Δευτέρα 12 Αυγούστου 2013

Η στατική προσέγγιση των δυνατοτήτων ρεαλιστικής στροφής του ΣΥΡΙΖΑ στην κεντροαριστερά

Το ερώτημα που πλανάται αναπάντητο στους κύκλους της ελληνικής κεντροαριστεράς, εν όψει μιας σχεδόν υποχρεωτικής πλέον κυβερνητικής αλλαγής που απλά καθυστερεί ή καθυστερείται (η τρικομματική συνεργασία έγινε ήδη δικομματική και η κρίση οξύνεται αντί να μετριάζεται έστω) έχει προφανώς να κάνει με την αξιολόγηση της προσέγγισης του υποψηφίου φορέα της όποιας αλλαγής, ΣΥΡΙΖΑ, στον "ρεαλισμό". Κατά την γνώμη μας η απάντηση δεν μπορεί να είναι αρνητική, όπως στο άρθρο που ακολουθεί: ο ΣΥΡΙΖΑ θα προσεγγίσει τον ρεαλισμό αναπόφευκτα όσο πλησιάζει ή και αποκτά την διαχείριση αυτής της χώρας. Το πραγματικό ερώτημα είναι "τι είδους ρεαλισμός", "με τι όρους", "προς πια κατεύθυνση"... 
Αυτά μάλλον θα πρέπει να απασχολούν όσους ενδιαφέρονται για την χώρα - γιατί ακόμη και το ερώτημα "πότε", δηλαδή "πριν ή μετά" την κατάκτηση της εξουσίας, μοιάζει πλαστό. Γιατί;
1 Είναι γνωστό ότι σε αυτήν την χώρα ο ρεαλισμός πριν τις εκλογές σε απομακρύνει από την εξουσία. Το ξέρει και ο ΣΥΡΙΖΑ όπως το ήξερε και η ΝΔ - θάταν αδύνατο να βγεί πρώτο κόμμα χωρίς τον προηγούμενο αχαλίνωτο αντιμνημονιασμό της και τα 3 "Ζάππεια"  - μετά ήρθε ο σημερινός ρεαλισμός... Ούτε το ΠΑΣΟΚ θα κατέρρεε τόσο αν δεν ήταν υποχρεωμένο λόγω εξουσίας να είναι το "μνημονιακό" κόμμα...  
2 Είναι επίσης γνωστό ότι κανένα ριζοσπαστικό κόμμα, παγκοσμίως, δεν εφάρμοσε τις διακηρύξεις του όταν ήρθε στην εξουσία. Ακόμη και ο Λένιν εφάρμοσε την ΝΕΠ (έναν προσωρινό καπιταλισμό για να προσελκύσει αμερικανικές επενδύσεις) προκειμένου να βάλει μια τάξη στο χάος, κάτι ακριβώς αντίθετο με τις θεωρητικές του διακηρύξεις. Και το σημερινό ΚΚ Κίνας εφαρμόζει έναν δικό του "ρεαλισμό" που καμιά σχέση δεν έχει με τον θεωρητικό κομμουνισμό... αλλά ούτε και την δυτική δημοκρατία.
Οπότε, γιατί τίθεται εν αμφιβόλω η υποχρεωτικότητα της στροφής του ΣΥΡΙΖΑ προς τον ρεαλισμό και περιγράφεται πρόωρα ως "ψευδαίσθηση"; 

Ίσως γιατί η αγαπημένη μεθοδολογική "ασθένεια" των διανοουμένων της κεντροαριστεράς είναι η στατικότητα: Επειδή πχ ο Ε Τσακαλώτος, λέει σήμερα απίθανες νεοκομμουνιστικές μπαρούφες δίχως νόημα, αυτό σημαίνει ότι το κόμμα ΣΥΡΙΖΑ θα τις εφαρμόσει κιόλας; Ή επειδή όσα ρεαλιστικά λένε οι Δραγασάκης, Σταθάκης, Παπαδημούλης κα, είναι απλά υποκριτικά για να κερδίσουν καμιά "ρεαλιστική" ψήφο και σε καμιά περίπτωση "σκηνές από το ρεαλιστικό μέλλον"; 

