Σάββατο 23 Μαρτίου 2013

"Διαίρει και βασίλευε". Κατακερματισμένη κοινωνία: η δύναμη του πελατειακού συστήματος

Το βιβλίο αυτό δεν γράφτηκε ακόμη...
Τις μέρες αυτές, παρακολουθώντας την δραματική κυπριακή κρίση, δύσκολα ξεφεύγει της προσοχής μας, η ενιαία λειτουργία της ελληνοκυπριακής κοινωνίας. Αρκετά ενιαία, σε αντίθεση με την "ελλαδική", που μπορούμε να λέμε "οι Κύπριοι αποφάσισαν, οι Κύπριοι έκαναν λάθος, οι Κύπριοι κέρδισαν" ή "έχασαν". Στην Ελλάδα αυτό δεν υπάρχει: μόνο προδότες και κουίσλινγκ από την μια και υπερπατριώτες από την άλλη. Στη μέση κενό... - κι ο λαός ανήμπορος να εκφραστεί ενιαία, στοιχισμένος πίσω από ομάδες συμφερόντων και φανατικά αντιτιθέμενα κόμματα που τις εκπροσωπούν και λαϊκίζουν χωρίς αιδώ με απίθανες υποσχέσεις, που πάντα ένα αποτέλεσμα έχουν: να βαθαίνουν την ρήξη των διάφορων κοινωνικών ομάδων και να απομακρύνουν την δυνατότητα ενιαίας έκφρασης των πολιτών. Ποιες θάταν όμως οι δυνατότητες για την κοινωνία μας, αν μπορούσαμε να αντιστρέψουμε αυτήν την διαιρετική λογική και να λειτουργήσουμε συλλογικά, όπως οι συγγενείς μας Κύπριοι;

Η λογική του "επί μέρους"

Του Γιώργου Καραβάνα*


Για ιστορικούς λόγους, η ελληνική κοινωνία ποτέ δεν έμαθε να βλέπει τα προβλήματά της συνολικά. Ήδη από την εποχή της τουρκοκρατίας οι έλληνες ήταν μοιρασμένοι σε φατρίες. Τα οικογενειακά, τοπικά, συντεχνιακά κ.α. συμφέροντα υπερτερούσαν πάντα των εθνικών, που άλλωστε αποτελούσαν άγνωστη έννοια στο μυαλό των περισσότερων. Η λογική αυτή μας ακολουθεί ως σήμερα. 
Η ελληνική κοινωνία, αν λειτούργησε ποτέ ως τέτοια, είναι κατατετμημένη σε πολλές μικρότερες ομάδες, με την καθεμία να έχει τη δική της ατζέντα. Στην «κατακερματισμένη κοινωνία», που με επιτυχία περιέγραψε ο συγγραφέας και φιλόσοφος Στέλιος Ράμφος, μπορεί κανείς να διακρίνει ομάδες με βάση τον πλούτο, το επάγγελμα ή την κατάσταση στην οποία βρίσκονται τα μέλη τους (πολύτεκνοι, άνεργοι, ανύπαντρες μητέρες, ανάπηροι κλπ). Το πράγμα γίνεται πολυπλοκότερο, αν σκεφτούμε ότι κάθε άτομο ανήκει ταυτόχρονα σε περισσότερες ομάδες!

Η λογική του «επί μέρους», με την οποία έχουμε μάθει να σκεφτόμαστε, έχει μία σειρά από σοβαρές κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις. Το γεγονός μάλιστα ότι η ικανοποίηση ομαδικών αιτημάτων αποτελεί το σημαντικότερο κριτήριο επιλογής βουλευτών, έχει και σοβαρές πολιτικές επιπτώσεις! Ας δούμε μερικά παραδείγματα του παραπάνω τρόπου σκέψης κι ας προσπαθήσουμε να τον συγκρίνουμε με τη λογική του «συνολικού».

Έστω ότι στο τέλος του χρόνου, η χώρα εμφανίζει μικρό πρωτογενές πλεόνασμα. Κατόπιν συμφωνίας με την Τρόικα, η κυβέρνηση θα έχει το δικαίωμα μικρών παροχών, με τη μορφή χαλάρωσης επιλεγμένων δημοσιονομικών μέτρων. 

