Τρίτη 14 Φεβρουαρίου 2012

Είναι η κρίση προϊόν της συρρίκνωσης του πολιτισμού; Ποιά η θεραπεία;


της Βασιλίκας Σαριλάκη*
"Δύο είναι οι τρόποι με τους οποίους μπορεί να συρρικνωθεί ένας πολιτισμός. Σύμφωνα με τον πρώτο, τον οργουελικό, ο Πολιτισμός γίνεται φυλακή. Σύμφωνα με τον δεύτερο, τον χαξλεϊκό, ο Πολιτισμός γίνεται παρωδία."  Neil Postman                                                                                                                                                    

Banksy: Lenin On Skates (Who put the revolution on ice?)
Και στην παρούσα φάση, βρισκόμαστε στην αιχμή της παρωδίας.. Πιεσμένοι από την κρίση, "προδομένοι" από υποκριτές πολιτικούς, από την ατιμωρησία αυτών που έκλεψαν το δημόσιο χρήμα, που ξεπούλησαν την χώρα και τα σύμβολά της, ταπεινωμένοι διεθνώς κι αβέβαιοι για το μέλλον. Έκθετοι απέναντι στην νέα γενιά. .

Η οικονομική κρίση είναι πρωτίστως Πολιτισμική. Γιατί τα πρότυπα υπερκατανάλωσης που λανσαρίστηκαν ευρέως από το ακόρεστο λάιφστάιλ των περασμένων δεκαετιών, η λογική ότι παράγουν μόνον οι ηλίθιοι, ενώ οι «ωραίοι έχουν χρέη» οπότε «δανείσου και ξόδευε» όχι μόνον δεν οδήγησε στην ευημερία αλλά έφερε την καταστροφή. Ο ωχαδελφισμός, τα τζίπ και τα διακοποδάνεια, σε συνδυασμό τους εγχώριους λήσταρχους, τις Τράπεζες και το παρασιτικό πελατειακό κράτος- κολοσσό, ρήμαξαν την μπανανία και την ξέβρασαν στον ορυμαγδό και την επαιτεία των αμείλικτων διεθνών αγορών που μάλιστα βρίσκονται σε καθεστώς αστάθειας..

Η κατάθλιψη είναι πλέον πανελλήνιο γεγονός, η γκρίνια, ο θυμός, οι αλληλοκατηγορίες, οι οιμωγές, οι κατάρες, η κόντρα μνηνονιακών και μη. Μπορούμε να δούμε τα πράγματα ψύχραιμα; Τι καταλάβαμε από όλα αυτά; Θέτω ερωτήματα σημαίνει λύνω τα μάγια.. Ας ξεκαθαρίσουμε σιγά-σιγά με τους μύθους..

Το κυρίαρχο μοντέλο που λανσάρεται ευρέως ως «ελεύθερη αγορά» και «υγιής ανταγωνισμός» είναι στην πραγματικότητα «ανταγωνισμός μέχρι θανάτου». Ποιος πραγματικός πολιτισμός μπορεί να στηριχθεί άραγε σε μια τέτοια αξία; Η ελευθερία της αγοράς πάλι, δεν προϋποθέτει μια στοιχειώδη ισότητα; Ελεύθερη αγορά σημαίνει «Οίκοι αξιολόγησης» ικανοί να τσακίσουν ολόκληρες οικονομίες; Και πώς αυτός ο τάχα «υγιής ανταγωνισμός» φέρνει μια υγιή οικονομία αφού δεν φέρνει υγεία στον άνθρωπο, ούτε καν στον επιχειρηματία; Με λίγα λόγια κουραστήκαμε από τα παραμύθια. Σήμερα θέλουμε ανάπτυξη χωρίς εξουθένωση. Και οικονομία που εξυπηρετεί την ζωή, χωρίς έναν οικονομισμό που καταπιέζει όλη μας την ύπαρξη παντού και αδυσώπητα.