Εδώ έχουμε μπροστά μας έναν ανάποδο δογματισμό: στην επιμονή ότι το μέλλον του κυβερνώντος ΣΥΡΙΖΑ είναι μονόδρομος προς τον λαϊκισμό και τον τυχοδιωκτισμό. Κι αυτά στην χώρα της φαιδράς πορτοκαλέας... που μάλιστα υπονοείται -αν και σπάνια λέγεται ευθαρσώς-  ότι στον αναπόφευκτο ρεαλισμό που ακολουθεί την "αλλαγή", ο Σαμαράς είναι καλύτερος από τον Τσίπρα και ο Βενιζέλος από τον Κουβέλη..
Φυσικά, μπορεί νάναι κι έτσι - αλλά αυτό οφείλει να αποδειχθεί. 
Όταν όμως ο τυχοδιώκτης Σαμαράς (ακόμη πληρώνουμε το "μακεδονικό) με την ακροδεξιά εθνικιστική ομάδα του ή ο πάπας του πελατειασμού ("περί ευθύνης υπουργών" και άλλα συνταγματικά καρφιά στο φέρετρό μας) Βενιζέλος θεωρούνται σοβαρές εναλλακτικές -όταν αυτοί ακριβώς ευθύνονται για την χρεοκοπία της χώρας- δεν μπορούμε ελαφρά τη καρδία να αποκλείουμε με σχεδόν δογματικό φανατισμό οποιαδήποτε στροφή του ΣΥΡΙΖΑ προς τον ρεαλισμό, μόνο και μόνο επειδή του τάχουμε μαζεμένα επειδή επικαλείται την "ανανεωτική αριστερά"... ή επειδή λαϊκίζει αφόρητα ή δεν διώχνει τους βαθυπασόκους που έχουν βρει εκεί προσωρινό καταφύγιο και ασυλία.
Η αντιπάθεια θολώνει το μυαλό. "Καλόν είναι" οι διανοούμενοι της κεντροαριστεράς να ενισχύσουν ακόμη και τα ψήγματα ρεαλισμού στην επόμενη πιθανή κυβέρνηση συνεργασίας για το καλό της χώρας. Χωρίς να καταστείλουν την κριτική τους που εν πολλοίς είναι σωστή. Και να θυμούνται πάντα ότι όπως "τάχουν κάνει" οι κεντροαριστεροί στην κεντροαριστερά, ο μόνος φορέας που έστω γεωγραφικά απομένει συγγενής με τον χώρο αυτό είναι ο ...ΣΥΡΙΖΑ - γι αυτό και η "κοινωνική" κεντροαριστερά στρέφει τον προβληματισμό της και προς τα κει: γιατί έχει και μια ζωή να ζήσει και οι έωλες υποσχέσεις για τρίτους πόλους και ριζοσπαστικά κέντρα δεν θα δώσουν ψωμί στα παιδιά της... Και οι πολιτικοί σεισμολόγοι/αναλυτές δεν είναι σίγουροι ποτέ αν αυτό που έρχεται είναι μετασεισμός ή ο κύριος σεισμός του πολιτικού συστήματος της μεταπολίτευσης. 
Ακολουθεί μια τέτοια στατικά ορθή κατά την γνώμη μας προσέγγιση -πολύ διαδεδομένη στην κεντροαριστερά- αλλά δυναμικά αρνητική και μάλιστα δογματικά σχεδόν αρνητική: (ΑΣ)

Η ψευδαίσθηση του "ρεαλισμού"
του Ανδρέα Πανταζόπουλου*
Ορισμένα στελέχη του ΣYPIZA υποχρεώνονται σε «στροφή» προς τον «ρεαλισμό» εν όψει μιας υποτιθέμενης ανόδου του στην εξουσία. Αυτό θεωρείται ότι προκύπτει από εξισορροπιστικές δηλώσεις τους με τις οποίες λειαίνουν τις ριζοσπαστικές γωνίες των ως τώρα εξωπραγματικών τους θέσεων. Κατά πόσον μια τέτοια απεικόνιση του φαινομένου ΣYPIZA είναι συμβατή με την πραγματικότητα; Πράγματι, η ηγετική του ομάδα ή, έστω, μέρος της θέλει να αλλάξει; Και αν ναι, πώς εννοεί αυτή την αλλαγή;