Ποιά θεωρείτε πως πρέπει να είναι η προτεραιότητά μας; Κάποιοι θα πουν: «οι άνεργοι! Ο υψηλός αριθμός, τους καθιστά το υπ’ αριθμόν ένα κοινωνικό πρόβλημα». Κάποιοι άλλοι θα πουν: «οι πολύτεκνοι! Η υπογεννητικότητα αποτελεί ωρολογιακή βόμβα στα θεμέλια του έθνους». Άλλοι ...
τέλος θα πουν: «προέχει η ενίσχυση των μονογονεϊκών οικογενειών! Εν μέσω οικονομικής κρίσης υπάρχουν παιδιά που κινδυνεύουν με εγκατάλειψη».
Αν τα πράγματα πάνε ακόμα καλύτερα, υπάρχουν και άλλες διεκδικήσεις, που μπορεί να ξανάρθουν στο φως. Αγρότες, υπάλληλοι ΔΕΚΟ, έμποροι, εκπρόσωποι κλειστών επαγγελμάτων θα διεκδικήσουν και πάλι τα προνόμια των επί μέρους ομάδων τους. Όλα όμως τα παραπάνω, έρχονται σε αντίθεση με το συνολικό μας συμφέρον! Και να γιατί:

ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ

Ας υποθέσουμε πως μπορούμε να δώσουμε επίδομα σε κάθε κοινωνική ομάδα που φανταζόμαστε ότι έχει πρόβλημα. Η τύχη το ‘φερε, να γνωρίζω προσωπικά μόνο τρεις πολύτεκνες οικογένειες: ο πατέρας της πρώτης είναι βιομήχανος, ο πατέρας της δεύτερης μεγαλοτσιφλικάς κι ο πατέρας της τρίτης - ο παπα-Θανάσης - ιερέας των 700 ευρώ στο Λιβάδι Ελασσόνας. Ας σκεφτούμε λιγάκι: θέλουμε ως κοινωνία να δώσουμε επίδομα σε ΟΛΟΥΣ τους παραπάνω; Μήπως κάποιοι το δικαιούνται περισσότερο και άλλοι καθόλου; Θυμηθείτε ότι για να δοθεί ένα επίδομα, φορολογούμαστε όλοι, άρα και οι πιο φτωχοί ανάμεσά μας… Ένας άνεργος μπορεί να είναι εισοδηματίας. Θα του δώσουμε επίδομα; Μια ανύπαντρη μητέρα που εγκυμονεί και είναι ταυτόχρονα πολύτεκνη, δικαιούται τρία επιδόματα. Είναι όμως βέβαιο πως αδυνατεί να ζήσει τα παιδιά της; Από την άλλη μεριά, έχουμε μια τυπική οικογένεια με δύο παιδιά, που δεν εμπίπτει σε καμία ειδική κατηγορία, αλλά ζει κάτω από το όριο της φτώχιας! Δεν πρέπει να τη βοηθήσουμε;

Ως κοινωνία έχουμε μάθει να αποδίδουμε φανταστικά χαρακτηριστικά σε ετερόκλητες ομάδες: φανταζόμαστε ότι όλοι οι άνεργοι πεινάνε, φανταζόμαστε ότι όλες οι ανύπαντρες μητέρες κακοπερνάνε, πιστεύουμε πως «αγρότης» σημαίνει πάντα το ίδιο πράγμα… Και ξεχνάμε να κοιτάξουμε ποιοι έχουν πραγματικά ανάγκη! 

Ένα μόνο επίδομα πρέπει να έχουμε στο μυαλό μας: το επίδομα που πρέπει να λαμβάνει κάθε άνθρωπος σε κίνδυνο να πέσει κάτω από το όριο της φτώχιας. Κάθε άλλο επίδομα πρέπει σταδιακά να καταργηθεί, ενισχύοντας παράλληλα το παραπάνω. 
Φαντάζομαι μια κοινωνία στην οποία θα είναι αδιάφορο αν επέλεξες το α’ ή το β’ επάγγελμα, αν έκανες τη μία ή την άλλη επιλογή στην προσωπική σου ζωή: είσαι ο μόνος υπεύθυνος για τα καλά και τα κακά των επαγγελματικών και προσωπικών σου επιλογών! Η κοινωνία εντούτοις, πρέπει να διασφαλίζει ότι κανένας δεν ζει κάτω από ένα προκαθορισμένο επίπεδο διαβίωσης. Ότι, κανένας δεν στερείται σίτισης, στέγασης, θέρμανσης. 

