχή.

Το ερώτημα λοιπόν τίθεται: "πόσο καλή τελικά είναι η λύση που δόθηκε;"
Για όσους προτάσσουν το ζήτημα της αποφυγής της χρεοκοπίας, η λύση είναι καλή και ανοίγει προοπτικές. 

Για όσους προτάσσουν την ανάλυση των λογιστικών φύλλων και θεωρούν ότι οι ικανοποιούνται πολιτικοί όροι ανάκαμψης μετά από ενδεχόμενη χρεοκοπία (διαχείριση της χρεοκοπίας) είναι μια τρύπα στο νερό. 
Ανήκω στους πρώτους. 
Επομένως ψάχνω τους όρους που μπορεί να κάνουν την απόφαση της 21/7 μια καλή (έως και άριστη) λύση.

Το πρώτο πράγμα είναι η αναγνώριση του προβλήματος φερεγγυότητας

Χτυπάει παντού: στα ασφάλιστρα, στο κόστος ανταλλαγής, στην κάλυψη των εγγυήσεων της ΕΚΤ. Αν δεν θέλουμε την ανάληψη νέου χρέους (εγγυήσεις, κόστος ανταλλαγής) πρέπει να κάνουμε το παν για την αναβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας - της φερεγγυότητας. 
Αυτό το παν είναι: 
(α) δημοσιονομική προσαρμογή, 
(β) εκμετάλλευση της δημόσιας περιουσίας. 
[Για να μη μου την πέσουν οι σύντροφοι ένθεν και ένθεν, το (α) έχει και τις μεταρρυθμίσεις, τα κάθετα και στοχευμένα μέτρα, κλπ] 
Πολιτικό καθήκον της κυβέρνησης και όλων όσοι συντάσσονται στην αποφυγή χρεοκοπίας είναι η αποϊδεολογικοποίηση της έννοιας "Δημόσια Περιουσία". 
Το trade-off δεν είναι η γη που περπάτησε ο Αριστοτέλης και θα την πάρουν βορειοευρωπαίοι συνταξιούχοι. Το trade-off είναι ανάμεσα στα ανεκμετάλλευτα/απούλητα στρέμματα του Ελληνικού και στους ανέργους. Στις προοπτικές αύξησης του πλούτου (και κρατικών εσόδων) από την σχετική ανάπτυξη. Το trade-off είναι ανάμεσα στο νέο χρέος που θα πληρώνουμε όλοι και θα στέλνει πολίτες στην ανεργία και στις εμπράγματες εγγυήσεις.

Η φιλολαϊκή πολιτική, η εθνικώς υπερήφανη πολιτική δεν είναι οι ελληναράδικες κορώνες για τους Βησιγότθους και τις παγκόσμιες συνομωσίες για να πάρουν μια παραλία ή να αφελληνίσουν το διαμάντι που λέγεται ΔΕΗ. 
Η εθνικώς υπερήφανη πολιτική είναι να δημιοτργηθούν όλες εκείνες οι οικονομικές συνθήκες που θα σώσουν τους πολίτες και την κοινωνία. Αν μπορούσαμε έπρεπε να τρέξουμε να εκποιήσουμε όχι 50 δισ (που έγιναν 28), αλλά 300. 
Εφ' όσον μας δίνεται η επιλογή των εμπράγματων εγγυήσεων: ΑΠΕΡΙΦΡΑΣΤΑ ΝΑΙ. 
Βάζουμε τις εγγυήσεις και στρωνόμαστε να σώσουμε την παρτίδα. 
Τότε θα είναι σε όλους προφανές ότι κάθε υποχώρηση του Βενιζέλου στον Άνθιμο, κάθε υποχώρηση στους εκβιασμούς του Φωτόπουλου θα κόβει μέτρα από την Ακρόπολη.

Πρέπει επίσης να υπάρξει επί τέλους πολιτική για το τραπεζικό σύστημα. 
Αυτή μπορεί να είναι η κρατικοποίηση του συνόλου του. 
Μπορεί να είναι η εγκατάλειψη στην τύχη τους των "μη συστημικών" τραπεζών. 
Δεν μπορεί όμως να είναι η προστασία του "μετόχου" και του "τραπεζίτη". 
Δεν μπορεί στο όνομα επιτυχίας στα stress tests μιας ουσιαστικά ανενεργού τράπεζας να στραγγαλίζεται η ρευστότητα (που θα μπορούσε να πάει σε δεκάδες χιλιάδες μικρομεσαίους που βαράνε κανόνια). 
Οι καρέκλες κρατικών τραπεζιτών (ή και ιδιωτών) και η συνδικαλιστική ισχύς της ΟΤΟΕ δεν μπορεί να υπερισχύουν του συμφέροντος της κοινωνίας. Κι από πάνω να φορτώνεται χρέος η κοινωνία, ενώ οι υπό κρατική διαχείριση τράπεζες να μη μπορούν να συμμετάσχουν κάν στο πρόγραμμα διάσωσης!

Τα αυγά τελικά βάφονται με μπογιά! Το πολιτικό προσωπικό πρέπει να πισεθεί να τοποθετηθεί επί του ουσιαστικού διλήμματος "χρέη και λαϊκισμός ή καθαρότητα επιλογών και τολμηρά μέτρα".

Τα παραπάνω έχουν ιδιαίτερη σημασία αν συνειδητοποιήσουμε κάτι ακόμη από την απόφαση της 21/7. Η λύση δεν μπορεί να έλθει απ' έξω (ή τουλάχιστον δεν είναι ακόμη ώριμη η Ευρώπη). 
Διευκολύνσεις μπορεί να έχουμε (και θα έχουμε), πλην όμως δεν έχει φτάσει η στιγμή που τον λογαριασμό θα τον πληρώσει άλλος. 
Η Ελλάδα, έναντι των διευκολύνσεων αναλαμβάνει υποχρεώσεις (οικονομικές πρωτίστως, οι οποίες μεταφράζονται και σε πολιτικές). 
Η λύση θα έλθει (αν έλθει) "από τα μέσα"
Όσοι θέλουν ας στοιχηματίζουν ότι πάντα θα μας σώζουν κάποιοι άλλοι, ας περιμένουν το σοσιαλδημοκρατικό κύμα να σαρώσει τη σημερινή συντηρητική Ευρώπη, ας περιμένουν να αναγκασθούν οι Γερμανοί να πληρώσουν τους πάντες για να μπορούν να εξάγουν με ανταγωνιστικό ευρώ. 
Μέχρι τότε θα έχουμε χάσει πολλά τραίνα.

Στο ίδιο πλαίσο (όχι όμως άμεσα μετρήσιμο οικονομικά) είναι και η απαραίτητη απόκρουση κάθε α-πολίτικης λαίκιστικής εκμετάλλευσης της συγκυρίας. 
Η ανάδειξη σε πρόβλημα της "επιλεκτικής χρεοκοπίας", του απαραίτητου και επιθυμητού σταδίου για όποια λογιστική μείωση του χρέους είναι από επικίνδυνη έως εγκληματική. 
Το ζήτημα είναι οι όροι και προϋποθέσεις που θα υπάρχουν για να περάσουμε το στάδιο. [Θάχει πλάκα, όταν θα τρέχει το πρόγραμμα επαναγοράς ομολόγων με την Ελλάδα σε "επιλεκτική χρεοκοπία", που θα παρακαλάμε τους επάρατους οίκους να μας κρατήσουν καμιά-δυο βδομάδες ακόμη για να ψωνίσουμε φτηνα - ειδικά αν πέφτει σε τέλος τριμήνου!] 
Ο "αγώνας" κατά του συμφώνου σταθερότητας είναι εντελώς αδιάφορος μπροστά στο πρόβλημα διαχείρισης του χρέους. Η Ελλάδα πρέπει να ξεπεράσει και τις αυστηρότερες προβλέψεις του συμφώνου για να βγει από το αδιέξοδο! 
Το ίδιο ισχύει και για την "επιτροπεία", τόσο όσον αφορά το πρόγραμμα το ίδιο, όσο και το όποιο Σχέδιο Μάρσαλ. 
Η πολλαπλώς και επανειλημμένως αποδεδειγμένη αναποτελεσματικότητα του Δημοσίου πρέπει να κάνει λαϊκό αίτημα την αμέριστη "παροχή τεχνογνωσίας".

Υστερόγραφο

Τα τραίνα που θα έχουμε χάσει μπορεί να είναι μόνο ένα - τούτο δω. 
Το κόστος διασωσης έναντι απομόνωσης του "προβλήματος Ελλάδα" είναι ήδη πολύ κοντά. 
Η Ιρλανδία φαίνεται να τα πηγαίνει από καλά έως εξαιρετικά. Οι Πορτογάλοι τυπώνουν μπλουζάκια "Δεν είμαστε Έλληνες".