Μπορεί να μην έχει βρεθεί ακόμη άλλο μοντέλο. Αλλά σήμερα ξέρουμε ότι το παλιό δεν μας εξυπηρετεί πλέον και χρειάζεται αλλαγή. Βέβαια, όπως έλεγε σαρδόνια ο πατέρας μου: "Τα μεταξωτά βρακιά θέλουν επιδέξιους κώλους" και δυστυχώς η καθ’ ημάς αριστερά, αντί για ενότητα και προτάσεις διεξοδικές ακόμη λαϊκίζει..

Banksy
Επιπλέον για χρόνια μας τριβελίζουν το μυαλό με την λέξη «Ανάπτυξη» που ευαγγελίζονται ως ύπατη αξία και που υποκρύπτει πάντοτε μια πονηρή οικονομίστικη υπόσχεση για ανέξοδο πλουτισμό.. Μας λένε επίσης την μαγική λέξη «καινοτομία» ή «νέο» υπονοώντας νέα καταναλωτικά αγαθά. Το παλιό, είναι ντεμοντέ, ξεπερασμένο για πέταμα. Θέλουν να αλλάζουμε συνέχεια κινητά, αυτοκίνητα, ρούχα, γκόμενες κλπ.. Αυτό είναι ..ανάπτυξη! Κανείς δεν μιλάει για συνολική πολιτισμική ανάπτυξη όπως θα έχετε παρατηρήσει.. Τι νάναι αυτό άλλωστε; Τον σύγχρονο ελληνικό πολιτισμό τον έχουν περιορίσει στο φτηνό μυαλό τους σε ένα «σύνολο πολιτιστικών εκδηλώσεων» προορισμένο ίσως για κάποιους γραφικούς ή για αναβάθμιση του image κάποιων επαρχιωτών βουλευτών.. Αλλά ως άμυνα, επιστρατεύουν πάντοτε στο εξωτερικό, τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό, ως σύνολο αναφέροντας τον τρόπο ζωής, την φιλοσοφία, την ποίηση και την τέχνη. Στον σημερινό, ωστόσο πολιτισμό αυτές οι βασικές αξίες προσπερνιούνται μονίμως ως μη αναγκαίες και συζητήσιμες.Αλλά ακόμη και σ΄ αυτό, το οικονομίστικο επίπεδο, να 
δούμε τα καταφέρνουν ή πέφτει κι εκεί δούλεμα; Πολύ ενδιαφέροντα είναι όσα μας αποκαλύπτει η ύπατη αρμοστής των Ηνωμένων Εθνών Mary Robinson, τέως πρόεδρος της Ιρλανδίας:

«Το δόγμα της περιβόητης ανάπτυξης είναι κενό γράμμα σήμερα, αφού παρότι η παγκόσμια οικονομία είναι ισχυρότερη πέντε φορές παραπάνω από το 1948, από τα 6,7 δισεκατομμύρια ανθρώπων τα 4 εξακολουθούν να ζουν χωρίς βασικά δικαιώματα σε επαρκή τροφή, ιατροφαρμακευτική περίθαλψη κι εκπαίδευση..» Επισημαίνει μάλιστα, ότι επειδή οι ανισότητες μεταξύ των χωρών βαθαίνουν, σε 40 χρόνια από τώρα που ο πληθυσμός θα φτάσει τα 9 δις, τα πράγματα θα γίνουν πολύ χειρότερα.

Άρα; Αφού αυτό το μοντέλο ήδη δεν φέρνει ανάπτυξη πως θα φέρει σε μας μελλοντικά αφού περνάμε και τέτοια τεράστια κρίση; Και τι πρέπει να κάνουμε ως τότε; Να παραλύσουμε τελείως ή να βρούμε κάτι;

