Κυριακή 7 Σεπτεμβρίου 2014

Με αφορμή το δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία της Σκωτίας στις 18 Σεπτεμβρίου


Υπάρχει το δικαίωμα της απόσχισης;

του Δημήτρη Γουμάγια* 

Αποσχιστικές τάσεις ως «διορθωτικά μέτρα»

Η Ευρωπαϊκή Ένωση συγκέντρωσε 28 χώρες, σε μια όλο και πιο στενότερη πολιτική και οικονομική ένωση. Παραδόξως, στη διαδικασία αυτή έχει απλοποιηθεί ο τρόπος απόσχισης, σε ορισμένες από αυτές τις χώρες. Η ανεξαρτησία θα ήταν σήμερα επικίνδυνη, για μια μικρή χώρα έξω από την πολιτική και οικονομική ομάδα όπως η ΕΕ. Ωστόσο, στο εσωτερικό της ΕΕ είναι τα εμπόδια μεταξύ των κρατών μικρότεροι , και ως εκ τούτου συνδεδεμένο με αυτό, είναι οι οικονομικοί και πολιτικοί κίνδυνοι μιας ανεξαρτησίας μικρότεροι. 

Παράδειγμα η Σκωτία: Εκεί θα λάβει χώρα στις 18 Σεπτεμβρίου, ένα δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία της. Η ψηφοφορία είναι το αποτέλεσμα μιας σαρωτικής νίκης, από το Σκωτικό Εθνικό Κόμμα στις εκλογές για το Κοινοβούλιο της Σκωτίας, το 2011. Ο Βρετανός πρωθυπουργός Ντέιβιντ Κάμερον πήρε θέση βέβαια ενάντια στην αποχώρηση της Σκωτίας από το Ηνωμένο Βασίλειο, αλλά δεν εμποδίζει τη διεξαγωγή του δημοψηφίσματος. Μετά τον καθορισμό της ακριβής διατύπωσης του ερωτήματος στο δημοψήφισμα («Θα πρέπει η Σκωτία να είναι μια ανεξάρτητη χώρα;»), οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι η πλευρά του «Ναι» θα είναι απίθανο να επιτύχει μια σαφή πλειοψηφία. 


Στην Ισπανία, διεξάγεται μια εθνική συζήτηση για την ανεξαρτησία της Καταλονίας, όπου η εθνική ταυτότητα ενισχύεται από το γεγονός ότι η πλειοψηφία του πληθυσμού της περιοχής, μιλά τόσο τα Καταλονικά όσο και τα ισπανικά. Σε αντίθεση με αυτό, στην Σκωτία μιλάει μόνο το ένα τοις εκατό των Σκωτσέζων Σκωτσέζικα-Gaelic (κέλτικη γλώσσα). Ίσως σε αυτό να οφείλεται το γεγονός ότι η υποστήριξη της ανεξαρτησίας στην Καταλονία φαίνεται να είναι πολύ ευρύτερη. Περίπου οι μισοί από τους κατοίκους της περιοχής λένε ότι είναι υπέρ της απόσχισης. 

Καταλονία και Σκωτία: Οι κίνδυνοι της ανεξαρτησίας 

Το ισπανικό κοινοβούλιο όμως ψήφισε με συντριπτική πλειοψηφία ενάντια, στο να επιτραπεί στην κυβέρνηση της Καταλονίας ένα δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία της. Η κεντρική κυβέρνηση θεωρεί το ενδεχόμενο μιας τέτοια ψηφοφορίας ως αντισυνταγματική. Ο Artur Mas, πρόεδρος της περιφερειακής κυβέρνησης της Καταλονίας , έχει όμως παρ` αυτά ανακοινώσει, να συνεχίσει με το μη δεσμευτικό δημοψήφισμα. 

Εάν η πλειοψηφία των ψηφοφόρων σε μια συγκεκριμένη περιοχή μιας χώρας υποστηρίζουν την ανεξαρτησία, σημαίνει αυτό λοιπόν ότι έχουν το δικαίωμα για απόσχιση;

Σίγουρα υπάρχουν περισσότερα ερωτήματα, και όχι μόνο αυτό το ερώτημα, που θα πρέπει να αντιμετωπιστούν. Διότι, τι θα γινόταν αν η απόσχιση μιας περιοχής άφηνε ένα κορμό κράτους που δεν θα ήταν πλέον βιώσιμο; Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αυτό είναι το μικρότερο πρόβλημα. Διότι ακόμα και τα μικρότερα κράτη θα μπορούσαν να συνεχίσουν να επωφελούνται από το ελεύθερο εμπόριο στην Ένωση - τουλάχιστον στην θεωρία. Αλλά εκτός της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η κατάσταση για το υπόλοιπο κράτος θα μπορούσε να είναι πολύ δύσκολη. 

Τον Σεπτέμβριο του 1938, ο Χίτλερ απείλησε με επίθεση στην Τσεχοσλοβακία για να φέρει τις εθνοτικές ομάδες Γερμανών που ζούσαν εκεί στα σύνορα κάτω από την κυριαρχία του. Η συμφωνία του Μονάχου παραχώρησε, αυτήν την περιοχή που οι Ναζί την έλεγαν Σουδητία, στην Γερμανία και άφησε πίσω μια Τσεχοσλοβακία χωρίς κατάλληλα σύνορα υπεράσπισης. Αυτό άνοιξε τον δρόμο για την ναζιστική εισβολή και την διχοτόμηση της χώρας τον επόμενο Μάρτιο. 