πηγή: facebook

Τρίτη 26 Ιουλίου 2011

Η σύνοδος κορυφής της 21 Ιουλίου 2011: Μια ευκαιρία για την έξοδο από την κρίση – ίσως η τελευταία



the book's journal No 10, 26/7/2011 
του Γιώργου Προκοπάκη 

Ένα εν πολλοίς ανέλπιστο αποτέλεσμα
Η σύνοδος κορυφής της Πέμπτης 21/7 ήταν η πιο κρίσιμη για την Ελλάδα. Πιθανότατα και για την Ευρώπη. 
Τα αποτελέσματα ήταν αναμφίβολα θετικά για τη χώρα μας. Η απόφαση οπωσδήποτε οδηγεί σε μια διαχειρίσιμη κατάσταση με τη βεβαιότητα της μακροπρόθεσμης στήριξης των εταίρων μας. Για το αν οδηγεί και σε διέξοδο από την κρίση χρειάζεται να γίνουν πολλά: να αποδειχθεί στην πράξη ότι οι μηχανισμοί και οι παρεμβάσεις που προβλέπονται είναι αποτελεσματικοί και, κυρίως, ότι η Ελλάδα θα καταφέρει να κάνει οργανωμένα και με προσήλωση αυτό που απαιτείται. 
Ελάχιστοι ανέμεναν ένα τέτοιο αποτέλεσμα. Η απόφαση της συνόδου τα έχει όλα. 
Για τα δάνεια του μηχανισμού στήριξης (τα 65 δισ μέχρι τώρα του Μνημονίου και μέχρι 109 δισ του νέου πακέτου), προσφέρεται επιμήκυνση από 7,5 σε 15 έως 30 χρόνια και μείωση επιτοκίου. Τα δε νέα δάνεια θα έχουν 10ετή περίοδο χάριτος. Δηλαδή, η Ελλάδα έχει μπροστά της μια μεγάλη περίοδο για αλλαγές και προσαρμογή χωρίς ασφυκτικές ανάγκες αναχρηματοδότησης με ταυτόχρονη ελάφρυνση του προϋπολογισμού. 
Όσον αφορά το χρέος που βρίσκεται στα χέρια ιδιωτών (τα ομόλογα), η σύνοδος εμφανίζεται αποφασισμένη να κάνει το παν για να τα βγάλει από τη μέση ως ανάγκη αναχρηματοδότησης, περνώντας μέρος του σχετικού κόστους, στο βαθμό που είναι δυνατόν, στους πιστωτές. 
Επίσης, χρηματοδοτεί μηχανισμούς και παρεμβάσεις για μείωση του χρέους – πάντα στο βαθμό που είναι δυνατόν. 
Η αποτελεσματικότητα των παρεμβάσεων, ιδίως σχετικά με τη μείωση του χρέους, θα κριθεί εκ του αποτελέσματος. Όσον αφορά την ανάπτυξη (και τις διαρθρωτικές αλλαγές), η σύνοδος εξαγγέλλει ένα «Σχέδιο Μάρσαλ» για την Ελλάδα και δηλώνει τη διαθεσιμότητα πόρων και τεχνογνωσίας. 

Οι κίνδυνοι 
Σωθήκαμε λοιπόν! Ας συγκρατηθούμε και ας μη κατέβουμε στην Ομόνοια για πανηγυρισμούς. 
Ο σκεπτικιστής θα θυμηθεί ότι, τον Ιούνιο και Νοέμβριο του 2001 έγιναν δύο διακανονισμοί του χρέους της Αργεντινής (ως mega-swaps έχουν καταγραφεί στη μνήμη), για να έλθει η χρεοκοπία το Δεκέμβριο του ίδιου χρόνου, εν μέσω πολτικών αντιδικιών, πολιτικής εκμετάλλευσης και λαϊκισμού, κυβερνητικής ανικανότητας, σε ένα αναποτελεσματικό πελατειακό κράτος με διάχυτη τη διαφθορά. Κάτι μου θυμίζουν όλα αυτά! 
Ύστερα, είναι οι άτιμες οι αγορές που δουλεύουν με απλούς κανόνες, όπως: «μια ήπια αναδιάρθρωση δεν είναι παρά η πρώτη πράξη μιας εκκωφαντικής χρεοκοπίας». 
Δηλαδή, η κατάληξη της κρίσης που ζούμε εξαρτάται αφενός από την αποτελεσματικότητα των μηχανισμών που θα στηθούν για τη διαχείριση των ομολόγων (μετακύλιση, ανταλλαγή, επαναγορά) ώστε να επιτευχθεί η μέγιστη δυνατή μείωση του χρέους και αφετέρου από το εάν η Ελλάδα κάνει επί τέλους αυτό που αρνείται πεισματικά: να βάλει τάξη στα δημοσιονομικά της, να εφαρμόσει ευρύ φάσμα μεταρρυθμίσεων, να διαλύσει το πελατειακό κράτος, να πατάξει τη διαφθορά - να αλλάξει εν ολίγοις. 
Η απόφαση της συνόδου δεν αφήνει χώρο για καμιά δικαιολογία: πόροι, χρόνος και τεχνογνωσία παρέχονται γενναιόδωρα. 
Ο μεγαλύτερος κίνδυνος, πολύ άμεσος μάλιστα, είναι το πολιτικό ρίσκο. 
Η απόφαση έχει έτοιμο το βούτυρο στο ψωμάκι των λαϊκιστών: από τους ακροδεξιούς ελληναράδες, τους επίδοξους κυβερνήτες, τα τρία από τα τέσσερα (ή επτά από τα οκτώ) ΠΑΣΟΚ που κυκλοφορούν, τις σπίθες και τα άρματα, τις διάφορες εκδοχές της αριστεράς – και βέβαια τους τσαρλατάνους των μαγικών λύσεων. 
Η απόφαση έχει απ’ όλα! 
Πολλά απ’αυτά έχουν αναδειχθεί ως κόκκινες γραμμές από την πολιτική αμφιθυμία και τα πελατειακά βαρίδια της ίδιας της κυβέρνησης.  
Επιλεκτική χρεοκοπία: η κυβέρνηση κατάφερε, πιεζόμενη από όλους τους παραπάνω, το προφανώς επιθυμητό βήμα για να επιτευχθεί μείωση του χρέους, να το έχει στις βαλίτσες της προς Βρυξέλλες σχεδόν ως κόκκινη γραμμή. Ακόμη και γι’αυτό φρόντισε η απόφαση της συνόδου: θα υπάρξουν οι εγγυήσεις ώστε να μην διαταραχθεί η ρευστότητα προς το τραπεζικό σύστημα.  
Επιτροπεία: προβλέπεται η παρακολούθηση της εφαρμογής των μέτρων από την Ελλάδα, ακόμη και μετά το πέρας του προγράμματος σταθεροποίησης. 
Εμπράγματες εγγυήσεις: η απόφαση ζητάει από την Ελλάδα, αν χρειασθεί, να συμβάλλει με όποιο πρόσφορο τρόπο (διάβαζε: στο τραπέζι η δημόσια περιουσία) στην αναβάθμιση της δικής της πιστοληπτικής ικανότητας.  
Σύμφωνο σταθερότητας: δεσμεύτηκαν όλες οι κυβερνήσεις, μαζί και η ελληνική, σε σειρά πρωτοβουλιών για νομική κατοχύρωσή του.  
Τέλος, επειδή οι προβλεπόμενες παρεμβάσεις μείωσης του χρέους είναι μάλλον ήπιες, η επιστροφή σε διαχειρίσιμο δημόσιο χρέος καθιστά το πρόγραμμα ιδιωτικοποιήσεων επιτακτική ανάγκη. 
Η ανάδειξη προτεραιοτήτων και η χωρίς ταλαντεύσεις τοποθέτηση όσο πιο κάθετα γίνεται απέναντι στο λαϊκισμό και την καπηλεία είναι προϋπόθεση ακόμη και για τα πιο μικρά θετικά βήματα. Κυρίως όμως, αυτό που δεν πρέπει να υπάρξει είναι η επανάπαυση. 
Η πορεία προς την έξοδο από την κρίση μόλις τώρα άρχισε. 