Η ύπαρξη ενός κοινωνικού «δικτύου ασφαλείας» ενθαρρύνει τη λήψη επιχειρηματικών ρίσκων από τους νέους, ενισχύει την κοινωνική ειρήνη, δημιουργεί συνθήκες οικονομικής προόδου. Η Ελλάδα, ακόμη κι εν μέσω κρίσης, δαπανά για κοινωνικά επιδόματα ποσοστό του ΑΕΠ που τη φέρνει πολύ κοντά στο μέσο όρο της Ε.Ε.! Κι όμως, έχουμε ανθρώπους που δεν έχουν φάρμακα, που αυτοκτονούν, που ψάχνουν για φαΐ στα σκουπίδια… Κι αυτό, γιατί δεν ξοδεύουμε τους κοινωνικούς μας πόρους δίκαια. Φορολογούμε τους πιο φτωχούς κι όσους δεν έχουν τρόπο να αντιδράσουν, για να πληρώσουμε τους καλύτερα οργανωμένους, αυτούς που μπορούν να εκβιάζουν, αυτούς που έχουν καλύτερη πολιτική εκπροσώπηση.

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Πολύς λόγος έγινε πέρσι για τα «κλειστά επαγγέλματα». Στην πραγματικότητα, αυτά αποτελούν μόνο την κορυφή ενός παγόβουνου από χιλιάδες μικρά και μεγάλα προνόμια, που απολαμβάνουν συγκεκριμένες επαγγελματικές ομάδες. Ομοίως με την παραπάνω λογική, ο κάθε κλάδος διεκδικεί καλύτερες συνθήκες, βολικότερα ωράρια, υψηλότερα κέρδη, μεγαλύτερη κρατική προστασία, χαμηλότερο ανταγωνισμό. Ξεχνούμε όμως συχνά πως, είμαστε μόνο 1 φορά επαγγελματίες, αλλά 10 φορές καταναλωτές! Τα κέρδη που αποκομίζουμε χάριν ενός επαγγελματικού προνομίου, το πληρώνουμε δεκαπλά στα προνόμια των άλλων. Αναρωτηθείτε: θα βγαίνατε κερδισμένοι ή χαμένοι, αν καταργούνταν ένα επαγγελματικό σας προνόμιο αλλά ταυτόχρονα άνοιγαν όλα τα κλειστά επαγγέλματα και επιβάλλονταν αξιολόγηση στο δημόσιο; 


Θα ήταν καλύτερα ή όχι να μειωθεί κατά ένα ποσό το μηνιαίο σας εισόδημα, σε μια χώρα όμως όπου οι μεταφορείς, οι δικηγόροι, οι συμβολαιογράφοι, οι φαρμακοποιοί, οι γιατροί έχουν επίσης χάσει τα προνόμιά τους και οι δημόσιοι καθηγητές σας απαλλάσσουν από τα έξοδα φροντιστηρίων και αγγλικών; 

Θα κερδίζατε ή θα χάνατε αν όλοι αμειβόμαστε με λιγότερα, αλλά είχαμε φθηνότερες υπηρεσίες και αγαθά; Μπορεί τα δύο να μοιάζουν ισοδύναμα, αλλά δεν είναι! Γιατί όταν το σύνολο της οικονομίας κινείται σε χαμηλότερα κόστη, αυτό έχει αντίκρισμα στον τουρισμό, στις εξαγωγές, στη συνολικά ανταγωνιστικότητα της χώρας. Κι αυτό γεννά πλούτο! Διευκολύνει την παραγωγή! Φέρνει φρέσκο χρήμα στη χώρα! Πάνω απ’ όλα, μας κάνει – ίσως για πρώτη φορά – να σκεφτόμαστε ως ενιαία, δίκαιη, αλληλέγγυα και προοδεύουσα κοινωνία. 

Ο κατακερματισμός, απλώς μοιράζει τη μιζέρια μας.
 


*Ο Γ. Καραβάνας είναι Μορ. Βιολόγος, μέλος της Ε.Ε. της ΔΡΑΣΗΣ (www.drassi.gr)

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Θέλετε να βάλετε ενεργό link στο σχόλιό σας; BlogU