Να βρούμε κάτι. Να δούμε καταρχήν ξανά τι σημαίνει ευημερώ. Δεν σημαίνει ένα επίπεδο ζωής και αξιών ταυτοχρόνως; Σημαίνει μόνο καταναλώνω και διασκεδάζω μέχρι θανάτου ή χάφτω μπούρδες στην τηλεόραση, βρίζοντας από τον καναπέ τους πολιτικούς;
Juan Munoz 
 Άρα η ευημερία δεν ταυτίζεται με έναν πολιτισμένο τρόπο ζωής, μια κοινωνία υπεύθυνων πολιτών όπου λειτουργούν οι θεσμοί, αποκαθίσταται η Δικαιοσύνη, υπάρχει αίσθημα ασφάλειας και αλληλεγγύης και οι άνθρωποι μπορούν να έχουν περισσότερη ισονομία ώστε να υπάρχει μεγαλύτερη κοινωνική συνοχή, συνεργασία και αλληλεγγύη; Επομένως, με ποιο τρόπο ακριβώς ο ανηλεής ανταγωνισμός, η άμετρη κατανάλωση, οι τεράστιες ανισότητες θα εξασφαλίσουν πολιτισμό και δημιουργικότητα μέσα στην κοινωνία; Και πόσο κοστίζει να πάρουμε αυτά τα μέτρα ευνομίας και πολιτισμού και μάλιστα άμεσα εφόσον η οικονομική ανάκαμψη είναι αμφίβολη και μακροχρόνια;
η συνέχεια του άρθρου εδώ: art noise

*η Βασιλίκα Σαριλάκη είναι ιστορικός τέχνης και δημοσογράφος

1 σχόλιο:

  1. Βασιλίκα,

    Συγχαρητήρια για το "στραβό" άρθρο σου. Μελετάω και εγώ το τελευταίο διάστημα το φαινόμενο της "δίαιτας" πολιτισμού που επήλθε τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα, αλλά και στην Δύση, γενικότερα.
    Πολύ εύστοχα επισημαίνεις ότι η ποινικοποίηση της παραγωγής και στη συνέχεια της δημιουργίας, οδήγησε σε έναν πνευματικά άρρωστο άνθρωπο: καταναλωτή σε ποσότητα και σε αθλιότητα.
    Το πρόταγμα που χρειαζόμαστε για να αλλάξουν όλα αυτά είναι επαναστατικό. Θα μπορούσαμε συνθηματικά να το αποκαλέσουμε "χέρια". Εννοώντας ότι θέλουμε να είναι όλοι οι άνθρωποι και λίγο παραγωγοί και λίγο δημιουργοί.
    Η απόσπαση της τέχνης στην σφαίρα κάποιων "ειδικών" όπως οι καλλιτέχνες δημιούργησε απόσταση και εντέλει καταναλωτική λειτουργία για τους αποδέκτες της. Επί 2-3 χιλιάδες χρόνια όμως οι κοινωνίες προσδιορίζονταν από τον άνθρωπο που έκανε καθημερινή τέχνη: είτε κεντούσε, είτε έφτιαχνε το διάκοσμο σε μια βρύση είτε κλάδευε καλλιτεχνικά τον κήπο.
    Δεν είναι καινούρια ευρήματα αυτά, τα έχουν αναλύσει μεγάλοι κοινωνιολόγοι, με κορυφαίο τον Bauman σε αυτό το πεδίο.
    Στο δια ταύτα χρειαζόμαστε μετάβαση σε άλλες αξίες. Μία σημαντική προσπάθεια προς αυτήν την κατεύθυνση άρχισε πρόσφατα μία σχετικά νέα οργάνωση, η Οργάνωση Γη.
    Ένα ρεύμα αλλαγής διογκώνεται στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ, στρέφοντας τις επιθυμίες προς νέα μονοπάτια: την δημιουργία, την επικοινωνία, τη συντροφικότητα, την αλληλεγγύη, την χαρά που μπορούν να την μοιράζονται μέλη της ίδιας κοινότητας.
    Ο δρόμος είναι μακρύς, είναι όμως μονόδρομος και σύντομα όλο και περισσότεροι θα τον ακολουθούν σε μια σιωπηρή επανάσταση.

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Θέλετε να βάλετε ενεργό link στο σχόλιό σας; BlogU