Κι ένα υστερόγραφο 
Η ευκαιρία - πιθανότατα η τελευταία - δικαιώνει ηθικά τις λίγες φωνές που, ενάντια στην ευκολία του απολίτικου αντι-μνημονιακού λαϊκισμού, επέμεναν στην πρόταξη μιας μεταρρυθμιστικής ατζέντας, στην πάση θυσία μείωση των ελλειμμάτων και στην ανάγκη πολιτικής συνεννόησης για συντεταγμένη πορεία στις διαπραγματεύσεις με τους εταίρους. 
Ακόμη και όταν αυτό απαιτούσε επώδυνες αποφάσεις, όπως την προσήλωση στην προτεραιότητα της αποφυγής της χρεοκοπίας, με μόνο διαπραγματευτικό μέσο ένα πρόχειρο, άδικο και ανισοβαρές μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα. 
Δυστυχώς, παρά το ότι (πιστεύω τουλάχιστον) η επιθυμία της κοινωνίας ήταν διαφορετική, σε πολιτικό επίπεδο βρέθηκε μόνη η κυβέρνηση να αναλάβει το βάρος της πορείας αυτής. Οι υπόλοιπες πολιτικές δυνάμεις, περίμεναν να καρπωθούν τη φθορά, επενδύοντας εξ αντικειμένου στη χρεοκοπία. 
Ας ελπίσουμε ότι τα παλαιοΠΑΣΟΚικά ανακλαστικά δεν θα οδηγήσουν απλώς σε επικοινωνιακή εκμετάλλευση των αποτελεσμάτων της συνόδου. 
Τα αποτελέσματα είναι ευκαιρία για συσπείρωση των πολιτικών και κοινωνικών δυνάμεων με στόχο την έξοδο από την κρίση.

Δευτέρα 25 Ιουλίου 2011

Το ενοίκιο

 Ίσως …
Μια Ταοϊστική ιστορία μιλάει για έναν γέρο αγρότη που δούλευε στα χωράφια του πολλά χρόνια. Μια μέρα, το άλογό του τό ΄σκασε. Όταν το έμαθαν οι γείτονες, πήγαν να τον επισκεφτούν για να του συμπαρασταθούν.
«Τι ατυχία…» είπαν με συμπάθεια.
«Ίσως…» απάντησε ο αγρότης.
Την επόμενη μέρα, το άλογο επέστρεψε, φέρνοντας μαζί του 3 ακόμα άγρια άλογα.
«Τι μεγάλη τύχη!» θαύμασαν οι γείτονες.
«Ίσως…» απάντησε ο αγρότης.
Την επόμενη μέρα, ο γιός του αγρότη προσπάθησε να καβαλήσει ένα από τα άγρια άλογα. Μα έπεσε και έσπασε το πόδι του. Γι άλλη μια φορά οι γείτονες ήρθαν να συμπαρασταθούν.
«Τι ατυχία…» είπαν και πάλι με συμπάθεια.
«Ίσως…» απάντησε ο αγρότης.
Την επόμενη μέρα, στρατιωτικοί ήρθαν στο χωριό και επιστράτευσαν όλους τους νέους, εκτός από τον γιό του αγρότη, επειδή είχε σπασμένο πόδι.
«Τι καλή τύχη!» θαύμασαν οι γείτονες.
«Ίσως…» απάντησε ο αγρότης… (ΑΣ)
από το ιστολόγιο left liberal synthesis

Η πανευρωπαϊκή κοινή γνώμη κατάλαβε ακριβώς την φύση του προβλήματος του Ευρώ και του επακόλουθου Ελληνικού ζητήματος την Πέμπτη16/6 όταν η πιθανή καταψήφιση του μεσοπρόθεσμου βύθισε τα χρηματιστήρια. Οι οικονομικές σελίδες ήταν κατατοπιστικές για όλη την Ευρώπη : Το οικοδόμημα στηριζόταν στον αδύνατο Ελληνικό κρίκο. Μερικές εβδομάδες ήρθαν τα τρακοσάρια στα Ιταλικά spreads και η συμφωνία της 21 Ιουλίου δρομολογήθηκε.

Η μεταστροφή στην Ευρωπαϊκή κοινή γνώμη είναι εντυπωσιακή. Οι «τεμπέληδες» Έλληνες έγιναν συμπαθητικοί βασανιζόμενοι συμπολίτες , για τους οποίους χρειάζεται «βοήθεια». Φίλος που κατοικεί στην Βιέννη , με ενημέρωσε πως η Mac Donalds παρουσίασε ένα νέο προϊόν το “tzatziki wrap” που φιγουράρει σε όλα τα καταστήματα με μια γαλανόλευκη! Παρά την συστηματική ακροδεξιά προπαγάνδα το γαλανόλευκο wrap «φεύγει σαν τρελό».

Η ουσία της απόφασης της είναι απλή: Η Ευρώπη θέλοντας ή μη βαδίζει σε ενοποίηση.

Είδα όλες τις αναλύσεις των ειδικών και κανένας δεν την είδε ως πρόδρομο φαινόμενο ευρωπαϊκής διάλυσης. Οι πιο αρνητικοί την είδαν ως ασύμμετρη ως τεχνική ατελή ρύθμιση η οποία είναι Ευρωπαϊκή, περισσότερο Ευρωπαϊκή από ποτέ. Οι κριτικές δεν αμφισβητούν την «Ευρωπαικότητα» της συμφωνίας, αλλά την τεχνική της ανεπάρκεια εντός αυτής της «Ευρωπαικότητας». Είναι φανερό πως ανομολόγητο άτυπο αριστεροδεξιό μέτωπο των Ευρωπαιστών (Γιούνκερ,Μέρκελ,Λίνκε,Συν,Δημαρ κλπ ) κατίσχυσε του αντίστοιχου ακούσιου σμήνους των Αντιευρωπαιστών (Ρουμπινί,Καθαροί Φιλανδοί,Ανταρσύα κλπ)

Η τεχνική συζήτηση για την ουσία της συμφωνίας, να με συγχωρούν οι οικονομολόγοι, μου φαίνεται ανούσια. Πρόκειται για μια πολύπλοκη ρύθμιση πολλαπλών αναγνώσεων , της οποίας το αποτέλεσμα είναι μια απλή μετάθεση του χρέους στο μέλλον. Ωστόσο αυτό το χρέος καθώς μεταμορφώνεται σε παράγωγο, δεν αποτελεί παρά ένα δευτερεύον εμπειρικό μέγεθος , το οποίο έχει νόημα μόνο στο πως χρησιμοποιείται ανακατανέμει εισοδήματα στο παρόν. 
Κανένα εθνικό χρέος δεν είναι απαιτητό εφάπαξ , άρα σημασία έχουν οι τόκοι που παράγει, και οι οποίοι λειτουργούν περίπου ως ενοίκιο της εθνικής χώρας. Ποιος καταβάλει αυτό το ενοίκιο , αυτό έχει σημασία, και στην Ελλάδα προς το παρόν το πληρώνουν οι εργαζόμενοι, και οι συνεπείς φορολογούμενοι. Εξ΄ ορισμού το χρέος ως σύνολο είναι μέγεθος προς μόχλευση, αναμόχλευση μετασχηματισμό και αναδιοργάνωση. Η μόχλευση που έγινε μέσω της συμφωνίας, μάλλον δεν αλλάζει τους πληρωτές του «ενοικίου» αλλά σταθεροποιεί το «ενοίκιο». Κάτι είναι και αυτό.

Συμπέρασμα, μια ενίσχυση του Ευρωπαισμού, και μια σταθεροποίηση του «ενοικίου» της χώρας , είναι σχετικώς καλά νέα. Παραμένει ζητούμενο αν κατά την διάρκεια του σταθερού ενοικίου, θα προλάβουμε να μεταρρυθμίσουμε την οικονομία, και αν προλάβουμε να συμπεριλάβουμε στο «ενοίκιο» τους λαθρεπιβάτες της κοινωνίας.

Το ότι η συμφωνία αυτή γίνεται επί της διακυβέρνησης ενός γνήσιου λαϊκιστικού δημαγωγικού κόμματος, με αντιπολίτευση την περίοδο 2007-9 εμπνευσμένη από τις χειρότερες παραδόσεις του Αυριανισμού, και διαχειριστικές επιδόσεις την περίοδο 2009-11 της "σχολής Mr.Bean", δεν δικαιολογεί τις στενάχωρες και σχετικά κοντόθωρες αντιρρήσεις διαφόρων πλευρών της αντιπολίτευσης. Ωστόσο και αυτές οι αντιρρήσεις έχουν ένα τελετουργικό παλαιοκομματικό χαρακτήρα, ακριβώς για να ειπωθεί κάτι. Το δυσάρεστο είναι πως πολλές από τις μικρόψυχες αποτιμήσεις είχαν και στοιχεία θεωρητικής επαναχώρησης, ανάγοντας ως νέο επίδικο της αριστεράς το ζήτημα του Ιταλικού χρέους...

Μεταξύ μας, το φαινομενικά ισχυρό, θετικό μέρος της συμφωνίας, το λεγόμενο νέο σχέδιο Μάρσαλ, ίσως να είναι και η μεγαλύτερη παγίδα. Όχι γιατί δεν θα υλοποιηθεί αλλά γιατί ίσως υλοποιηθεί. Η κοινή λογική λέει πως θα είναι πιστώσεις σε γερμανικές εταιρίες, για να επενδύσουν στην Ελλάδα, προς μεγάλη χαρά των διαφόρων μεταπρατών μεσαζόντων .

