Τρίτη 13 Νοεμβρίου 2012

Είναι βιώσιμο το χρέος; Με τα σημερινά δεδομένα, όχι! Αλλά μπορεί να γίνει...

 ...με πέντε προϋποθέσεις

του Γιώργου Προκοπάκη*
Με τη δημόσια "διαμάχη" Λαγκάρντ - Σόιμπλε, η βιωσιμότητα του χρέους έχει γίνει κύριο ζήτημα στη διαχείριση της ελληνικής κρίσης, ακόμη και για την εκταμίευση της καθυστερούμενης δόσης των 31,5 δισ. ευρώ. Όσον αφορά το ΔΝΤ, η συνέχιση της συμμετοχής του στο πρόγραμμα στήριξης της Ελλάδας εξαρτάται από το αν το χρέος είναι βιώσιμο και η ευρωζώνη πιέζεται να προχωρήσει σε κινήσεις που θα εγγυώνται ακριβώς αυτό - πιέζεται ποικιλοτρόπως και η Ελλάδα.
Η βιωσιμότητα του ελληνικού χρέους πάντα ήταν πρόβλημα και μέλημα για την τρόικα. Ανεδείχθη ρητώς και ως ποσοτικός στόχος με την απόφαση της Συνόδου Κορυφής της 17/10/2011: 120% του ΑΕΠ το 2020. 
Την εικόνα θολώνει το ότι η βιωσιμότητα του χρέους δεν εξαρτάται μόνο από τον δείκτη χρέους ως ποσοστό του ΑΕΠ. Η αναφορά σε αυτόν δίνει λαβή σε προσχηματικούς προβληματισμούς τύπου, "η Ιαπωνία έχει χρέος 200% του ΑΕΠ", και αποπροσανατολιστική ρητορική όπως το προεκλογικό, "θα έχουμε περάσει από μια δεκαετή κόλαση για να ξαναγυρίσουμε εκεί που είχε αφήσει η ΝΔ το χρέος το 2009". Θα επιχειρήσουμε να ρίξουμε λίγο φως στο ζήτημα.
Κάθε χρέος είναι βιώσιμο εφόσον ο οφειλέτης μπορεί να το εξυπηρετεί. Δηλαδή, εάν μπορεί να πληρώνει τους τόκους και όταν λήγει το χρέος να καταβάλλει το χρεολύσιο. 
Εάν ο οφειλέτης έχει πλεονάσματα ή «έκτακτα» έσοδα από πώληση περιουσιακών στοιχείων, τα χρησιμοποιεί για την εξόφληση των λήξεων του χρέους. Εάν όχι (ή εάν δεν επαρκούν) υποχρεούται να ανανεώσει το χρέος δανειζόμενος από άλλη πηγή (αναχρηματοδότηση). 
Όσο πιο απλωμένο χρονικά είναι το χρέος τόσο ευκολότερη είναι η αναχρηματοδότησή του. Το 120% του ΑΕΠ του 2009 στο οποίο αναφερόταν προεκλογικά η ΝΔ, διαφέρει ουσιαστικά από το χρέος με τον ίδιο δείκτη που φανταζόταν η κ. Μέρκελ στις 27/10/2011. Το μεν απαιτούσε αναχρηματοδότηση στο σύνολό του κάθε επτά χρόνια (κάθε χρόνο έπρεπε να βρίσκει ο υπουργός Οικονομικών περίπου 16% του ΑΕΠ από τις αγορές), το δε, επειδή σχεδιαζόταν με κύκλο αναχρηματοδότησης εικοσαετίας, θα απαιτούσε κάθε χρόνο μόνο 5% του ΑΕΠ από τις αγορές. 
