Πέμπτη 21 Φεβρουαρίου 2013

Σκουριές: Να σπάσει ο φαύλος κύκλος της βίας και αντιπαράθεσης με δημοκρατικές λύσεις

της Μαρίας Βιτωράκη*

Μια θεμελιώδης αρχή του πράσινου κινήματος είναι η αρχή της μη-βίας.
Αντιγράφοντας από τις θέσεις αρχών των Ευρωπαίων Πράσινων:  "Non-violence forms a key part of the philosophical background of Green theories and conditions our approach to all problems. No lasting solution to any conflict between individuals, social groups or States can be imposed by force. A basic green principle is that the means used to achieve an objective must be compatible with the objective itself. So the political search for justice and peace cannot be achieved by violent means." Δηλαδή: "Καμία βιώσιμη λύση σε κοινωνικές συγκρούσεις δεν μπορεί να επιβληθεί με την βία. Τα μέσα για να επιτύχεις ένα στόχο πρέπει να είναι συμβατά με αυτόν τον στόχο. Έτσι, η πολιτική επιδίωξη της ειρήνης και δικαιοσύνης δεν μπορεί να προωθείται με βίαια μέσα".
Η πρόσφατη βίαιη και εγκληματική επίθεση κουκουλοφόρων στο εργοτάξιο της εταιρείας "Ελληνικός Χρυσός" στην Χαλκιδική δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ούτε "οικολογικός ακτιβισμός", ούτε "οικολογική τρομοκρατία". Κανένας δεν έχει το δικαίωμα να επικαλείται οικολογικές αρχές για να δικαιώσει μια βίαιη επίθεση. Ακόμα και αν δεχτούμε ότι δεν ασκήθηκε σωματική  βία σε ανθρώπους (το προσωπικό φύλαξης του εργοταξίου), ο εκφοβισμός των εργαζόμενων, ο εμπρησμός, και η καταστροφή περιουσίας της εταιρείας συνιστούν βίαιες ενέργειες.

Έχει ίσως ενδιαφέρον να παρακολουθήσουμε τις αντιδράσεις της τοπικής κοινωνίας στην παραπάνω επίθεση. Από τη μια ο εκπρόσωπος των εργαζομένων στα μεταλλεία δήλωσε ότι: «Οι εργαζόμενοι θα πάρουμε το νόμο στα χέρια μας. Έως εδώ. Αφού δεν μπορεί το κράτος να περιφρουρήσει την επένδυση, θα το κάνουμε εμείς. Θα ξεκινήσει εμφύλιος. Θα γίνει μεγάλο κακό αν μας κόψουν το μεροκάματο».
Η παραπάνω δήλωση προοιωνίζει μια κλιμάκωση των συγκρούσεων μεταξύ των "υπερασπιστών" και των «πολέμιων» της επένδυσης.
Είναι μια απαράδεκτη δήλωση αντεκδίκησης που θα έπρεπε να αποδοκιμαστεί άμεσα τόσο από την εταιρεία, όσο και από επίσημα συνδικαλιστικά όργανα (π.χ ΓΣΕΕ) - κάτι που δυστυχώς δεν έγινε. 

Από την άλλη πλευρά ο εκπρόσωπος του "Antigold Greece" δήλωσε ότι "το περιστατικό ήταν αναμενόμενο" (μήπως αυτό σημαίνει ότι είναι και δικαιολογημένο;) Επίσης εξήγησε ότι "η κατάσταση επιδεινώθηκε από την πρόσφατη επιχείρηση υλοτόμησης δασικής έκτασης σε τρία μεγάλα ρέματα, από τα οποία υδροδοτούνται μεγάλα τμήματα της κεντρικής και ανατολικής Χαλκιδικής, τα οποία θα μεταβληθούν σε λίμνες αποβλήτων για το εργοστάσιο χαλκού - χρυσού των Σκουριών" 
«Αυτό είναι κήρυξη πολέμου κατά της περιοχής», είπε
Η τελευταία δήλωση εμπεριέχει στοιχεία βίαιης αντιπαράθεσης. Όταν είσαι σε "πόλεμο" δικαιούσαι  να αμυνθείς με όλα τα διαθέσιμα μέσα!
Σίγουρα η παραπάνω δήλωση δεν μπορεί να πάρει οικολογικό βραβείο, και όμως προέρχεται από έναν άνθρωπο που ...
πιθανά αυτοπροσδιορίζεται ως "οικολόγος ακτιβιστής".

