Οι διαπραγματεύσεις Ελλάδας και δανειστών
 |
| του Δημήτρη Δημαρέλου |
Γιατί ο Αμάρτυα Σεν συγκρίνει τις διαπραγματεύσεις αυτές με τη Συνθήκη των Βερσαλλιών;
του Σαϊμον Ρεν-Λιουις*
Εκ πρώτης όψεως, οι διαπραγματεύσεις ανάμεσα στην Ελλάδα και την τρόικα φαίνονται να είναι απλώς μια μάχη για τους χρηματικούς πόρους: τι κομμάτι από την πίτα του ελληνικού εθνικού εισοδήματος πρέπει να πάει στους πιστωτές.
Υπήρξαν πολλές παρόμοιες μάχες στην Ιστορία, εκείνο όμως που κάνει την τωρινή μάχη ασυνήθιστη είναι το ότι οι πιστωτές διαθέτουν ένα μοναδικό όπλο. Με τον στόχο του πρωτογενούς πλεονάσματος να έχει σχεδόν επιτευχθεί, η διαπραγματευτική θέση της Ελλάδας θα έπρεπε, κανονικά, να είναι εξαιρετικά ισχυρή. Οι πιστωτές της ευρωζώνης θα έπρεπε να προσπαθούν απελπισμένα να διασώσουν ό,τι μπορούν μετά την ανόητη απόφασή τους να εξαγοράσουν το ελληνικό δημόσιο χρέος προς τους ιδιώτες. Ο μόνος λόγος που η τρόικα έχει το πάνω χέρι είναι ότι διατηρεί τη δυνατότητα να απειλήσει την Ελλάδα με έξοδο από την Ευρωζώνη. [1]
Μέρος της σκόπιμης μυθοποίησης, που συνεχίζεται, είναι να παρουσιάζεται η έξοδος από την Ευρωζώνη σαν μια, τρόπον τινά, αυτόματη συνέπεια μιας ελληνικής χρεοκοπίας. Αλλά η Ελλάδα, βέβαια, έχει ήδη χρεοκοπήσει, ωστόσο παραμένει στην Ευρωζώνη. Η Ελλάδα θέλει να παραμείνει στην Ευρωζώνη. Αυτό που θα την κάνει να αλλάξει γνώμη θα είναι εάν, έπειτα από μια στάση πληρωμών και πιθανό bank-run, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) αρνηθεί να λειτουργήσει με την ιδιότητα του δανειστή έσχατης ανάγκης για τις τράπεζές. Και πάλι αυτό θα παρουσιαστεί από την ΕΚΤ ως αναπόφευκτο, δεδομένων των κανόνων της ΕΚΤ. Αλλά, όπως επισημαίνει ο Καρλ Ουίλαν, η ΕΚΤ στην πραγματικότητα έχει μεγάλη διακριτική ευχέρεια κινήσεων και έχει χρησιμοποιήσει την ευχέρεια αυτή παίζοντας τον ρόλο της ως μέρος της τρόικας (K. Whelan, «What's Going On with Greece and the ECB?», medium.com, 1.2.2015)
Παρ' όλα αυτά, ακόμη και αν υπάρχει ανισορροπία δυνάμεων, πρόκειται μονάχα για μια μάχη για χρηματικούς πόρους; Η μία πλευρά υποστηρίζει αριστερές/φιλολαϊκές/ανθρωπιστικές πολιτικές και η άλλη πλευρά πολιτικές σκληρής νεοφιλελεύθερης συναίνεσης. [2] Η μία πλευρά έχει υποστεί μια τεράστια μείωση του ΑΕΠ, πράγμα που οφείλεται, σε έναν βαθμό, στις προηγούμενες συμφωνίες, ενώ η άλλη διαπραγματεύεται για ποσά που είναι γι' αυτή ψίχουλα. Έτσι, μπορεί να διαλέξει κανείς πλευρά, ανάλογα τις προτιμήσεις του. Είναι σχεδόν βέβαιο ότι μια συμφωνία θα ήταν το καλύτερο και για τις δύο πλευρές, και έτσι είναι λογικό να γίνονται εκκλήσεις για ευελιξία· αυτός άλλωστε είναι ο λόγος που υπέγραψα αυτή την έκκληση («In the final hour, a plea for economic sanity and humanity», Τhe Financial Times, 5.6.2015).