Για έναν κινηματικό σχηματισμό, όπως θέλει να είναι ο ΣΥΡΙΖΑ, η προσαρμογή του στην πραγματικότητα σημαίνει την εκ μέρους του αναγνώριση του συσχετισμού δυνάμεων, εσωτερικού και διεθνούς. Η ρεαλιστική στροφή ισοδυναμεί με αποδοχή των αντικειμενικών καταναγκασμών, πράγματι, όχι όμως ως «βάρος» μιας ανυπόφορης πραγματικότητας, που μέχρι και σήμερα συνεχίζει να ξορκίζει, αλλά πολύπλευρη κριτική κατανόησή της και αναζήτηση πειστικών τρόπων για τη συμφιλίωση μαζί της. Ωστόσο ένας κινηματικός σχηματισμός που ακολούθησε πιστά και οργάνωσε σε «αντιστασιακό» πλαίσιο τα τελευταία χρόνια την κοινωνική διαμαρτυρία, και ο οποίος δεν πρόσφερε την παραμικρή δυνατότητα στο νεοπαγές του ακροατήριο να δει την κοινωνική και ατομική του συνθήκη παρά μόνο μέσα από τα γυαλιά του εθνικολαϊκισμού, με ποιον τρόπο μπορεί να συμφιλιωθεί με την αρχή της πραγματικότητας; Ενας κινηματικός σχηματισμός που βάσισε την εκλογική του απήχηση στην ...«αρχή της απόλαυσης» των κοινωνικών ερεισμάτων του, με άλλα λόγια στη δημαγωγία για την απρόσκοπτη συνέχιση της μεταπολιτευτικής ευμάρειας και των κρατικο-συντεχνιακών συμπαρομαρτούντων, αλλά και της αναπαλαίωσης του επίσης εθνικολαϊκιστικού μοτίβου «εμείς» vs «οι άλλοι» (η τρόικα, οι μερκελιστές κ.λπ.), με ποιον τρόπο μπορεί να κάνει τη «στροφή», και μάλιστα σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα, χωρίς εκλογικό κόστος;

Για τον ΣΥΡΙΖΑ, και για το σύνολο σχεδόν της εκλογικής βάσης του, παλιάς και νέας, οι εξελίξεις των τελευταίων ετών διαβάστηκαν ως κατάσταση αλλοτρίωσης μιας περισσότερο ή λιγότερο υγιούς ως τώρα κοινωνικής συνθήκης η οποία προσεβλήθη από τους κακούς ξένους με την αγαστή συνέργεια των εγχώριων συνεργατών τους. Το ριζοσπαστικό «σύμπαν ΣΥΡΙΖΑ», όπως αυτό διαμορφώθηκε την τελευταία τριετία (και το οποίο δεν έχει καμία απολύτως σχέση με την κουλτούρα της Ανανεωτικής Αριστεράς), είναι απόλυτα πεπεισμένο περί αυτού και, επομένως, οι οποιεσδήποτε ασκήσεις ρεαλισμού, ακόμη και αν είναι υπαρκτές, ακόμη δηλαδή και αν οι φορείς ρεαλιστικών δηλώσεων για αναγκαίες αναπροσαρμογές λέγουν τη δική τους αλήθεια, δεν είναι αξιόπιστες. Οχι κατ' ανάγκην γιατί λέγουν «ψέματα», αλλά γιατί η ιδεολογικο-πολιτική κουλτούρα του χώρου βλέπει αυτές τις αναπροσαρμογές ως κινήσεις «τακτικής», πλήρως αποσυνδεδεμένες από τη «στρατηγική» που παραμένει, για το ακροατήριό τους, αμετάλλακτη. Για να το πούμε αλλιώς: για τον ΣΥΡΙΖΑ το μυθολογημένο plan B μπορεί ανά πάσα στιγμή να έλθει στο προσκήνιο, γιατί ο ΣΥΡΙΖΑ «είναι» το plan B. Και αυτό δεν αφορά μόνο τη λεγόμενη «αριστερή πτέρυγα» του κόμματος, αλλά συνιστά κομματική έξη.