Επίσης, το μέσο επιτόκιο του ελληνικού δανεισμού ήταν το 2009 περίπου 4,6%, ενώ τα τροϊκανά δάνεια σήμερα παρέχονται με επιτόκιο κάτω από 2%.
Δεν υπάρχει αμφιβολία πως ακόμη και μετά τη μεγαλύτερη αναδιάρθρωση χρέους στην ιστορία με το PSI+, το ελληνικό χρέος δεν είναι βιώσιμο με τα σημερινά δεδομένα. Πώς μπορεί να γίνει βιώσιμο;
  • Πρώτον, και προφανώς, μειώνοντάς το απολύτως: με ιδιωτικοποιήσεις και αγορά χρέους, με πλεονάσματα και σταδιακή αγορά χρέους, με επαναγορά βαθιά υποτιμημένου χρέους από τις αγορές, με διακανονισμό με τους δανειστές για μείωση του χρέους (κούρεμα - του επίσημου τομέα, πια).
  • Δεύτερον, απλώνοντάς το χρονικά, ώστε η αναχρηματοδότησή του να είναι πιο εύκολη, και με περίοδο χάριτος ώστε να έχουν γίνει εν τω μεταξύ οι αλλαγές στην οικονομία που θα επιτρέπουν μακροπρόθεσμα την εξυπηρέτησή του - πάλι με διακανονισμό με τους δανειστές.
  • Τρίτον, με μείωση του κόστους εξυπηρέτησης (του επιτοκίου, δηλαδή) και με διοχέτευση του οφέλους στην οικονομία για πολλαπλασιασμό του - πάλι με διακανονισμό με τους δανειστές.
  • Τέταρτον, με ραγδαία εφαρμογή διαρθρωτικών αλλαγών που θα ενισχύουν την ανάπτυξη και τη δημιουργία πλούτου.
  • Πέμπτον, με τη δημιουργία συνθηκών που θα προσελκύουν επενδύσεις, οι οποίες με τη σειρά τους θα οδηγήσουν στην ανάπτυξη.
Όλα αυτά έχουν κόστος. Σε μια συναινετική διαδικασία, όπως είναι (θεωρητικά τουλάχιστον) το πρόγραμμα στήριξης της Ελλάδας, επιχειρείται να βρεθεί συμβιβαστική λύση, με κατανομή του κόστους στους συμμετέχοντες. 
Επειδή η κατάληξη σε βιώσιμο χρέος θα έχει κόστος για όλους, με καθέναν να έχει διαφορετικές αντοχές, περιορισμούς (κοινωνικούς, πολιτικούς, οικονομικούς, ή θεσμικούς), ακόμη και ιδιοτέλειες, θα γίνεται διαπραγμάτευση μέχρι την τελευταία στιγμή.
Για την ώρα, με το Μνημόνιο ΙΙΙ που ψηφίστηκε, η ελληνική κοινωνία ανέλαβε το δικό της κόστος. Είναι μεγάλο, είναι δυνητικά καταστροφικό για τον κοινωνικό ιστό. Μπορεί όμως να σηματοδοτεί και την αρχή του τέλους της κρίσης, εάν οι εταίροι ανταποκριθούν και αναλάβουν όσο το δυνατόν μεγαλύτερο κόστος ώστε το ελληνικό χρέος να γίνει όχι μόνο βιώσιμο αλλά και βιωτό.