Ωστόσο, διαλέγοντας πλευρά ή ζητώντας στις δύο πλευρές να φανούν ευέλικτες, χάνουμε το βασικό σημείο. Ναι, αυτή είναι μια μάχη για τους χρηματικούς πόρους, αλλά είναι και μια μάχη όπου η μία πλευρά χρησιμοποιεί την εξουσία της για να επιβάλει μια πολιτική που εξαιρετικά κοντόφθαλμη, η οποία περιέχει απίστευτη ύβριν και η οποία είναι, εν τέλει, αυτοϋπονομευτική. Η τρόικα δεν εξυπηρετεί τα μακροπρόθεσμα συμφέροντα αυτών που εκπροσωπεί. Αυτό πιστεύω εννοούσε ο Αμάρτυα Σεν όταν συνέκρινε τις διαπραγματεύσεις αυτές με τη Συνθήκη των Βερσαλλιών (Α. Sen, «The economic consequences of austerity», Τhe New Statesman, 4.6.2015).
Το πιο σαφές παράδειγμα επ' αυτού είναι οι συνεχείς απαιτήσεις της τρόικας για πρωτογενή πλεονάσματα και τα μέτρα λιτότητας που απαιτούνται για την επίτευξή τους. Αυτό είναι, απλούστατα, ηλίθιο. Θα εξακολουθήσουν να χάνονται μεγάλες ποσότητες πολύτιμων πόρων, προκαλώντας πραγματικό πόνο. Κάτι τέτοιο σίγουρα δεν θα αποδειχθεί προς το συμφέρον της Ελλάδας, αλλά είναι σχεδόν βέβαιο ότι ούτε προς το συμφέρον των πιστωτών συντείνει. Αν μικρύνει η πίτα, είναι λιγότερο πιθανό να πάρεις το κομμάτι που σου αναλογεί.
Μέρος της σκόπιμης μυθοποίησης, που συνεχίζεται, είναι να παρουσιάζεται η έξοδος από την Ευρωζώνη σαν μια, τρόπον τινά, αυτόματη συνέπεια μιας ελληνικής χρεοκοπίας. Αλλά η Ελλάδα, βέβαια, έχει ήδη χρεοκοπήσει, ωστόσο παραμένει στην Ευρωζώνη. Η Ελλάδα θέλει να παραμείνει στην Ευρωζώνη. Αυτό που θα την κάνει να αλλάξει γνώμη θα είναι εάν, έπειτα από μια στάση πληρωμών και πιθανό bank-run, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) αρνηθεί να λειτουργήσει με την ιδιότητα του δανειστή έσχατης ανάγκης για τις τράπεζές. Και πάλι αυτό θα παρουσιαστεί από την ΕΚΤ ως αναπόφευκτο, δεδομένων των κανόνων της ΕΚΤ. Αλλά, όπως επισημαίνει ο Καρλ Ουίλαν, η ΕΚΤ στην πραγματικότητα έχει μεγάλη διακριτική ευχέρεια κινήσεων και έχει χρησιμοποιήσει την ευχέρεια αυτή παίζοντας τον ρόλο της ως μέρος της τρόικας (K. Whelan, «What's Going On with Greece and the ECB?», medium.com, 1.2.2015)
Παρ' όλα αυτά, ακόμη και αν υπάρχει ανισορροπία δυνάμεων, πρόκειται μονάχα για μια μάχη για χρηματικούς πόρους; Η μία πλευρά υποστηρίζει αριστερές/φιλολαϊκές/ανθρωπιστικές πολιτικές και η άλλη πλευρά πολιτικές σκληρής νεοφιλελεύθερης συναίνεσης. [2] Η μία πλευρά έχει υποστεί μια τεράστια μείωση του ΑΕΠ, πράγμα που οφείλεται, σε έναν βαθμό, στις προηγούμενες συμφωνίες, ενώ η άλλη διαπραγματεύεται για ποσά που είναι γι' αυτή ψίχουλα. Έτσι, μπορεί να διαλέξει κανείς πλευρά, ανάλογα τις προτιμήσεις του. Είναι σχεδόν βέβαιο ότι μια συμφωνία θα ήταν το καλύτερο και για τις δύο πλευρές, και έτσι είναι λογικό να γίνονται εκκλήσεις για ευελιξία· αυτός άλλωστε είναι ο λόγος που υπέγραψα αυτή την έκκληση («In the final hour, a plea for economic sanity and humanity», Τhe Financial Times, 5.6.2015).