Μέσα σε ένα τέτοιο πλαίσιο, οι δηλώσεις που υποτίθεται ότι δείχνουν μια «στροφή» στον ρεαλισμό έχουν σαφώς τη δική τους αξία, αλλά είναι εξαιρετικά ανεπαρκείς επί της ουσίας. Τους λείπει η θετική αναγνώριση της πραγματικότητας, πράγμα που δεν ισοδυναμεί με άκριτη αποδοχή της, καθώς και η κουλτούρα των συμβιβασμών, των αναγκαίων ρεαλιστικών συναινέσεων, εντός και εκτός της χώρας. Το μόνο που μπορούν για την ώρα να κατορθώσουν είναι να προβληματίσουν μικρό μέρος από τον διαμελισμένο χώρο της Κεντροαριστεράς, κοινωνικά και πολιτικά στελέχη απογοητευμένα από τις εξελίξεις στον εν λόγω χώρο που, ιδιαίτερα μετά τον τελευταίο ανασχηματισμό, άρχισαν να βλέπουν, από θέσεις «ρεαλισμού», με «συμπάθεια» τη ριζοσπαστική Αριστερά.

Αυτός ο «ρεαλισμός» περί αλλαγής του ΣΥΡΙΖΑ, ο προερχόμενος από μια μικρή μερίδα της κοινωνικής Κεντροαριστεράς, είναι ψευδαίσθηση, προφανώς για τους λόγους που πιο πάνω εκτέθησαν. Επιπλέον και κυρίως: γιατί λειτουργεί εξ αντικειμένου υπονομευτικά για τον αναγκαία διάκριση του χώρου της Κεντροαριστεράς από τον αριστερό εθνικολαϊκισμό. Θα μπορούσαμε και θα έπρεπε να αντιστρέψουμε την οπτική: η πολιτική αυτονομία του χώρου της Κεντροαριστεράς, δηλαδή των ομάδων και των στελεχών που αναγνωρίζονται σε αυτόν και, φυσικά, του ΠαΣοΚ, τόσο από τον αριστερό εθνικολαϊκισμό όσο και από τη «Δεξιά» αποτελούν εδραία προϋπόθεση ώστε, κάποια στιγμή, ακόμη και κάποιο τμήμα του ΣΥΡΙΖΑ να αναγνωρίσει με επιτευγματικό τρόπο μια οπωσδήποτε δύσκολη κοινωνική συνθήκη. Αντίθετα, η πλαστή πόλωση ΣΥΡΙΖΑ - ΝΔ ακυρώνει κάθε αξιόπιστη στροφή του πρώτου προς ρεαλιστικές θέσεις, γιατί συντηρεί μια κουλτούρα αδιέξοδων κοινωνικοπολιτικών ανταγωνισμών. Ενισχύοντας τον κοινωνικό εθισμό στον ανενδοτισμό και την τυφλή πολιτική σύγκρουση.   


Ο κ. Ανδρέας Πανταζόπουλος είναι επίκουρος καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.

*από ΤΟ ΒΗΜΑ

8 σχόλια:

  1. Το πιό σοβαρό πρόβλημα ειναι το δομικό, ο ανεύθυνος (ή μη ρεαλιστικός) προσανατολισμός των αστικών και ανώτερων μεσοαστικών κοινωνικών δυνάμεων, στο βαθμό που ορίζουν την πολιτική ατζέντα. Η πολιτική ανεπάρκεια και ο τυχοδιωκτισμός του ΣΥΡΙΖΑ είναι σε αρκετό βαθμό "παράγωγο μέγεθος": Βρίσκει έδαφος και τα κάνει (αυτό φυσικά δεν τον απαλλάσει απο τις ευθύνες)

    «Έτσι δουλεύει το μαγαζί»: Μιλώντας για αστική τάξη και για αμφίπλευρη πολιτική ανεπάρκεια
    http://aftercrisisblog.blogspot.gr/2013/08/blog-post_6188.html

