Ελευθερία, φιλελευθερισμός και το δίλημμα των εκλογών

 Ο Λεονάρντο ντι Κάπριο στον «Λύκο της Γουόλ Στριτ»

του Γιώργου Παπασπυρόπουλου

Μέσα στην σύγχυση των ημερών είναι δύσκολο να μιλήσει κανείς για έννοιες καταπατημένες και λεηλατημένες. Και μπροστά στις εκλογές ακόμη δυσκολότερο.

Τι σημαίνει πια φιλελευθερισμός δύσκολο να πει κανείς. Ταυτίζεται με ένα ευρύ φάσμα πολιτικών από ακροδεξιές αυταρχικές νεοσυντηρητικές πολιτικές (που κυκλοφορούν με το προσωνύμιο "νεοφιλελευθερισμός"), κεντρώες μετριοπαθείς έως κεϋνσιανές οικονομικές προσεγγίσεις, αριστερές left liberal απόψεις έως αναρχοφιλελεύθερες ή οικοφιλελεύθερες εκδοχές. Μπορεί κανείς να αντιτείνει ότι ο φιλελευθερισμός είναι ένα πράγμα και όλα τα παραπάνω είναι αλλοιώσεις - αλλά αυτή η άποψη μοιάζει με εκείνη που υπερασπίζεται έναν ορθόδοξο μοναδικό μαρξισμό στην αριστερά: όποιον θεωρητικό και να επικαλεστεί που "τα έχει ξακαθαρίσει αυτά", δεν απέχει πολύ από έναν νέο δογματισμό.
Ποιο λοιπόν είναι το νόημα της διάκρισης του φιλελευθερισμού από αυτό που καταλαβαίνει ο καθένας και η καθεμιά μας; Από την ελευθερία;
Ίσως η ανάγκη των ανθρώπων να ανακαλύπτουν παρατάξεις εκεί που δεν υπάρχουν και να αυτοπροσδιορίζονται βάσει του αντιπάλου και όχι της δικής τους ταυτότητας που παραμένει συχνά αναιμική και απροσδιόριστη. Ακόμη συχνότερα όλη αυτή η φασαρία γίνεται για να τραβήξει κανείς προσοχή και οπαδούς - μια ακόμη ανθρώπινη αλλά και συστημική ανάγκη της επίπλαστης δημοκρατίας μας.

Η ελευθερία γνώμης, άποψης, αυτοπροσδιορισμού, η ελευθερία κινήσεων, εργασιακής απασχόλησης, επιχειρηματικών πρωτοβουλιών, η ελευθερία συνεταιρισμού, συλλογικής πρωτοβουλίας, ανάπτυξης νέων ιδεών και εφαρμογών σε όλα τα επίπεδα της κοινωνικής και οικονομικής ζωής αλλά και ειρηνικής διεκδίκησης δικαιωμάτων - εφόσον δεν θίγουν την ελευθερία και τα δικαιώματα των άλλων - είναι η ουσία του φιλελευθερισμού. Σε μια χώρα χωρίς Αριστερά, τις ΗΠΑ, θεωρείται αριστερός. Σε χώρες με παράδοση διαφωτισμού θεωρείται κεντρώος. Σε χώρες με έντονο κρατισμό θεωρείται δεξιός. Σε δικτατορίες θεωρείται αναρχισμός.

Απέναντι στην Δεξιά πολεμά το δικαίωμα κατάχρησης δεσπόζουσας θέσης των οικονομικά ισχυρών και υπερασπίζεται τα ίσα δικαιώματα στην ζωή όλων. Απέναντι στην Αριστερά πολεμά τον συγκεντρωτισμό, υπερασπίζεται τα δικαιώματα των μειοψηφιών απέναντι στην "δικτατορία του προλεταριάτου", δηλαδή του κομματικού μηχανισμού και του κόμματος κράτους. Απέναντι στο Κέντρο πολεμά τον κοινοβουλευτικό αυταρχισμό και την κοινωνία των "τρίτων" και "τετάρτων". Μπορούμε να πούμε ότι περισσότερο ταυτίζεται με την οικολογία ή ότι η πράσινη προσέγγιση είναι μια σχετικά συμπαγής έκφραση του πολιτικού φιλελευθερισμού στην οικονομία και το περιβάλλον. Συμπεριλαμβάνει χαλαρές ομοσπονδιακές δομές σε συνδυασμό με τοπικοποίηση και όχι τοπικισμό, υπερεθνικές δομές με ανάδειξη της τοπικής κουλτούρας ως πλούτου και όχι ως διαφοράς, δικαιώματα ανθρώπων, ζώων και του ίδιου του πλανήτη σαν ζωντανού οργανισμού.