Ωστόσο, διαλέγοντας πλευρά ή ζητώντας στις δύο πλευρές να φανούν ευέλικτες, χάνουμε το βασικό σημείο. Ναι, αυτή είναι μια μάχη για τους χρηματικούς πόρους, αλλά είναι και μια μάχη όπου η μία πλευρά χρησιμοποιεί την εξουσία της για να επιβάλει μια πολιτική που εξαιρετικά κοντόφθαλμη, η οποία περιέχει απίστευτη ύβριν και η οποία είναι, εν τέλει, αυτοϋπονομευτική. Η τρόικα δεν εξυπηρετεί τα μακροπρόθεσμα συμφέροντα αυτών που εκπροσωπεί. Αυτό πιστεύω εννοούσε ο Αμάρτυα Σεν όταν συνέκρινε τις διαπραγματεύσεις αυτές με τη Συνθήκη των Βερσαλλιών (Α. Sen, «The economic consequences of austerity», Τhe New Statesman, 4.6.2015).
Το πιο σαφές παράδειγμα επ' αυτού είναι οι συνεχείς απαιτήσεις της τρόικας για πρωτογενή πλεονάσματα και τα μέτρα λιτότητας που απαιτούνται για την επίτευξή τους. Αυτό είναι, απλούστατα, ηλίθιο. Θα εξακολουθήσουν να χάνονται μεγάλες ποσότητες πολύτιμων πόρων, προκαλώντας πραγματικό πόνο. Κάτι τέτοιο σίγουρα δεν θα αποδειχθεί προς το συμφέρον της Ελλάδας, αλλά είναι σχεδόν βέβαιο ότι ούτε προς το συμφέρον των πιστωτών συντείνει. Αν μικρύνει η πίτα, είναι λιγότερο πιθανό να πάρεις το κομμάτι που σου αναλογεί.
Είναι ντροπή ότι βασικά τμήματα του ΔΝΤ αποδέχονται αυτήν τη σκέψη (ή και υπερθεματίζουν). Στο παρελθόν έχω περιγράψει («Heterogeneity at the IMF», Mainly Macro, 19.10.2012) πόσο ετερογενές είναι το ΔΝΤ, αλλά το να μη λαμβάνεις καθόλου υπόψη αυτό που λέει το δικό σου τμήμα μελετών για τη λιτότητα, είναι τρελό. Ο Αμπρόουζ Έβανς-Πρίτσαρντ (A. Evans-Pritchard, «IMF has betrayed its mission in Greece, captive to EMU creditors», The Telegraph, 5.6.2015), υποστηρίζει ότι η αξιοπιστία και η μακροπρόθεσμη επιβίωση του ΔΝΤ βρίσκεται σε κίνδυνο. Ακούω να τρίζουν τα κόκαλα του Κέυνς, ο οποίος συντέλεσε στην ίδρυση του οργανισμού.