* Ο Γιώργος Προκοπάκης είναι σύµβουλος επιχειρήσεων σε θέµατα οργάνωσης και διαχείρισης πληροφοριών, πρώην καθηγητής στο Columbia University
* από ΤΑ ΝΕΑ
* η εικόνα από graffiti των Joe Hill και Max Lowry (από το art noise )

9 σχόλια:

  1. Παραμύθια. Τα ίδια ακριβώς, με εκείνα που έγραφες αγαπητέ Γεώργιε, αμέσως, μετά το 2ο Μνημόνιο του Φεβρουαρίου.

    Το ελληνικό δημόσιο χρέος δεν είναι διατηρήσιμο, με την ευρωζώνη ως έχει. Με την ισοτιμία ευρώ/δολλαρίου 1/1,30 είναι αστείο να μιλάμε, για διατηρήσιμο ελληνικό δημόσιο χρέος, ακόμη και αν αυτό πέσει στα 100 δισ. €.

    Μόνη πιθανότητα να μπορέσει να γίνει το ελληνικό δημόσιο χρέος διατηρήσιμο, για ένα κάποιο χρονικό διάστημα, είναι αυτή της διαγραφής του και της συρρίκνωσής του στο 40% του υπάρχοντος.

    Βέβαια, υπάρχει και μια ακόμα περίπτωση διατηρησιμότητάς του : Αυτή της ανάληψης της εξυπηρέτησής του από την Ε.Κ.Τ., ή από το ελληνικό κράτος, με την άσκηση του seigniorage.

    Όλα τα άλλα λέογονται, απλώς, για να λέγονται και για να παρηγορούνται αυτοί που τα λένε. Κουβέντες του αέρα...

    Καλή σου νύχτα, Γεώργιε...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Ενα μεγάλο πρόβλημα, που πρέπει να αναδείξει ο Προκοπάκης, έχει σχέση με τον ορισμό του Βιώσιμου Χρέους.
    Σήμερα οι Οίκοι Αξιολόγησης, χρησιμοποιούν, ως κανόνα τον λόγο Χρέους προς ΑΕΠ.
    Με βάση αυτόν τον λόγο, εκτιμάται το αξιόχρεο κάθε χώρας και συνεπώς αυτομάτως και τα ομόλογα των χωρών, που μπορούν να αγοράζουν, οι αγοραστές Ομολόγων, όπως τα Συνταξιοδοτικά Ταμεία.
    Ομως η λογική λέει, ότι ένα χρέος 120%, είναι διαφορετικό, μεταξύ δύο χωρών, αν στην μία αυτό πρόκειται να αποπληρωθεί σε 10 χρόνια, αφού απαιτείται ετησίως, ένα ποσοστό 12% για την αποπληρωμή του και διαφορετικό αν η αποπληρωμή του απαιτείται να γίνει σε 30 χρόνια, αφού τότε απαιτείται ετησίως ένα 4% του ΑΕΠ για την αποπληρωμή του.
    Ετσι για παράδειγμα η Ελλάδα, με χρέος 180% σε 30 χρόνια, καλείται να αποπληρώνει το χρέος, με 6% του ΑΕΠ ετησίως, ενώ η Γερμανία με 70%, καλείται να αποπληρώσει το δικό της σε 7 χρόνια, αν θυμάμαι καλά, πράγμα που σημαίνει, ότι απαιτείται ποσοστό 10% του ΑΕΠ ετησίως.
    Δεν έχω καταλάβει γιατί θεωρείται βιώσιμο το χρέος της Γερμανίας και μη βιώσιμο της Ελλάδας.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Ή για να το πούμε, πιό απλά, ίσως θα έπρεπε να χρησιμοποιείται ένας δείκτης 7-ετίας.
    Σ'αυτή την περίπτωση, η Γερμανία θα είχε 70%, ενώ η Ελλάδα, θα είχε δείκτη 42%.
    Μου φαίνεται παράξενο, που τόσοι ειδικοί, από τον Σόιμπλε μέχρι τον Νταλάρα και την Λαγκάρντ, αντί να συζητάνε για νέα κουρέματα, δεν προβαίνουν σε παρατήρηση στους Οίκους Αξιολόγησης, που πληροφορούν λανθασμένα τις αγορές, για το βιώσιμο ή όχι του χρέους.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Για κάποιο μυστήριο λόγο δεν πιστεύουν στο δυναμισμό και την παραγωγικότητα της ελληνικής οικονομίας.
      Ίσως φταίει ο διογκωμένος, διεφθαρμένος και ανίκανος δημόσιος τομέας.
      Ίσως πάλι ο κρατικοδίαιτος ιδιωτικός τομέας.
      Ίσως ο κατεστραμμένος τραπεζικός τομέας.
      Ίσως η καταστροφική αναλογία μεταξύ εργαζομένων στον (κατα το μεγαλύτερο μέρος κρατικοδίαιτο) ιδιωτικό τομέα και όλων των υπολοίπων (συνταξιούχοι, ΔΥ, άνεργοι κλπ)
      Ίσως το γεγονός ότι κάθε μήνα κλείνουν ή μεταναστεύουν χιλιάδες επιχειρήσεις και όσες μένουν πρέπει να πληρώσουν και γι αυτούς που έκλεισαν ή έφυγαν κλπ κλπ.
      Ϊσως γιατί είμαστε κάτω απο την Ζάμπια σε ανταγωνιστικότητα και σε περιβάλλον φιλικό για επενδύσεις.
      Ϊσως γιατί έχουν περάσει πολλά χρόνια να γίνει αξιόλογη επένδυση στη χώρα μας και όσες έγιναν, έμειναν στη μέση και οι επενδυτές στην καλύτερη περίπτωση έχασαν μόνο τα λεφτά τους.
      Είναι τόσοι πολλοί λόγοι που δεν μπορεί κανένας να είναι σίγουρος για γιατί ακριβώς όλοι πιστεύουν ότι είμαστε σε δρόμο χωρίς επιστροφή.