Καθώς η μακροοικονομία σταθεροποιείται, αφού οι εργαζόμενοι πλήρωσαν το κόστος της «εσωτερικής υποτίμησης» και θα πληρώσουν την καταβαράθρωση των συντάξεων και των κοινωνικών παροχών, αυτή η απαξίωση της εργατικής δύναμης αντί να τροφοδοτήσει μια πιο βασανιστική αλλά μακροπρόθεσμα ισχυρή ανάπτυξη μιας εξωστρεφούς οικονομίας, μάλλον θα τροφοδοτήσει μια νέα γενιά αρπακολατζίδικου καπιταλισμού των εισαγωγέων. Και ως γνωστόν ο τύπος του καπιταλισμού έχει τεράστια σημασία για τον κόσμο της εργασίας.

Παρασκευή 22 Ιουλίου 2011

Δυστυχώς παιδιά η χρεοκοπία απομακρύνεται


χρεοκοπία γιοκ...

από το ιστολόγιο  Μη μαδάς τη μαργαρίτα

Δυστυχώς παιδιά μου δεν θα πτωχεύσουμε. 
Αλέξη, η αργεντινοποίηση αναβάλλεται επ’ αόριστον, Αντώνη θα πρέπει να περιμένεις. Όλοι οι επίδοξοι σκυλευτές του πτώματος του ΠΑΣΟΚ αλλά και της χώρας θα μείνουν με την όρεξη, γιατί το κλίμα κατάθλιψης αλλάζει και οι εκλογές, απομακρύνονται. 
Όσοι προβάρανε το κουστουμάκι Νο 3% και κάτι, αγωνιούντες για τα πιθανά στενέματα, θα πρέπει να φορέσουν φόρμες εργασίας και να στρωθούν στη δουλειά. 
Θα πρέπει να κάνουν πολιτική. 
Θα πρέπει να προτείνουν, να υποστηρίξουν, να διορθώσουν, να είναι συγκεκριμένοι και ρεαλιστές. 
Θα πρέπει να πουν και κανένα ΝΑΙ. 
Θα πρέπει να αποδείξουν ότι είναι ευτυχείς από τη σωτηρία της χώρας. 
Θα πρέπει να αποδεχθούν ότι η Ελλάδα εισέρχεται σε μια άλλη εποχή με προοπτικές ανάπτυξης και να βάλουν πλάτη. 
Γιατί οι δυσκολίες είναι μπροστά μας. 
 Αν θέλουν να υπάρχουν και στο πολιτικό τοπίο του αύριο.
Ξέρω βέβαια ότι «το κάνω πολιτική» δεν είναι εύκολο πράγμα για τα πολιτικά μας κόμματα. Γι’ αυτό στην αρχή θα θελήσουν να παίξουν το έργο που βλέπουμε αυτές τις μέρες.
Κυβερνητικές δυνάμεις θα θελήσουν να εκμεταλλευτούν τα περιθώρια που δίνει η σωτηρία. 

Μην ανοίξουμε αυτό το κλειστό, να μη διαλύσουμε εκείνον τον άχρηστο οργανισμό, να μην πουλήσουμε. 
Μήπως μας παίρνει να είμαστε λιγάκι large με κείνη τη συντεχνία; 
Να κάνουμε και λίγους διορισμούς μπας και μαζέψουμε αυτούς που έχουν φύγει; 
Οι αδρανειακές και πελατειακές δυνάμεις θα ξεσαλώσουν. 
Η παρούσα λύση ανοίγει την όρεξη για δημοσιονομική και μεταρρυθμιστική χαλάρωση. Ελπίδα μας ο ευρωπαϊκός έλεγχος, αλλά δεν ξέρω αν αρκεί. 
Θα ήταν τελείως βλακώδες να κυριαρχήσουν τέτοιες λογικές. 
Η λύση στο πρόβλημα του χρέους δεν σημαίνει με τίποτα και λύση στα δομικά προβλήματα της χώρας. Η σωτηρία παραμένει εσωτερική μας υπόθεση.

Οι υπόλοιποι εν σώματι θα βγουν στα κάγκελα. 
Και δώστου μπιζάρισμα σε ναυτεργάτες και ταξιτζήδες. Και δώστου σέντρες σε πρυτάνεις και φοιτητές. Και όλοι θα ζητούν εκλογές. Η βία θα χτυπήσει κόκκινο. 
Όπου φαίνεται επένδυση και δουλειά οι δυνάμεις της πτώσης θα τρέχουν να την καταστρέψουν. 
Η αδράνεια της αντιμνημονιακής λογική πάνω στην οποία στήριξαν όλη την προηγούμενη πολιτική τους θα συνεχίσει να τους οδηγεί. 
Η νέα κόκκινη γραμμή θα είναι η διατήρηση των κεκτημένων των συντεχνιών. 
Ο βαθύτερος στόχος τους, η αποφυγή της ανάκαμψης. 
Η καταστροφή της χώρας.
Αλλά το πουλί παιδιά πέταξε. 
Θα πρέπει να πείτε κάτι άλλο, το σύστημά σας θέλει αλλαγή.
Η ίδια εξέδρα που σας αποθέωσε στο πρώτο ημίχρονο, αυτή η ίδια μπορεί και να σας γιουχάρει. Θα πρέπει να κάνετε και σεις λίγο παιχνίδι. Και εδώ είναι το δύσκολο. 

Δεν φτάνει πια ο στείρος αρνητισμός. 
Δεν φτάνει να λέτε ότι έχετε προτάσεις.
Θα πρέπει να είναι και εφαρμόσιμες στο περιβάλλον που διαμορφώνεται. 
Αλλά κυρίως θα πρέπει να θέλετε να αλλάξετε τη χώρα, να θέλετε τις δομικές μεταρρυθμίσεις. 
Όχι τις άλλες, εκείνες τις δικές σας τις περισπούδαστες που συνήθως οδηγούν στο απλό lifting. 
Αλλά αυτές που θα πρέπει να διαμορφώσετε από κοινού με την κυβέρνηση και ενάντια στις παθογένειες της ελληνικής κοινωνίας. 
Και όταν αυτές γίνουν νόμοι, να σπεύσετε να τις στηρίξετε και να διαμορφώσετε συνθήκες ώστε να ευδοκιμήσει η πολυπόθητη ανάπτυξη. 
Τώρα θα φανεί η υπευθυνότητα όλων. 
Έχει το πολιτικό σύστημα τα κότσια να σταθεί αντάξιο των περιστάσεων; Έχει το ηθικό ανάστημα να προτάξει το συμφέρον του λαού μπροστά από το κομματικό συμφέρον; 
Δεν έχω απάντηση καταφατική.


Τετάρτη 20 Ιουλίου 2011

Η παγκοσμιοποιημένη οικονομία "μαθαίνει" ότι χρειάζεται την "πολιτική"