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Ενδιαφέρουσα η προοπτική που βλέπει ο Γιάννης Λούλης, που έχει καλό αισθητήριο ώστε να αισθάνεται που είναι το σάπιο σανίδι...
    http://www.johnloulis.gr/default.asp?siteID=1&pageID=5&tablePageID=1&langID=1&entryID=748

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Η ΝΕΠ δεν ήταν προσωρινός καπιταλισμός για την προσέλκυση αμερικανικών επενδύσεων. Που το βρηκες αυτό; Ηταν ένα άνοιγμα στη μικρή ιδιοκτησία και επιχείρηση για την κάλυψη παραγωγής καταναλωτικών αγαθών. Εν πάση περίπτωση, λίγο μας ενδιαφέρει σήμερα τι έκανε ο Λένιν.
    Κατα τα αλλα, τιμστρεψοδικο αρθρο ειναι αυτό; Τι μας λες δηλαδή; Να ψηφίσουμε ένα ματσο ανεύθυνους απατεώνες, παίρνοντας ως δεδομένο οτι ως κυβέρνηση θα αλλάξουν και δεν θα εφαρμόσουν τις μπαρουφες που διακηρυσσουν σήμερα. Πολύ σοβαρή προσέγγιση, συγχαρητήρια!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Συμφωνώ με την προσέγγιση σου.
    Η εμπάθεια τυφλώνει. Η μυωπική θεωρία των δύο άκρων έχει παγιδεύσει ότι έχει απομείνει από την κεντροαριστερά.

    http://sxoliopoliti.blogspot.gr/2013/01/blog-post.html

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Ευχαριστώ Σταμάτη - άλλωστε το άρθρο σου τα λέει όλα από τον Ιανουάριο ήδη και δες που έχουμε φτάσει: στην ευκολία της γενίκευσης/ ταύτισης - λες και η έστω και αργή πορεία προς την κανονικότητα του Συριζα έχει οποιαδήποτε σχέση με την πορεία των νεοναζί ... και οι αριστεροί με όλες τους τις αγκυλώσεις με τα τέρατα του φασισμού ... το πράγμα έχει παραγίνει πια. Μοιάζει σαν ο νέος αυτοματισμός της κεντροαριστεράς.

      Διαγραφή
    2. Ενώ υπάρχει βέβαια και άλλη προσέγγιση, πολιτικού πολιτισμού:
      από το fb: Manos Matsaganis
      Ο Ηλίας Χρονόπουλος, γραμματέας της Νεολαίας ΣΥΝ, πρώην φοιτητής μας και καλό παιδί, απαντά στην έρευνα των "Νέων" για το τι θα έκανε μια κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ στις 100 πρώτες μέρες εστιάζοντας στην ανεργία, ιδίως των νέων. Νομίζω ότι η απάντηση του έχει ενδιαφέρον.

      Τα κύρια σημεία:
      1. άμεσα μέτρα στήριξης των ανέργων - κάποια απολύτως αναγκαία ("επέκταση επιδόματος ανεργίας, χορήγηση βιβλιάριου υγείας, κάλυψη ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, ενίσχυση των δημοτικών ιατρείων"), κάποια άλλα κάπως πιο συζητήσιμα αλλά πάντως στα όρια του ήπιου ρεφορμισμού ("δωρεάν μετακινήσεις, ελευθέρας σε κινηματογράφους, θέατρα, δημοτικά γυμναστήρια και πολιτιστικά κέντρα, επιδότηση στέγης ή διάθεση αχρησιμοποίητων κτιρίων για στέγαση αστέγων")
      2. "εναλλακτική επιχειρηματικότητα" - δικός μου ο όρος, αλλά δεν νομίζω ότι αδικεί πολύ το περιεχόμενο ("κοινωνική, οικολογική και παραγωγική ανασυγκρότηση, συνεταιριστικά και αυτοδιαχειριστικά σχήματα, εταιρίες λαϊκής βάσης, εγχειρήματα κοινωνικής οικονομίας")
      3. πολιτική για τον αθλητισμό ("στήριξη της φυσικής αγωγής και του αθλητισμού στην εκπαίδευση, των δράσεων της τοπικής αυτοδιοίκησης και του «αθλητισμού για όλους», του ερασιτεχνικού αγωνιστικού και σωματειακού αθλητισμού") - τίποτε μεμπτό, αλλά η έμφαση θυμίζει προεκλογικό φυλλάδιο ΠΑΣΟΚ το 1981
      4. πολιτική για τον πολιτισμό ("δυο φράσεις, αρκετά αποσπασματικές, ώστε να γίνει κατανοητή η κατεύθυνση μας. Θα αξιοποιήσουμε τα ανενεργά ή υποχρησιμοποιούμενα κτήρια του ΥΠΠΟ, αλλά και μεγάλο αριθμό κλειστών και υπαίθριων δημόσιων και δημοτικών χώρων, προκειμένου να διατεθούν ως εστίες καλλιτεχνικών δράσεων. Επίσης, θα βάλουμε μπροστά τη δημιουργία δημόσιων στούντιο για ηχογραφήσεις και πρόβες, για παραγωγή ταινιών και γενικά καλλιτεχνικών δραστηριοτήτων")