      Διαγραφή
    2. ΟΚ.
      Αυτά τα ξέρω και εγώ.
      Ομως τότε θα έπρεπε να μπούν δείκτες, σχετιζόμενοι με αυτά και όχι το "120% του ΑΕΠ το 2020".
      Ας συμφωνήσουμε, ότι δεν είναι δείκτης το 120% το 2020 και μετά συζητάμε τα υπόλοιπα, ώστε να είμαστε πιό συγκεκριμένοι, στις μεταρρυθμίσεις που απαιτούνται, όπως επίσης και στις συμμαχίες που χρειάζονται να γίνουν.
      Ολα αυτά θα παραμείνουν, ως έχουν, είτε προκριθεί η λύση της επιμήκυνσης, είτε αυτή του κουρέματος.
      Από την άλλη όμως, αν συμφωνηθεί, ότι και οι δύο επιλογές, στο μόνο ουσιαστικό που αποβλέπουν δεν είναι το ύψος του χρέους, αλλά στην βιώσιμη αποπληρωμή του, αυτό θα σημάνει, αλλαγή στην αντιμετώπιση της ελληνικής οικονομίας από τις αγορές και τις συνέπειες που η απομόνωσή της έχει -κατά το μέρος φυσικά που συνεισφέρει αυτή η απομόνωση-.
      Εν πάσει περιπτώσει minority opinion, αυτό που με ενδιαφέρει είναι να μιλάμε κατανοητά, ώστε να συμπεραίνουμε βάσιμα, για το Βιώσιμο ή όχι.

      Διαγραφή
    3. Το μεγαλύτερο πρόβλημα, αυτή την στιγμή, είναι η αποτίμηση των αλλαγών στην οικονομία.
      Για παράδειγμα η βελτίωση της θέσης της χώρας στον δείκτη ανταγωνιστικότητας κατά 30 θέσεις, μπορεί να διαβαστεί στατικά και να μείνει ένα γεγονός ασήμαντο, αφού από την θέση 100, είμαστε στην θέση 70,αλλά κάτω από την Ζάμπια, αλλά μπορεί να διαβαστεί και δυναμικά -όπως θα έπρεπε-, αφού εξελίσσεται στον χρόνο, με έναν ρυθμό 10 θέσεων κατ'έτος.
      Μια τέτοια ανάγνωση, αλλάζει το επιχειρηματικό κλίμα, τόσο στο εσωτερικό, όσο και διεθνώς.
      Είναι καλό, να βλέπει κανείς αποτελέσματα, των μεταρρυθμίσεων, αλλιώς αυτές θα χάσουν την δυναμική τους και θα καταγραφούν, ως αρνητικά γεγονότα.
      Προσωπικά, νομίζω, ότι χρειάζεται να αποδίδεται στα γεγονότα το πραγματικό τους μέγεθος.
      Το PSI ήταν πολύ σημαντική στιγμή. Η στρατηγική της ΕΕ αποδίδει και θα προτιμούσα να μείνουμε σταθεροί στην συμμαχία μας, αντί να την αμφισβητούμε και να ανακαλύπτουμε νέους συμμάχους απέναντί της.
      Φοβάμαι, ότι λοξοδρομούμε επικίνδυνα.