Τρίτος πόλος λοιπόν δεν μπορεί να δημιουργηθεί από μη-φιλελεύθερες, μη-πράσινες απόψεις: ολόκληρο το πολιτικό μας σύστημα βρίθει από τέτοιες. Τρίτος πόλος σημαίνει τρίτη εναλλακτική άποψη απέναντι στην δεξιά και την αριστερά, όχι μια απλή κεντροαριστερή ή κεντροδεξιά ανασύνθεση ή αλλαγή στο μείγμα. Αυτό αποδεικνύεται σε συνθήκες πόλωσης όπως την σημερινή, όπου οι μικροδιαφορές στο μείγμα χάνονται μπροστά στην σύγκρουση των πόλων εξουσίας: εξαχνώνονται και επαναφομοιώνονται στην ...
δεξιά και την αριστερά. Δύσκολα ξεχωρίζεις πια ΠΑΣΟΚ και ΝΔ - μαζί τα φάγανε, μαζί διαμόρφωσαν το πελατειακό κομματικό σύστημα της μεταπολίτευσης, μαζί διαπλέχθηκαν με τις κρατικοδίαιτες ελίτ  - τώρα μαζί υπερασπίζονται το σύστημά τους. Τι τους χωρίζει; Φιλελεύθεροι δεν είναι. Αριστεροί σίγουρα όχι. Αυταρχικοί ναι - και δεξιοί.

Οι άνθρωποι του μεσαίου χώρου διαχωρίζονται σε δυο βασικά ρεύματα. Λόγω της πόλωσης. Το ρεύμα της δεξιάς και της αριστεράς. Ή αλλιώς "ψηφίζω ΝΔΠΑΣΟΚ για να μην έρθει ο ΣΥΡΙΖΑ" και "ψηφίζω ΣΥΡΙΖΑ για να πέσει η κυβέρνηση ΝΔΠΑΣΟΚ". Τρίτη επιλογή παρά την επίπονη προσπάθεια να εκφραστεί, δεν υπάρχει - όχι γιατί η φιλελεύθερη πράσινη προσέγγιση δεν υφίσταται αλλά γιατί όταν φτάνει η προεκλογική πόλωση είναι αργά - αν είχε σαφή πολιτική και οργανωτική παρουσία από πριν, ναι θα αποτελούσε τον Τρίτο Πόλο. Προεκλογικά όμως σταματά κάθε διάλογος επί της ουσίας, κάθε ανασύνθεση - και οι συνεργασίες είναι έωλες προεκλογικές εντυπώσεις περισσότερο παρά ουσία - χώρος για τυχοδιώκτες όχι οραματιστές.

Ο χρόνος χάθηκε σε καπελωμένες κινήσεις σαν τους 58. Ακόμη και το Ποτάμι θα εκφράσει κάτι νεφελώδες και θα κάνει ταμείο και ίσως συλλογικότητα μετά τις ευρωεκλογές. Η μόνη στιβαρή παρουσία με συνέχεια και έργο είναι η προ τετραετίας πρωτοβουλία των ανεξάρτητων δημάρχων. Και το λάθος της διεκδικούσας την εξουσία αριστεράς είναι η αντιπολίτευση για την αντιπολίτευση στην πρωτοβουλία αυτή λόγω κομματικών προτεραιοτήτων: τους χαρίζουν στην αντίπαλη παράταξη ενώ θα μπορούσαν άνετα να συνεργαστούν μαζί τους! είναι το ίδιο λάθος που έκαναν για διαφορετικούς λόγους το καθένα, αλλά έκαναν ΣΥΡΙΖΑ και ΔΗΜΑΡ στις πρώτες εκλογές του 2012: αντί να συμμετέχουν σε εθνική κυβέρνηση σωτηρίας έπαιξαν το κομματικό χαρτί της επανάληψης των εκλογών με καταστροφικά αποτελέσματα την διατήρηση του κατεστημένου της μεταπολίτευσης στην εξουσία και το βάθεμα της χρεοκοπίας και της εξάρτησης χωρίς εθνικό σχέδιο.

Είναι εποχές που δεν μπορείς να επηρεάσεις δραστικά τις εξελίξεις - αυτό οι περισσότεροι άνθρωποι του φιλελεύθερου, πράσινου, μεταρρυθμιστικού χώρου το ξέρουν. Αν αυτό συνδυαστεί με την κατάσταση σύγχυσης και σοκ στην οποία ζούμε όλοι και όλες από την ανεργία, την φτώχεια και την έλλειψη προοπτικών, τα πράγματα γίνονται ακόμη πιο δύσκολα. Τι μπορεί να κάνει κανείς;

Τουλάχιστον να μην χρησιμοποιηθεί από την πόλωση και τα κόμματα που υποχρεωτικά σκιαμαχούν μέσα στο θεατρικό σκηνικό που στήνουν κυβέρνηση και ΜΜΕ για να διατηρήσουν με κάθε μέσο την εξουσία.
Να μην "αγοράσει" την δαιμονοποίηση που πουλούν τα ΜΜΕ.
Να χρησιμοποιήσει τα κόμματα για να λύσει βασικά του προβλήματα, ιεραρχώντας τα.
Να ενισχύσει τις εναλλακτικές που του/της προσφέρονται, εάν και εφόσον υπάρχουν.
Να "πουλήσει" ακριβά την ψήφο του αποσπώντας δεσμεύσεις υπέρ της επιχειρηματικότητας, της επιβίωσης και της ανάπτυξης από όσες δυνάμεις θέλουν και μπορούν να αλλάξουν τα πράγματα.
Να ψηφίσει με βαρύ χέρι και κρύα καρδιά όπως έγραφε ένας φίλος σε προηγούμενη ανάρτηση.
Γυρνώντας τις πιθανότητες με το μέρος συνεργατικών και ιστορικά συμβιβαστικών λύσεων.

Να δώσει πιθανότητες στην αλλαγή. Στην αλλαγή με πιθανότητες.