      Χωρίς διάθεση αντιπαράθεσης (άλλωστε πάντα προτιμούσα την προγραμματική αντιπαράθεση από την ανταλλαγή προσβολών), θα έλεγα ότι οι προτάσεις του Ηλία - αλλά και όλου του ΣΥΡΙΖΑ - είναι φτωχές. Φοβάμαι ότι τίποτε από τα παραπάνω δεν θα δώσει δουλειά σε αρκετούς νέους ώστε να μπορέσουμε να μιλήσουμε για αισθητή μείωση της ανεργίας. Για να πέσει η ανεργία θα πρέπει να δημιουργηθούν αρκετές επιχειρήσεις (κερδοσκοπικές ή όχι, δεν έχει πολλή σημασία) οι οποίες να πουλάνε σε προσιτές τιμές, προϊόντα και υπηρεσίες που αρκετοί καταναλωτές (κατά προτίμηση από το εξωτερικό) να θέλουν να τα αγοράσουν.

      Δυστυχώς, η μαζική ανεργία δεν οφείλεται τόσο στη λιτότητα που έχει συμπιέσει τα εισοδήματα, ώστε να ελπίζει κανείς ότι καταργώντας το Μνημόνιο λύνει το πρόβλημα. Οφείλεται κυρίως στην απελπιστικά χαμηλή ανταγωνιστικότητα των ελληνικών επιχειρήσεων. Και αυτή δεν βελτιώνεται εύκολα, ούτε γρήγορα, χωρίς σκληρή προσπάθεια - και χωρίς ευρύτερες συναινέσεις για μεταρρυθμίσεις στην εκπαίδευση, στην αγορά εργασίας, στη δημόσια διοίκηση κτλ. Και σίγουρα δεν βελτιώνεται καθόλου σε συνθήκες πολιτικής αστάθειας και νομισματικής αβεβαιότητας, όπως αυτές στις οποίες ζούμε τα τελευταία 3-4 χρόνια, με ευθύνη (για να το πω όσο πιο ήπια μπορώ) και του ΣΥΡΙΖΑ.

      (όλο το κείμενο της συνέντευξης στο http://www.rednotebook.gr/details.php?id=10369)

      Διαγραφή
  5. Μα ο ιδιος ο ΣΥΡΙΖΑ δεν παραλειπει ποτε με τις θέσεις που παιρνει απέναντι στα γεγονότα να τοποθετησει τον εαυτο του στο ενα άκρο.
    Εσείς γιατι θελετε σώνει και καλά να τον κάνετε κεντροαριστερά?

    Η περίφημη θεωρία των δυο άκρων δεν βγαινει απο καμια σκοτεινή σπηλιά. Αποτελει απλώς τη διαπιστωση της εμπειρικης πραγματικότητας, η οποία δυστυχώς δεν μας διαψευδει ποτέ.

    Brand new Anonumous

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Θέλετε να βάλετε ενεργό link στο σχόλιό σας; BlogU