      Διαγραφή
    4. Με την λογική σου minority opinion και να μας μηδενίσουν το χρέος, πάλι μη-βιώσιμο θα είναι.
      Σ'αυτή μάλιστα την περίπτωση, ακριβώς επειδή δεν θα υπάρχει πίεση για μεταρρυθμίσεις, θα συμφωνούσα μαζί σου.
      Γενικά η λύση του γενικού κουρέματος, είναι απομονωτική λύση, ξεπερνάει την απαίτηση Αλληλεγγύης, μας καθιστά Μαυροβούνιο.

      Διαγραφή
    5. @Κωστή
      Σε γενικές γραμμές συμφωνώ με τις παρατηρήσεις σου.
      Όσο αφορά όμως τις διάφορες εκτιμήσεις του χρέους για το 2020, είτε απο την κυβέρνηση είτε απο ξένους οργανισμούς, θα πρέπει να παρατηρήσω ότι αποτελεί πολιτικό θέατρο για εσωτερική κατανάλωση κάθε εμπλεκόμενης χώρας ή οργανισμού.
      Το που θα βρίσκεται το 2020 το ελληνικό ΑΕΠ και η σχέση του με το χρέος εξαρτάται απο τόσους πολλούς εσωτερικούς (οικονομικές μεταρρυθμίσεις, πολιτική κατάσταση, ξένες επενδύσεις, επιστροφή κεφαλαίων, τραπεζικός κλάδος, βελτίωση δημόσιου τομέα παρά τους μισθούς πείνας για γιατρούς, καθηγητές κλπ κλπ)και εξωγενείς (διεθνής ύφεση, πορεία δημόσιου χρέοους Ισπανίας, Ιταλίας, Γαλλίας κλπ, νομισματικός πόλεμος και επαναφορά εμπορικών δασμών σε Ασία, Ευρώπη και ΗΠΑ κλπ κλπ) που δεν επιτρέπουν προβλέψεις με στοιχειώδη ακρίβεια.
      Ας καταφέρουν πρώτα να προβλέψουν τι θα γίνει το 2013, ή ακόμα πως θα κλείσει το 2012 και μετά βλέπουμε για το 2020.
      Τα τελευταία 4 χρόνια, όλες οι οικονομικές προβλέψεις απο διεθνείς οργανισμούς πολιτικούς και επιτροπές "σοφών" κάθε χώρας, έχουν αποδείξει ότι η ευρωπαική κρίση χρέους ξεπερνά τις αναλυτικές ικανότητες τόσο των γραφειοκρατών του ΔΝΤ όσο και των ευρωπαίων πολιτικών.
      Η ταυτόχρονη κρίση χρέους στην ΕΕ, τις ΗΠΑ και την Ιαπωνία αφορά τα 2/3 του παγκόσμιου ΑΕΠ και θα μας βασανίζει για πολλά χρόνια με απρόβλεπτες συνέπειες.
      Αυτό που θα πρέπει να κάνουμε εμείς είναι να προχωράμε προς την σωστή κατευθυνση (μεταρρυθμίσης, μικρότερο, φθηνότερο και πιο αποτελεσματικό κράτος, μείωση γραφειοκρατίας κλπ) με την ελπίδα ότι θα μπορέσουμε το γρηγορότερο δυνατόν να ξεφύγουμε απο την ξένη εξάρτηση και να μπορέσουμε επιτέλους να σταθούμε στα δικά μας πόδια.
      Σε κάθε περίπτωση δεν μπορούμε να κάνουμε οτιδήποτε άλλο απο τη στιγμή που δεν υπάρχει πλέον δυνατότητα δανεισμού για κατανάλωση


      Διαγραφή

Θέλετε να βάλετε ενεργό link στο σχόλιό σας; BlogU