Σε πολιτικό επίπεδο ο ΣΥΡΙΖΑ έκανε μια αμφίσημη δήλωση καταδίκης μεν της συγκεκριμένης ενέργειας αλλά και σύγχρονης καταδίκης των κυβερνητικών χειρισμών που "γεννούν" αυτή την βία ενώ στο ίδιο περίπου πλαίσιο κινήθηκαν και οι οικολόγοι πράσινοι που μιλούν για "κατασυκοφάντηση του οικολογικού κινήματος" της περιοχής και για "άθλια εκμετάλλευση από την κυβέρνηση του συγκεκριμένου περιστατικού". Δηλώσεις που ενθαρρύνουν την πόλωση, ανεβάζουν τους τόνους και άρα δεν μπορούν –επίσης- να πάρουν οικολογικό βραβείο...

Και ο χειρισμός της κυβέρνησης όμως δεν οδηγεί σε μείωση της έντασης στην περιοχή αλλά αντίθετα σε περαιτέρω όξυνση. Με λίγα λόγια, οι κάτοικοι που αντιδρούν βαφτίζονται "εν δυνάμει τρομοκράτες", γίνονται συνεχείς προσαγωγές στο αστυνομικό τμήμα της περιοχής και λήψη γενετικού υλικού χωρίς την συναίνεση των προσαχθέντων, σύμφωνα με πρόσφατες μαρτυρίες...
Συγχρόνως η παρουσία του κ. Δένδια στην περιοχή έστειλε μήνυμα "πυγμής" της κυβέρνησης και απόφασης της να προστατέψει -με κάθε κόστος- την επένδυση.

Που είναι λοιπόν το δίκιο και που το άδικο; Και το σημαντικότερο πως μπορεί να αποκατασταθεί ένα κλίμα ηρεμίας και συνεννόησης στην περιοχή; Μπορεί να προχωρήσει η επένδυση μέσα σε ένα κλίμα εμφυλίου ή θα οδηγηθεί τελικά –εκ των πραγμάτων- σε απαξίωση και μαρασμό, και πιθανά σε μεγάλη περιβαλλοντική ζημιά;

Πού έχουν δίκιο οι κάτοικοι που αντιδρούν:
-Η έλλειψη εμπιστοσύνης τους προς το ΥΠΕΚΑ, τις τοπικές και περιφερειακές αρχές είναι δικαιολογημένη. Για πολλά χρόνια οι αρμόδιες υπηρεσίες του ΥΠΕΚΑ και της Νομαρχιακής (τώρα Περιφερειακής) διοίκησης αντιμετωπίζουν τις καταγγελίες των κατοίκων ως ένα "ενοχλητικό θόρυβο", δεν απαντούν στις επιστολές και καταγγελίες τους, δεν δημοσιοποιούν τα αποτελέσματα των περιβαλλοντικών ελέγχων. Με λίγα λόγια "κάνουν την πάπια" όταν αυτό τους βολεύει, ελπίζοντας ότι στο τέλος οι "ενοχλητικοί" θα βαρεθούν και θα τα παρατήσουν. 
Από τα παραπάνω γίνεται σαφές ότι απουσιάζει η λογοδοσία της δημόσιας διοίκησης και η διαφάνεια, κάτι που σε άλλες χώρες θεωρείται αυτονόητο και θεσμικά κατοχυρωμένο (και στην Ελλάδα είναι θεσμικά κατοχυρωμένο αλλά άντε να βρεις το δίκιο σου...)

-Έχουν δίκιο να διεκδικούν ισότιμη θέση κοινωνικού εταίρου σε μια αξιόπιστη διαδικασία συν-απόφασης για θέματα μεγάλων επενδύσεων που επηρεάζουν το μέλλον τους. Αυτό τους το δικαίωμα δεν αναγνωρίζεται από την δημόσια διοίκηση και αυτό πρέπει να αλλάξει.

Που δεν έχουν δίκιο:
- Δεν έχουν δίκιο να αυτοπροσδιορίζονται "σωτήρες" του τόπου τους από τους "αποικιοκράτες" της ELDORANDO GOLD, ακυρώνοντας στο όνομα ολόκληρης της τοπικής κοινωνίας ένα έργο που μπορεί να δώσει θέσεις εργασίας και άλλα σημαντικά οφέλη στην περιοχή. (Εκτός βέβαια αν δεχτούμε ότι εξ 'ορισμού η μεταλλευτική δραστηριότητα είναι μια καταστροφική δραστηριότητα που πρέπει να σταματήσει παντού στον κόσμο ανεξάρτητα από τους όρους με τους οποίους γίνεται) 

- Δεν έχουν δίκιο όταν επικαλούνται το συμφέρον του τόπου τους ως το "υπέρτατο αγαθό" για το οποίο αξίζει να "ζει ή να πεθάνει" κανείς, νομιμοποιώντας έτσι έμμεσα οποιαδήποτε πρακτική αντιπαράθεσης, με την εταιρεία και το κράτος. Όχι, ο σκοπός δεν αγιάζει τα μέσα! Ζούμε σε μια χώρα δημοκρατική, με τα καλά της και τα κακά της, και μόνο ένας τρόπος υπάρχει να την βελτιώσουμε, η νόμιμη οδός. Να αλλάξουμε τους νόμους που δεν μας αρέσουν, όχι όμως να τους καταργήσουμε στην πράξη. Να διεκδικήσουμε την ισονομία και την λογοδοσία, την εφαρμογή των νόμων και τον σεβασμό τους πρώτα από το κράτος και τις επιχειρήσεις αλλά και από τους πολίτες. 