του Κώστα Ανδρέου*

Έχω πλέον πεισθεί, ότι δεν καταλαβαίνουμε τον κόσμο γύρω μας.
Δεν αντιλαμβανόμαστε για παράδειγμα τι σημαίνει παγκοσμιοποίηση.
Σε παλιότερο κείμενό μου, είχα υποστηρίξει, ότι δεν μπορούμε να χρεοκοπήσουμε, ως χώρα, επειδή δεν είμαστε τυπική χώρα, κράτος-έθνος, αλλά τμήμα της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας και μάλιστα στην πλέον προηγμένη μορφή που είναι η ευρωζώνη.
Από όλη αυτή την διαδικασία, αυτό που θα "χρεοκοπήσει" είναι η ψευδαίσθηση της χώρας "κράτους-έθνους" με ευθύνες και υποχρεώσεις και φυσικά όχι μόνο για μας αλλά για όλα τα κράτη της αναπτυγμένης ζώνης. 
Τίποτε περισσότερο απ'αυτό, επειδή δεν υπάρχει τίποτε πέρα απ'αυτό.
Ολες οι άλλες χρεοκοπίες χωρών, ήταν πρώτα χρεοκοπίες της οικονομίας τους -που δεν ήταν παγκοσμιοποιημένη- και παρεπιπτόντως και χρεοκοπίες του κράτους τους.
Σε μας δεν υπάρχει κάτι ανάλογο. 
Η επιστροφή στην κατάσταση του κράτους-έθνους που έχει δική του κλειστή οικονομία και δικό της νόμισμα, είναι "ανιστόρητη ποιοτική αλλαγή" και απλώς δεν μπορεί να γίνει.
Αν παγκοσμιοποίηση σημαίνει ενιαία οικονομία πάνω στην οποία υποτίθεται ότι "επιπλέουν" "ανεξάρτητα κράτη", τότε πολύ απλά η απαίτηση από τους ιδιώτες επενδυτές, να βουλιάξει ένα πλεούμενο, δεν μπορεί να καταφέρει τίποτε από το να καταστρέψει τον χαρακτηρισμό του "αξιόπλοου" στην ίδια την παγκοσμιοποιημένη οικονομία-θάλασσα.
Η απαίτηση της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας να μην ελέγχεται από την πολιτική, είναι κατά βάση, απαίτηση για "πολιτική άσκηση" από την πλευρά της. 
Αυτή παράγει την σιγουριά για εύρυθμη λειτουργία όσων πλέουν σ'αυτήν.
Το ανέβασμα των σπρέντ, με μορφή ντόμινο από την μία χώρα στην άλλη, ακριβώς αυτό δείχνει. Η παγκόσμια οικονομία, δηλώνει ότι δεν είναι ένας "σίγουρος τόπος".
Για να γίνει "σίγουρος τόπος" θα πρέπει να συνθηκολογήσει με την ιδέα, ότι εκτός από "άτυπη πολιτική εξουσία" θα πάρει και "ευθύνες διακυβέρνησης".
Αυτό σημαίνει ότι θα αναγνωρίσει τα κρατικά χρέη, όχι ως κάτι ξένο, αλλά ως κάτι δικό της, που όπως όλες οι επενδύσεις θα έχει εκτός από κέρδη και ζημίες. Η αγορά δηλαδή θα κουρέψει μόνη της τις απαιτήσεις, ώστε να συνεχίσει να δουλεύει. Αλλιώς αν μείνει στον τύπο των "ευθυνών σταθερού εχέγγυου των κρατικών ομολόγων", θα μετατρέψει σιγά - σιγά όλες τις κρατικές οντότητες, σε χρεοκοπημένες "περιττότητες" και τις συνέπειες θα πρέπει να βρεί τρόπο να τις αντιμετωπίσει.
Η παγκοσμιοποιημένη οικονομία "μαθαίνει" ότι χρειάζεται την "πολιτική" για να έχει αξία η ίδια και αυτή η γνώση "κοστίζει".
Η αγορά το επόμενο "εξάμηνο" θα "προσφέρεται να δωρίσει κεφάλαια", στα χρεοκοπημένα πλήν απολύτως απαραίτητα για την λειτουργία της κράτη των "προηγμένων οικονομιών".



*το κείμενο εμφανίστηκε σαν σχόλιο στην προηγούμενη ανάρτηση. Το θεωρώ σαν μια από τις πιο καθαρές προσεγγίσεις στο νέο τοπίο της αλληλεξαρτώμενης διεθνούς οικονομίας και σαν μια προωθημένη αξιολόγηση του φαινομένου της "χρεοκοπίας", όπως εμφανίζεται στα "αναπτυγμένα" κράτη σήμερα.(ΑΣ)

Τρίτη 19 Ιουλίου 2011

Κινδυνολογία, μαγικές λύσεις και επικίνδυνες ανοησίες

Έχουμε πια ξεπεράσει τους σεισμολόγους σε προβλέψεις. Όλοι μας. Μέσα σε μια περίπλοκη κατάσταση, απότοκη του άυλου καπιταλισμού και της ελευθερίας του παγκόσμιου εμπορίου από τον προστατευτισμό, η διευθέτηση της βιωσιμότητας του χρέους στην ευρωζώνη και λόγω της απειλής του ντόμινο, ειδικά για την χώρα μας, βασανίζει τα καλύτερα μυαλά στην ΕΕ και υπεισέρχεται διαλυτικά στις πολιτικές ατζέντες ολόκληρης της ηπείρου που βγαίνει οριστικά από την εποχή της αθωότητας και των παχιών αγελάδων. Όμως στην χώρα μας μόνο σύγχυση και πυροτεχνήματα βιώνουμε καθημερινά από τους επίδοξους οικονομικούς σεισμολόγους των ΜΜΕ και των κομμάτων. Ας προσπαθήσουμε να προσανατολιστούμε με νηφαλιότητα, θέτοντας και απαντώντας ερωτήματα. Αυτό κάνουν τα δυο άρθρα που ακολουθούν:

Είναι πτώχευση η «επιλεκτική πτώχευση»;

του Κώστα Kαλλ
ίτση

Κάποιοι αναλώνουν τόσο πολύ χρόνο στην προσπάθειά τους να φανούν έξυπνοι, ώστε δεν τους περισσεύει χρόνος να σκεφτούν κάτι έξυπνο, έγραφε ένας μεγάλος συγγραφέας. Ανοίξτε την τηλεόραση. Θα δείτε πολλούς «ξύπνιους». 
Μιλούν στα τηλεπαράθυρα για πράγματα που δεν καταλαβαίνουν, αλλά που δεν ξέρουν ότι δεν τα καταλαβαίνουν. 
Ή ανεβαίνουν στα πόντιουμ για να απαγγείλουν στιχάκια όμορφα και γλαφυρά γραμμένα, όχι για να κερδίσουν το μυαλό του ακροατηρίου τους, αλλά για να επηρεάσουν το θυμικό του τηλεθεατή τους. 
Η ελαφρότητα μπορεί να είναι έως και διασκεδαστική. Oχι, όμως, όταν παίζει με τη φωτιά. Με τη χρεοκοπία της χώρας.

Oπως κάνει μέρος της αντιπολίτευσης. Επί μήνες «προβλέπει» τη χρεοκοπία της χώρας. Τριγυρνά στην Ευρώπη λέγοντας στους Ευρωπαίους φορολογούμενους ότι θα χάσουν τα λεφτά τους αν μας βοηθήσουν (όπως λέει κι ο ορκισμένος εχθρός του ευρώ, Sinn...) διότι το πρόγραμμα διάσωσης της Ελλάδας «δεν θα βγει». Δοθείσης αφορμής, με το Μεσοπρόθεσμο, δεν δίστασε να δοκιμάσει να προκαλέσει τη χρεοκοπία μας – καταψηφίζοντάς το. Τώρα, αντί να μπουν στην ιστοσελίδα της Standard & Poor’s και να διαβάσουν τι σημαίνει «επιλεκτική πτώχευση», πολιτευτές ελαφρών βαρών εξομοιώνουν αυτή τη βαθμίδα της κλίμακας αξιολόγησης με την ίδια την πτώχευση.

Πτώχευση σημαίνει ότι η Ελλάδα μένει από ρευστότητα. Ακόμα, όμως, κι αν οι οίκοι αξιολόγησης υποβαθμίσουν ένα μέρος του χρέους (εκείνο που θα ανταλλαχθεί με άλλο μακροχρόνιο...) για ένα χρονικό διάστημα (όσο απαιτηθεί για να γίνει η ανταλλαγή...) στη βαθμίδα της «επιλεκτικής πτώχευσης» (selective default), αυτό δεν θα είναι λόγος το κράτος να κάνει στάση πληρωμών ούτε οι τράπεζες να στερέψουν από ρευστότητα.

Το Ευρωσύστημα θα συνεχίσει να παρέχει ρευστότητα στις ελληνικές τράπεζες. 
Είτε με τον συνήθη τρόπο, αφού το καταστατικό της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) προβλέπει ότι παύει να δέχεται τίτλους ως ενέχυρο μόνο αν αυτοί υποβαθμιστούν στην κατηγορία της «επιλεκτικής πτώχευσης» και από τους τρεις οίκους αξιολόγησης. 
Είτε, κι αν ακόμη συμβεί αυτό, με την ενεργοποίηση του μηχανισμού Eκτακτης Στήριξης Ρευστότητας (ELA) της Τραπέζης της Ελλάδος, ο οποίος προβλέπεται από το άρθρο 14.4 του καταστατικού της EKT και του Ευρωπαϊκού (πέραν της Ευρωζώνης...) Συστήματος Κεντρικών Τραπεζών. 
Με αυτόν τον μηχανισμό, η Τράπεζα της Ιρλανδίας, τον Δεκέμβριο 2010, έδωσε στις ιρλανδικές τράπεζες 50 δισ. ευρώ (30% του ιρλανδικού ΑΕΠ). Αυτά είναι γνωστά. Περιττεύει η κινδυνολογία.

Aλλα ερωτήματα είναι εύλογα. 
Πόσο θα διαρκέσει η υποβάθμιση τμήματος του χρέους στην «επιλεκτική πτώχευση»; 
Τι μπορεί να συνεπιφέρει; 
Μια ειλικρινής απάντηση είναι ότι ο δρόμος δεν είναι γνώριμος. Το μοναδικό προηγούμενο που έχει ορισμένες αναλογίες με το εγχείρημα που σήμερα επιχειρούμε εμείς ίσως είναι εκείνο της Ουρουγουάης, που έκανε 5ετή επιμήκυνση (reprofiling) του χρέους της σε εθελοντική βάση, το 2003. Η ανταλλαγή των ομολόγων είχε ανακοινωθεί στις 10 Απριλίου, ολοκληρώθηκε στις 29 Μαΐου και μετά από 31 ημέρες, στις 30 Ιουνίου 2003, η Ουρουγουάη πέτυχε να ξαναβγεί στις διεθνείς αγορές και να δανειστεί από αυτές.