Αν τότε, είχε προταθεί στους Σουδήτες Γερμανούς, ένα ελεύθερο και δίκαιο δημοψήφισμα, κατά πάσα πιθανότητα μια πλειοψηφία θα υποστήριζε την ένωση με τη Γερμανία. Αλλά αυτό θα τους είχε δώσει το δικαίωμα να παραδώσουν την υπόλοιπη Τσεχοσλοβακία τόσο αβοήθητα στον μεγαλύτερο γείτονα και εχθρό της; 

Το Ηνωμένο Βασίλειο και η Ισπανία δεν χρειάζεται να φοβούνται ότι η ανεξαρτησία της Σκωτίας και της Καταλονίας θα τους εκθέσει σε παρόμοιες απειλές. Παρ 'όλα αυτά όμως, μια απόσχιση της Σκωτίας θα αποκόψει το Ηνωμένο Βασίλειο, από τα σημαντικά αποθέματα πετρελαίου στη Βόρεια Θάλασσα, πάνω στην οποία η οικονομία βασίζει σε μεγάλο βαθμό την ανεξαρτησία της Σκωτίας. Επίσης και η Ισπανία θα μπορούσε, μέσω της απώλειας μιας δυσανάλογα μεγάλης συμβολής της Καταλονίας στην ισπανική οικονομία, να βρεθεί αντιμέτωπη με μεγάλα προβλήματα στην οικονομίας της.

Εκτεταμένες παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που προκαλούνται είτε από την κεντρική κυβέρνηση ή ανέχονται από αυτήν, μπορεί να δώσει στους κατοίκους μιας περιοχής το δικαίωμα της απόσχισης ως μέτρο ...
αποκατάστασης. Εάν άλλες προσπάθειες για την αντιμετώπιση μιας τέτοιας κατάστασης αποτύχουν, η απόσχιση μπορεί να είναι δικαιολογημένη ως έσχατη λύση, ακόμη και αν συνδέεται με μεγάλο κόστος για τον κορμό του κράτους που θα απομείνει. 

Αυτή ήταν πχ. η περίπτωση όταν το Μπαγκλαντές διαχωρίστηκε από το Πακιστάν, και δήθεν ήταν η περίπτωση όταν το ΝΑΤΟ υποστήριξε την ανεξαρτησία του Κοσσυφοπεδίου από τη Σερβία. Αλλά αυτό δεν ισχύει στην Σκωτία ή την Καταλονία και παρά την ρωσική προπαγάνδα προφανώς δεν ισχύει στις περιοχές της Ουκρανίας με ρωσικές εθνικές πλειοψηφίες. 

Εάν η Σκωτία και η Καταλονία γίνουν ποτέ ανεξάρτητες χώρες, αυτό θα συμβεί μόνο επειδή το Ηνωμένο Βασίλειο και η Ισπανία θα το επιτρέψουν. Όλα τα κράτη ενδιαφέρονται για τη σταθερότητα τους. Ως εκ τούτου, είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι άλλα κράτη θα αναγνωρίσουν μια περιοχή που διακήρυξε την ανεξαρτησία της, χωρίς τη συγκατάθεση της μητέρας πατρίδας τους και χωρίς εκτεταμένες σοβαρές και αδιαμφισβήτητες παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. 

Η ΕΕ επίσης, πιθανά, δύσκολα θα αποδεχόταν την Σκωτία ή την Καταλονία σαν μέλη, εάν το Ηνωμένο Βασίλειο ή η Ισπανία απέρριπταν το αίτημα τους για ανεξαρτησία. 

Πράγματι, ο Πρόεδρος της Επιτροπής José Manuel Barroso κατέστησε σαφές ότι η ΕΕ θα απορρίψει ή τουλάχιστον θα μπορούσε να καθυστερήσει σημαντικά, τις αιτήσεις από τη Σκωτία και την Καταλονία για ένταξη στην ΕΕ, ακόμη και αν το Ηνωμένο Βασίλειο και η Ισπανία αποδεχόταν την ανεξαρτησία τους. Αλλά χωρίς την ένταξη στην ΕΕ, είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι μια πλειοψηφία του πληθυσμού στην Σκωτία ή στην Καταλονία θα τολμούσε το βήμα μιας μεγάλης οικονομικής ανασφάλειας που θα συνόδευε την ανεξαρτησία. 

Το δημοψήφισμα σε μια περιοχή που επιδιώκει την ανεξαρτησία της, μπορεί επομένως να θεωρηθεί μόνο ως μια προσπάθεια για να πεισθεί η κεντρική κυβέρνηση. Ένα υψηλό ποσοστό συμμετοχής και μια μεγάλη πλειοψηφία για την ανεξαρτησία θα ήταν επομένως ένας τρόπος για να σταλθεί το μήνυμα: 
"Δείτε πόσο σημαντικό είναι για μας αυτό το θέμα. Είμαστε τόσο ανικανοποίητοι με αυτήν την κατάσταση που επικρατεί, έτσι ώστε οι περισσότεροι από εμάς υποστηρίζουν τώρα την απόσχιση. Αν θέλετε να μείνουμε, τότε θα πρέπει να αντιμετωπίσετε τις αιτίες των προβλημάτων που μας απασχολούν. "

Βερολίνο, Αύγουστος 2014

*Δημήτρης Γουμάγιας, 
Ηλεκτρολόγος Μηχανικός, Πολυτεχνείο Βερολίνου τέως Δημοτικός Σύμβουλος στο Βερολίνο (1999-2011) μέλος των Πράσινων της Γερμανίας (Bündnis90/Die Grünen)

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Θέλετε να βάλετε ενεργό link στο σχόλιό σας; BlogU