Το δίκιο και το άδικο της εταιρείας:
Η μεγαλύτερη ευθύνη της εταιρείας είναι ότι δεν προσπάθησε (ή δεν κατάφερε) να συζητήσει με τους αντιδρώντες, καλώντας τους σε ένα ήρεμο και τεκμηριωμένο διάλογο, δεν κατάφερε να πείσει την τοπική κοινωνία  για την ειλικρινή της πρόθεση να εφαρμόσει στην πράξη την περιβαλλοντική της πολιτική με έμπρακτες αποδείξεις (π.χ δίνοντας προτεραιότητα στην αποκατάσταση των παλαιών αποθέσεων). 
Σήμερα επικαλείται την "τυπική" νομιμότητα του έργου, την ΑΕΠΟ που έχει στα χέρια της, που όμως φαίνεται ότι δεν είναι αρκετή για να προχωρήσει απρόσκοπτα η συγκεκριμένη δραστηριότητα.
Ας της αναγνωριστεί όμως από την άλλη πλευρά ότι κατέθεσε μια ολοκληρωμένη Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων, δεσμεύτηκε ότι δεν θα χρησιμοποιήσει κυάνιο και θα εφαρμόσει την βέλτιστη διαθέσιμη τεχνολογία, καθώς και ότι θα αποκαταστήσει την περιβαλλοντική ζημιά από προηγούμενη εξορυκτική δραστηριότητα.

Το ΥΠΕΚΑ, η περιφέρεια και οι τοπικές αρχές έχουν -με διαφορά- το μεγαλύτερο μερίδιο ευθύνης γιατί αγνόησαν την τοπική κοινωνία, ακύρωσαν την διαδικασία διαβούλευσης που είχε ξεκινήσει το 2010 με πρωτοβουλία της ΕΓΕΠΕ, έγραψαν στα παλιά τους τα παπούτσια τις σοβαρές και τεκμηριωμένες αντιδράσεις και προχώρησαν στην έγκριση μιας ΑΕΠΟ που εκ των προτέρων ήξεραν ότι θα ήταν δύσκολο να υλοποιηθεί. Είναι η πρακτική που χρόνια τώρα ακολουθούν, αγνοώντας την σημασία της συναίνεσης των κατοίκων - ιδιαίτερα σε τόσο μεγάλες επενδύσεις όπως η συγκεκριμένη. 

Και τώρα τι να κάνουμε;
Ο φαύλος κύκλος της αντιπαράθεσης μπορεί να λυθεί μόνο αν όλοι κάνουν ένα βήμα πίσω!  Πρώτη η εταιρεία έχει την δυνατότητα να λύσει τον γόρδιο δεσμό. Η υλοτόμηση του δάσους πρέπει να σταματήσει άμεσα, να ανοίξει ένας κύκλος πραγματικής διαβούλευσης, με την συναίνεση της εταιρείας και την συμμετοχή όλων των ενδιαφερόμενων χωρίς αποκλεισμούς και με ένα συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα (λίγων μηνών) όπου θα εξεταστούν και θα παρουσιαστούν στην τοπική κοινωνία όλες οι τεκμηριωμένες απόψεις, καταλήγοντας σε ένα δημοψήφισμα τοπικού χαρακτήρα, όπου οι κάτοικοι της περιοχής θα πάρουν την οριστική απόφαση.
Οι εταίροι (δημόσια διοίκηση, φορείς πολιτών, εταιρεία, εργαζόμενοι) θα πρέπει εκ των προτέρων να δεσμευτούν ότι θα σεβαστούν την παραπάνω διαδικασία αλλά και το αποτέλεσμα της, κάνοντας μια νέα αρχή για ένα καλύτερο μέλλον στην περιοχή με την συν-ευθύνη όλων.    

*Μαρία Βιτωράκη
Χημικός Μηχανικός/ Καθηγήτρια Επιστήμης Περιβάλλοντος

3 σχόλια:

  1. Δεν θα μπορούσε να διαφωνήσει κανείς με την επιχειρηματολογία του άρθρου, αν οι συνθήκες ήταν κανονικές.