Οι αναλογίες, όμως, δεν λένε πολλά. 
Κάθε περίπτωση διαφέρει. 
Η ελληνική έχει δύο, μεταξύ άλλων, ιδιαιτερότητες. 
Πρώτον, είμαστε μέλη της Ευρωζώνης. 
Δεύτερον, όλος ο κόσμος ασχολείται με την προετοιμασία της ρύθμισης του χρέους μας, γιατί όλο τον κόσμο αφορά η τύχη της Ελλάδας. 
Ας μην την κλωτσάμε, αναμασώντας επικίνδυνες ανοησίες.

ΠΗΓΗ: Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

Είναι το ευρωομόλογο η μαγική λύση;
του Γιώργου Προκοπάκη

Η έκκληση των έξι (ή οκτώ) προσωπικοτήτων, πρώην πολιτικών, για την έκδοση ευρωομολόγου μέσω του οποίου θα γίνεται κοινή διαχείριση μέρους (40%-60% του ΑΕΠ) του δημόσιου χρέους των χωρών της ευρωζώνης αντιμετωπίσθηκε αδιάφορα από τις αγορές και τις κυβερνήσεις. Στο αλαλούμ της ελληνικής διαχείρισης της κρίσης φαίνεται να προβάλλεται ως εναλλακτική (βλ. «Το Βήμα», 10/7).
Υπάρχει ένα πραγματικό πρόβλημα που ακολουθεί το ευρώ από τη σύλληψή του: είναι ένα κουτσό νόμισμα που δεν στηρίζεται σε ενιαία δημοσιονομική πολιτική. 
Το ευρωομόλογο αναμφίβολα μπορεί να είναι σταθεροποιητικός παράγοντας. Οχι όμως από τη μια μέρα στην άλλη! 
Η έκκληση των πρώην πολιτικών δημοσιεύθηκε σε ευρωπαϊκές εφημερίδες με τίτλο σχετικό με την προστασία του ευρώ από την κερδοσκοπία. 
Αν η κρίση που ζούμε είναι μόνον (ή κυρίως) αποτέλεσμα της απληστίας των γερακιών της αγοράς, να το συζητήσουμε.
Το ενδιαφέρον είναι ότι οι φωνές υπέρ του ευρωομολόγου έρχονται από πρώην πολιτικούς, πρώην αρχηγούς κυβερνήσεων. Το επικοινωνιακό τέτοιων παρεμβάσεων έχει να κάνει με την «κατάθεση της σοφίας» που αποκτήθηκε από τις καίριες θέσεις που κατείχαν - εντυπωσιακή βέβαια η αποσιώπηση της δικής τους πολιτείας όταν ήταν «νυν». 
Η αδιαφορία των αγορών και των κυβερνήσεων πηγάζει από τα ουσιαστικά ζητήματα: ποιος θα αναλάβει το κόστος το οποίο οι πρώην αποκρύπτουν επιμελώς και ποιες θα είναι οι επιπτώσεις στην αγορά ομολόγων.
Η θάλασσα ρευστού που κατευθύνεται (αποφεύγω τον όρο επενδύεται) σε χρέος δεν βγαίνει από σεντούκια. Είναι, σε σημαντικό βαθμό, προϊόν αλλεπάλληλων εφαρμογών χρηματοπιστωτικών εργαλείων: εγγυοδοσία και ανάκτηση κεφαλαίου προς χρήση, repos, παράγωγα, τιτλοποιήσεις και πάει λέγοντας. 
Καταλύτης σ' αυτόν τον «πολλαπλασιασμό των διαθέσιμων πόρων» είναι οι διαφορές επιτοκίων, ακόμη και ελάχιστες, οι διαφορές φερεγγυότητας, οι μικρές «ανωμαλίες» της αγοράς. 
Φούσκα, θα πείτε, ή καπιταλισμός - καζίνο! 
Πιθανότατα, αλλά ακόμη και εάν υπήρχε η βούληση εκτόνωσης, η απομάκρυνση του «αέρα» πρέπει να γίνει με προσεκτικά και σχεδιασμένα βήματα. 
Διαφορετικά η θεραπεία κινδυνεύει να είναι πιο καταστροφική από την ασθένεια.
Παραδείγματος χάριν, οι πρώην πολιτικοί βλέπουν ότι με την εξομοίωση του επιτοκίου του χρέους στην ευρωζώνη, όλες οι χώρες έχουν ίδια επιτοκιακή επιβάρυνση εξυπηρέτησης του δημόσιου χρέους, άρα δυνατότητες σύγκλισης. 
Πλην όμως, εάν τα διαθέσιμα κεφάλαια μειωθούν στο 50% με το «ξεφούσκωμα», τα επιτόκια θα πάνε στα ουράνια για να μείνουν εκεί. Επίσης, θεωρούν δεδομένο ότι ένας οργανισμός (η ΕΚΤ ή ο EFSF), ο οποίος μπορεί επιτυχώς να δανείζεται από τις αγορές με χαμηλό επιτόκιο κάπου € 100 δισ. (σημερινό επίπεδο δανεισμού με ευρωομόλογα), θα μπορεί να κάνει το ίδιο εάν επιχειρήσει να δανεισθεί € 5 τρισ. (το περίφημο 40%-60% του ευρωπαϊκού ΑΕΠ)! 
Οι νυν πολιτικοί ξέρουν ότι ακόμη και εάν αποφασίσουν να προχωρήσουν σε κοινή διαχείριση του χρέους, αυτό μπορεί να γίνει μόνο μέσα από μια αργή και προσεκτικά σχεδιασμένη διαδικασία. Πόσο αργή; Πιθανότατα μια πενταετία, μάλλον περισσότερο, αφού πρώτα πεισθούν 17 ή 27 κοινοβούλια. Οι πρώην πολιτικοί δεν έχουν τέτοιο πρόβλημα όταν καταθέτουν τη σοφία τους.
Ας έλθουμε και στα δικά μας. 
Το ευρωομόλογο προβάλλεται ως λύση στην ελληνική κρίση χρέους. Δυστυχώς, κάθε άλλο παρά λύση είναι! Από την πρώτη στιγμή εμφάνισης της κρίσης προβλήθηκε ως λύση από κόμματα της Αριστεράς (ΣΥΝ και ΔΗΜΑΡ) και κάθε τόσο επανέρχεται από κυβερνητικά χείλη, αλλά και από άλλα κόμματα. Η έκκληση των πρώην πολιτικών τοποθετείται υπέρ της πρότασης Γιούνκερ - Τρεμόντι. 
Μια μικρή (!) λεπτομέρεια που διαφεύγει (;) είναι ότι η πρόταση των νυν πολιτικών Γιούνκερ και Τρεμόντι προβλέπει ρητά ότι η ανταλλαγή παλαιού χρέους με ευρωομόλογα (αυτό που ενδιαφέρει την Ελλάδα) θα γίνεται με έκπτωση (discount) και λαμβάνοντας υπ' όψιν την αποτίμηση των αγορών. 
Δηλαδή, εάν τα ελληνικά ομόλογα διαπραγματεύονται στο 50% της αξίας τους (αυτό περίπου που βλέπουμε στις αγορές σήμερα), η ανταλλαγή (swap) με ευρωομόλογο καταλήγει σε διπλασιασμό της ονομαστικής αξίας του ανταλλασσόμενου χρέους! Το χάσμα φερεγγυότητας δεν καλύπτεται με ευχολόγια.