    Και βέβαια είναι πρώτιστης σημασίας η προστασία του περιβάλλοντος, παρόλο που κανείς δεν τολμά να κοστολογήσει το σενάριο ενός ατυχήματος στο φράγμα συγκομιδής των αποβλήτων και τα άλλα προβλήματα υγιεινής που αναπόφευκτα θα δημιουργήσει αυτή η επένδυση.

    Αλλά θα ήθελα κι ένα σχόλιο για το αμεσότερο και πρακτικότερο ερώτημα: Το ελληνικό κράτος, σύμφωνα με τα δημοσιεύματα, έχει παραχωρήσει έναντι 11 εκατομμυρίων ευρώ (δωρεάν κατ' άλλους) τα μεταλλευτικά δικαιώματα μιας έκτασης 317.000 στρεμμάτων στη Βόρεια Χαλκιδική, δικαιώματα που σήμερα εκτιμάται (έστω και με τις "τσιμπημένες" τιμές στα μέταλλα) ότι αξίζουν περίπου 12 δισεκατομμύρια δολάρια, και δεν θα εισπράξει δικαιώματα εξόρυξης (royalties) καθώς ο ελληνικός μεταλλευτικός κώδικας δεν προβλέπει κάτι τέτοιο.

    Τούτων δοθέντων, χωρίς να θέλω να υπερασπιστώ κανέναν, δυσκολεύομαι κι εγώ να καταδικάσω τη βία απ’ όπου κι αν προέρχεται!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Αγαπητέ φίλε, για πολλούς το επιχείρημα που αναφέρεις αποτελεί τον σημαντικότερο λόγο ακύρωσης της εξορυκτικής δραστηριότητας στην Χαλκιδική. Ο μεταλλευτικός κώδικας σίγουρα πρέπει να αναθεωρηθεί. Φαίνεται ότι η διαπραγμάτευση με την εταιρεία ούτε διαφανής ήταν, ούτε επιδίωξε την μεγιστοποίηση του δημόσιου οφέλους (και δεν είναι αυτή η μοναδική περίπτωση). Η στόχευση πάντως των κατοίκων που αντιδρούν σε καμία περίπτωση δεν ήταν η βελτίωση αυτών των όρων αλλά η εκ των προτέρων απόρριψη της επένδυσης - χωρίς καμία συζήτηση. Κρίμα γιατί χάθηκε μια ευκαιρία το 2010 να μπουν όλα αυτά στο τραπέζι και να συζητηθούν διεξοδικά, αναζητώντας λύσεις προς όφελος των κατοίκων και του περιβάλλοντος. Οι αντιδρώντες αρνήθηκαν τότε την διαβούλευση και σε αυτό έχουν κατά την γνώμη μου μεγάλη ευθύνη...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Και τι κάνουμε κα Βιτωράκη όταν έχουμε απέναντί μας πουλημένους πολιτικούς που αυτοί κάνουν τους νόμους; Οι οποίοι ρυθμίζουν με τους νόμους πλέον την καταλήστευση του Εθνικού πλούτου/δημοσίου χρήματος; Δεν γενικολογώ, αν θέλετε συγκεκριμένα παραδείγματα, στη διάθεσή σας. Αλλά ήδη ένα συγκεκριμένο παράδειγμα είναι το υπό συζήτησιν, το ξέρετε και εσείς όπως φαίνεται.
      Ξέρετε πόσο αποτίμησε εργαζόμενος της εταιρείας την αξία της, όταν πουλήθηκε το 2003; Σε μείον 25 εκατομμύρια! Στο Athens Voice! Ταύτισε τις υποχρεώσεις της TVX με ΟΛΗ την αξία των μεταλλείων, 310 σπιτιών, εγκαταστάσεων κλπ κλπ κλπ. Ο κόσμος αποτιμά όλες τα στοιχεία της περιουσίας, ΟΛΑ, αφαιρεί υποχρεώσεις και βγάζει την τελική αξία. Αυτός μόνο υποχρεώσεις έβλεπε για αξία της εταιρείας! Οι γνωστές γελοίες προπαγάνδες των απανταχού της γης μεγάλων χρυσωρύχων. Και δεν βρέθηκε ένας από το Athens Voice να του πει "τι παλαβά ισχυρίζεσαι εκεί πέρα;".
      Βέβαια γιατί τα 11 που τελικά πλήρωσε η (Ανθ)Ελληνικός Χρυσός, λίγο μετά άξιζαν 500 και τελευταία κάπου 2 δις, είναι και αυτό μια βρωμιά που οι "έντιμοι" πολιτικοί μας την σπρώχνουν κάτω από το χαλί.

      Διαγραφή

Θέλετε να βάλετε ενεργό link στο σχόλιό σας; BlogU