Οι πρώην πολιτικοί, ενώ δεν έχουν πρόβλημα να συμφωνήσουν με την πρόταση Γιούνκερ - Τρεμόντι, ξεφεύγουν από τον σκόπελο φερεγγυότητας με αναπομπή στο πουθενά (τι πολιτικοί θα ήταν άλλωστε!). Προτείνουν τα ανταλλασσόμενα ομόλογα να αποσυρθούν από την αγορά και απλώς να εξυπηρετούνται από την κοινή διαχείριση. 
Ο καημένος ο κοινός διαχειριστής ανταλλάσσει ένα 7ετές ελληνικό ομόλογο με 6% (μέση διάρκεια και επιτόκιο του ελληνικού χρέους) αξίας €1 δισ., με ένα 20ετές ευρωομόλογο €1 δισ., με επιτόκιο 3% και εξυπηρετεί το παλιό ελληνικό χρέος. 
Απλούστατο! 
Δηλαδή, επί επτά χρόνια θα εισπράττει από την Ελλάδα €30 εκατ. τον χρόνο και θα αποδίδει στους παλιούς δανειστές €60 εκατ. 
Στο τέλος του έβδομου χρόνου πρέπει να καταβάλει το €1 δισ. (που δεν έχει) στους παλιούς δανειστές. 
Οι πρώην πολιτικοί αυτό το προβάλλουν ως λύση! Προφανώς και δεν είναι λύση, γιατί απλούστατα κάποιος πρέπει να πληρώσει το κόστος που κρύβεται επιμελώς. Αν το αναλάβει η Ελλάδα (το πιο δίκαιο, μιας και πρόκειται για παλιό χρέος), αυτομάτως το χρέος της αυξάνεται από 19% (εάν εξυπηρετούνται μόνον οι τόκοι) έως 45% (εάν αναληφθεί η υποχρέωση εξόφλησης και του χρεολύσιου). Ωραία λύση για την ελληνική κρίση!
Οι πρώην πολιτικοί, χωρίς να παραδεχθούν το πρόβλημα, ξεφεύγουν με άλλη αναπομπή στο πουθενά. Τα νέα ομόλογα να έχουν επιτόκιο που θα συναποφασίσουν οι υπουργοί Οικονομικών της Ευρωζώνης. Το «δίκαιο» επιτόκιο της ανταλλαγής που δεν θα αυξάνει το ονομαστικό χρέος, αντί του γερμανικού 3%, θα είναι απλώς αστρονομικό! Καλούν λοιπόν τους υπουργούς Οικονομικών να αποφασίσουν ένα χαμηλό (φαντάζομαι) επιτόκιο, πράγμα το οποίο σημαίνει ανάληψη υποχρεώσεων εξυπηρέτησης του δυσθεώρητου παλαιού ελληνικού χρέους από τους ευρωπαίους φορολογουμένους. Απλώς οι πρώην πολιτικοί δεν το λένε (τι πολιτικοί θα ήταν άλλωστε!) και κατακεραυνώνουν τους νυν για αναποφασιστικότητα.

Εν ολίγοις, το ευρωομόλογο μπορεί να συνεισφέρει στη σταθερότητα του ευρώ εάν ακολουθηθούν προσεκτικά βήματα σε βάθος χρόνου. 
Δεν είναι όμως λύση για το πρόβλημα του ελληνικού χρέους. 
Σε μια δίκαιη ανταλλαγή, αυξάνεται το ελληνικό χρέος. Εάν ζητάμε κάποιον να αναλάβει αυτό το πρόσθετο χρέος, απαιτείται ευρύτερη ευρωπαϊκή σύγκλιση (αυτά τα καταραμένα 17 ή 27 κοινοβούλια!). Ακόμη και εάν επιτευχθεί η σύγκλιση, είναι μάλλον πιο αποτελεσματικό και πιο φθηνό να μας «χαρίσουν» το ισόποσο του 45% πρόσθετου χρέους από το να μπλέκουμε όλοι μαζί στη διαδικασία έκδοσης ευρωομολόγου.
Τελικά, μαγικές λύσεις δεν υπάρχουν. Καθεμία από τις λύσεις που ως διά μαγείας επιλύουν το ελληνικό πρόβλημα έχει μια πολιτική ατζέντα να εξυπηρετήσει. 
Ας ελπίσουμε ότι η ελληνική κυβέρνηση δεν θα πέσει για ακόμη μια φορά στην παγίδα μιας μαγικής λύσης, η οποία απλώς δεν είναι λύση.
ΠΗΓΗ: ΤΑ ΝΕΑ

Κυριακή 17 Ιουλίου 2011

Και η Ιταλία μπαίνει "αγριεμένη" στο παιχνίδι του χρέους

Οι προβλέψεις για το 2012 δείχνουν την Ιταλία να "επιταχύνει" ξεπερνώντας τα άλλα μέλη του club της χρεοκοπίας.
Η έκτακτη σύνοδος στην πραγματικότητα δεν έχει θέμα την Ελλάδα. Η Ελλάδα απλά είναι το άμεσο "θέμα", όμως η αντιμετώπισή της θα είναι ενδεικτική των βαθύτερων σκέψεων των Ευρωπαίων.
Η Ελλάδα όμως τι έχει να προτείνει; Ή πάει απλά να αποδεχτεί σιωπηλά την "παράκαμψή" της ενόψει των σπουδαιότερων ζητημάτων; Ίσως αυτή είναι η ευκαιρία της να προτείνει και να γίνουν αποδεκτά τα αιτήματα και οι δεσμεύσεις της. Η Ευρώπη δεν έχει πια άλλο χρόνο...

Δείτε εδώ τις προβλέψεις:

Τι θα συζητήσουν στην έκτακτη σύνοδο; Μια επιτέλους συνολική λύση ή νέα μαθήματα ηθικολογίας από τον μεγάλο αμαρτωλό;


ευρωπαϊκή σύνοδος καλλωπισμού;

Η σκοπιά του Ιστορικού: "Πόσες φορές έχει χρεοκοπήσει η Γερμανία; Τον τελευταίο αιώνα τουλάχιστον τρεις φορές." Επίσης: 
"Το ότι η Γερμανία πραγματοποίησε το θαύμα της πάνω στις πλάτες άλλων ευρωπαίων δεν το έχουν ξεχάσει οι Έλληνες."

Χρειάζεται λοιπόν αυτογνωσία από όλες τις πλευρές. Η πολιτική ενηλικίωση της Ευρώπης είναι απαραίτητη για το ξεπέρασμα της κρίσης. Ας λύσει ο καθένας τα ιδιαίτερα προβλήματά του (τις εθνικές παθογένειες) με συντονισμένες εσωτερικές προσπάθειες και την απαραίτητη κοινοτική αλληλεγγύη αλλά δεν χρειάζονται εθνικισμοί και αφ' υψηλού υποδείξεις για εσωτερική κατανάλωση. Το καλύτερο θα ήταν η επίσπευση της πολιτικής ενοποίησης. Αν αυτό δεν καταστεί δυνατόν τότε όλα τα ενδεχόμενα δεν είναι μόνο ανοιχτά αλλά κάποια θα γίνουν και υποχρεωτικά: ο χαμένος δεν έχει και πολλά να χάσει... Αυτό είναι και το πραγματικό επίδικο των έκτακτων συνόδων του καλοκαιριού και όχι μια ακόμη καλλωπισμένη αναβολή μιας συνολικής λύσης. (ΑΣ)

Συνέντευξη του Albrecht Ritsch, (καθηγητή Ιστορίας της Οικονομίας) στο Spiegel.

Spiegel: Κυριε Ritschl η Γερμανία συζητάει αυτό τον καιρό για περαιτέρω οικονομική βοήθεια για την Ελλάδα σαν υπεράνω όλων ηθικολόγος. 

Η κυβέρνηση ενεργεί με ακαμψία σύμφωνα με τη ρήση : ¨λεφτά θα πάρετε μόνο αν κάνετε αυτό που σας λέμε¨. Είναι δίκαιη αυτή η συμπεριφορά;
Ritschl: Οχι, είναι απολύτως αδικαιολόγητη.
Spiegel
: Μάλλον δεν το βλέπουν έτσι οι περισσότεροι Γερμανοί.
Ritschl: Μπορεί, αλλά η Γερμανία έζησε τις μεγαλύτερες χρεοκοπίες της νεότερης ιστορίας. 
Την σημερινή οικονομική ανεξαρτησία της και τη θέση της ως Διδασκάλου της Ευρώπης την χρωστάει στις ΗΠΑ, οι οποίες μετά τον 1ο αλλά και τον 2ο Παγκόσμιο πόλεμο παραιτήθηκαν από το δικαίωμα τους για τεράστια χρηματικά ποσά. 
Αυτό δεν το θυμάται όμως κανείς.
Spiegel
: Τι ακριβώς συνέβη τότε;
Ritschl: Η δημοκρατία της Βαϊμάρης κατόρθωσε να επιζήσει από το 1924 μέχρι 1929 αποκλειστικά με δανεικά, τα δε χρήματα για τις αποζημιώσεις του 1ου Παγκοσμιου πολέμου δανείστηκε από τις ΗΠΑ. 
Αυτη η ¨δανειακή Πυραμίδα¨ κατέρρευσε με την κρίση του 1931. Τα χρήματα των δανείων των ΗΠΑ είχαν εξαφανιστεί, η ζημιά για τις ΗΠΑ τεράστια, οι συνέπειες για την παγκόσμια οικονομία καταστροφικές.
Spiegel: Το ίδιο και μετά τον 2ο Παγκόσμιο πόλεμο;
Ritschl: Η Αμερική τότε φρόντισε να μην θέσει κανείς από τους συμμάχους αξιώσεις για αποζημίωση. 
Εκτός από μερικές εξαιρέσεις, ματαιώθηκαν όλες οι αξιώσεις μέχρι μια μελλοντική επανένωση των Γερμανιών (ανατολικής και δυτικής). 
Αυτό ήταν πολύ ζωτικό για την Γερμανία, ήταν στην ουσία η οικονομική βάση του γερμανικού μεταπολεμικού θαύματος. 
Αλλά παράλληλα, τα θύματα της γερμανικής κατοχής ήταν αναγκασμένα να αποποιηθούν τα δικαιώματα τους για αποζημίωση, μεταξύ αυτών και οι Έλληνες.
Spiegel
: Στη σημερινή κρίση παίρνει η Ελλάδα από Ευρώπη και ΔΝΤ 110 δις και συζητιέται ένα πρόσθετο πακέτο, που θα είναι εξ ίσου μεγάλο. 
Πρόκειται δηλαδή για πολλά χρήματα. 
Πόσο μεγάλες ήταν οι γερμανικές χρεοκοπίες;
Ritschl: Αναλογικά με την οικονομικη επιφανεια που είχαν οι ΗΠΑ κατά την εποχή εκείνη, τα γερμανικά χρέη της δεκαετίας του 30 ισοδυναμούν με το κόστος της κρίσης του 2008. Συγκριτικά, λοιπόν, τα χρέη της Ελλάδας είναι μηδαμινά.
Spiegel: Αν υποθέταμε ότι υπήρχε μια παγκόσμια λίστα για βασιλιάδες της χρεοκοπίας, ποιά θα ήταν η θέση της Γερμανίας;
Ritschl: Αυτοκρατορική. Σε σχέση με την οικονομική επιφάνεια της χώρας, η Γερμανία είναι ο μεγαλύτερος αμαρτωλός του 20ου αιώνα και πιθανόν της νεότερης οικονομικής ιστορίας.
Spiegel: Ούτε η Ελλάδα δεν μπορεί να μας ανταγωνιστεί;
Ritschl: Όχι, η Ελλάδα παίζει ένα δευτερεύοντα ρόλο. 
Υπάρχει, βέβαια, το πρόβλημα του κινδύνου της μετάδοσης της κρίσης στις γνωστές ευρωπαϊκές χώρες.
Spiegel: Η ομοσπονδιακή δημοκρατία της Γερμανίας θεωρείται ως ενσάρκωση της σταθερότητας. Πόσες φορές έχει χρεοκοπήσει η Γερμανία;
Ritschl: Εξαρτάται πως το υπολογίζει κανείς. Τον τελευταίο αιώνα τουλάχιστο τρεις φορές. 
Μετά την τελευταία στάση πληρωμών στη δεκαετία του 30, ανακουφίστηκε η Γερμάνια από τις ΗΠΑ με μια μείωση χρεών, η αλλιώς ένα „Haircut“, που ισοδυναμεί με ένα μεγαλόπρεπο Afro-Look που μετατρέπεται σε φαλάκρα. 
Από τότε κρατάει η χώρα την οικονομική λάμψη της, ενώ οι υπόλοιποι ευρωπαίοι δούλευαν σαν τα σκυλιά για να ορθοποδήσουν από τις καταστροφές του πολέμου και τη γερμανική κατοχή. 
Κι ακόμη το 1990 είχαμε επίσης μια στάση πληρωμών.
Spiegel: Πως είπατε;
RitschlΒεβαίως! Ο τότε καγκελάριος Kohl αρνήθηκε να υλοποιήσει τη Συμφωνία του Λονδίνου, του 1953. 
Η συμφωνία έλεγε ότι οι γερμανικές πολεμικές αποζημιώσεις στην περίπτωση της επανένωσης των Γερμανίων θα πρέπει να τεθούν υπό επαναδιαπραγμάτευση. 
Η Γερμάνια όμως δεν πλήρωσε αποζημιώσεις μετά το 1990 (εκτός πολύ λίγων) ούτε τα αναγκαστικά δανεια, ούτε τα έξοδα κατοχής. 
Η Ελλάδα είναι ένα από τα κράτη, που δεν πήραν δεκάρα.
Spiegel: Σε αντίθεση με το 1953, συζητείται επί του παρόντος η διάσωση της Ελλάδας, λιγότερο μέσω μιας μείωσης των χρεών και περισσότερο μέσω μιας παράτασης του χρόνου πληρωμής των κρατικών ομολόγων, δηλαδή μιας ήπιας αναπροσαρμογής των χρεών. 
Μπορούμε εδώ να μιλάμε για επαπειλούμενη χρεοκοπία;
Ritschl: Οπωσδήποτε. Ακόμη κι αν ενα κράτος δεν είναι εκατό τα εκατό ανίκανο να ικανοποιήσει τους πιστωτές του, μπορεί να είναι υπό χρεοκοπία. 
Ακριβώς όπως στην περίπτωση της Γερμανίας τη δεκαετία του 50, ειναι ψευδαίσθηση να πιστεύουμε ότι η Ελλάδα θα μπορέσει μόνη της να πληρώσει τα χρέη. 
Και όποιος δεν το μπορεί είναι εξ ορισμού χρεοκοπημένος. 
Τώρα θα έπρεπε να καθοριστεί, ποια χρηματικά ποσά είναι έτοιμοι οι πιστωτές να θυσιάσουν. 
Δηλαδή θα πρέπει να βρούμε ποιός θα πληρώσει το μάρμαρο.
Spiegel: Το κράτος που πληρώνει τα περισσότερα είναι η Γερμανία.
Ritschl: Μάλλον κάπως έτσι θα πρέπει να γίνει. 
Αλλά ήμασταν στο παρελθόν πολύ ανέμελοι. Η βιομηχανική μας παραγωγή κέρδισε πολλά από τις υπέρογκες εξαγωγές. 
Οι αντιελληνικές θέσεις που προβάλλονται από τα ΜΜΕ εδώ είναι πολύ επικίνδυνες. 
Μην ξεχνάτε ότι ζούμε μέσα σε ένα γυάλινο σπίτι: Το οικονομικό μας θαύμα έγινε δυνατό αποκλειστικά και μόνο επειδή δεν αναγκαστήκαμε να πληρώσουμε αποζημιώσεις.
Spiegel: Η Γερμανία δηλαδή θα έπρεπε να είναι πιο συγκρατημένη;
Ritschl: Η Γερμανία στον 20ο αιώνα άρχισε δυο πολέμους, τον δεύτερο δε τον διεξήγαγε ως πόλεμο αφανισμού και εξολόθρευσης και στη συνέχεια οι εχθροί της αποποιήθηκαν το δικαίωμα τους εν μέρει η και καθολικά για αποζημιώσεις. Το ότι η Γερμανία πραγματοποίησε το θαύμα της πάνω στις πλάτες άλλων ευρωπαίων δεν το έχουν ξεχάσει οι Έλληνες.
Spiegel: Τι εννοείτε;
Ritschl: Οι Έλληνες ξέρουν τα εχθρικά άρθρα και γνώμες στα γερμανικά ΜΜΕ πολύ καλά. Αν η διάθεση των Ελλήνων γίνει πολύ πιο επιθετική, μπορεί να αναβιώσουν οι παλιές διεκδικήσεις, αρχίζοντας από την Ελλάδα, και αν η Γερμανία ποτέ αναγκαστεί να πληρώσει, θα μας «πάρουν ακόμη και τα σώβρακα». 
Θα έπρεπε αντίθετα να είμαστε ευγνώμονες, να εξυγιάνουμε την Ελλάδα με τα λεφτά μας. Αν εμείς εδώ παίξουμε το παιγνίδι των ΜΜΕ, παριστάνοντας τον χοντρό Εμίλ, που καπνίζει το πούρο του και αρνείται να πληρώσει, κάποτε κάποιοι θα μας στείλουν τους παλιούς λογαριασμούς.
Spiegel
: Τουλάχιστον στο τέλος μερικές ηπιότερες σκέψεις: Αν μπορούσαμε να μάθουμε κάτι από τις εξελίξεις, ποια λύση θα ήταν η καλύτερη για την Ελλάδα και τη Γερμανία;
Ritschl: Οι χρεοκοπίες της Γερμανίας τα περασμένα χρόνια το δείχνουν: Το λογικότερο είναι τώρα να συμφωνηθεί μια μείωση του χρέους. 
Όποιος δάνεισε λεφτά στην Ελλάδα, πρέπει να χάσει ένα μεγάλο μέρος τους. 
Αυτό θα ήταν καταστροφικό για τις τράπεζες, γι’ αυτό θα ήταν αναγκαίο ένα πρόγραμμα βοήθειας. 
Μπορεί αυτή η λύση να είναι ακριβή για τη Γερμανία, αλλά έτσι κι αλλιώς θα πρέπει να πληρώσουμε. 
Κι έτσι θα είχε και η Ελλάδα μια ευκαιρία για μια νέα αρχή.
Albrecht Ritsch , Wirtschaftshistoriker
(καθηγητής “Ιστορίας της Οικονομίας”)