Τι γίνεται με όλες τις μεταρρυθμίσεις στις οποίες επιμένει η τρόικα; Είναι δελεαστικό να αναλύσουμε την καθεμία ξεχωριστά και να καταλήξουμε σε μια αξιολόγηση, εφαρμόζοντας την οικονομική τεχνογνωσία μας. Αν πρόκειται για μεταρρυθμίσεις που μπορεί να αυξήσουν την πίτα, τότε ίσως η τρόικα έχει δίκιο να επιμένει. Αυτό όμως αγνοεί ένα μικρό «πρόβλημα»: τη δημοκρατία. Οι Έλληνες έχουν δώσει εντολή σε μια κυβέρνηση. Η τρόικα φαίνεται να ενεργεί χωρίς να το λαμβάνει καθόλου υπόψη της, και αυτό είναι ιδιαίτερα ανησυχητικό, τουλάχιστον για όσους από εμάς έχει μπουχτίσει εντελώς με την ακόμη μεγαλύτερη οικονομική και πολιτική ολοκλήρωση. (Όσοι έχουν την ολοκλήρωση ως απώτερο στόχο, θεωρούν την Ελλάδα ως ένα ενοχλητικό εμπόδιο που θα πρέπει να βγει στην άκρη).
Η ύβρις της Τρόικας είναι απίστευτη. Έχουν πείσει τους εαυτούς τους ότι πρέπει να παρακάμψουν τις δημοκρατικές επιθυμίες του ελληνικού λαού, γιατί η τρόικα κατέχει τη σοφία σχετικά με το τι είναι καλό για την ελληνική οικονομία. Η ίδια τρόικα που με την ανώτερη σοφία της απέτρεψε την πλήρη στάση πληρωμών και επέβαλε τρομακτική λιτότητα στην Ελλάδα, με άμεσο αποτέλεσμα τον στραγγαλισμό της οικονομίας. Για να καλύψει αυτά τα λάθη, πλάσαρε στα μέσα μαζικής ενημέρωσης ιστορίες σχετικά με τον τεμπέλη και προνομιούχο ελληνικό λαό, ιστορίες που σε μεγάλο βαθμό καταρρέουν όταν έρχονται αντιμέτωπες με πραγματικά στοιχεία. Τώρα σηκώνουν τους ώμους τους και λένε: Πρέπει να συνεχίσουμε στον ίδιο καταστροφικό δρόμο, επειδή το εκλογικό μου σώμα δεν μου αφήνει άλλα περιθώρια!
Ο Αμάρτυα Σεν έχει δίκιο. Αυτή είναι η δικιά μας Συνθήκη των Βερσαλλιών. Θα μπορούσαν τα πράγματα να είναι πολύ διαφορετικά. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι κομμάτια του προγράμματος του ΣΥΡΙΖΑ είναι ασύνετα, αλλά ακόμα και οι δικοί του οικονομολόγοι μπορεί να το αναγνωρίσουν αυτό και να καλωσορίσουν μια ευκαιρία να τα βάλουν στο συρτάρι. Η τρόικα και η διαπραγματευτική ομάδα του ΣΥΡΙΖΑ θα μπορούσαν να συνεργάζονται σε αυτή την προσπάθεια, αλλά είμαι βέβαιος ότι δεν συμβαίνει κάτι τέτοιο. Αντί της λιτότητας η προτεραιότητα της τρόικας θα έπρεπε να είναι η θεραπεία της υστέρησης της ελληνικής παραγωγής, πράγμα που θα οδηγούσε, σε σύντομο χρονικό διάστημα, στον τερματισμό της λιτότητας. Αυτό δεν υπηρετεί μόνο το συμφέρον του ελληνικού λαού, αλλά και της υπόλοιπης ευρωζώνης.
[1] Αυτός είναι ο λόγος που πιστεύω ότι οι διαπραγματεύσεις αυτές είναι λιγότερο διαπραγματεύσεις για μια αμοιβαίως επωφελή συμφωνία (δανεισμός με αντάλλαγμα μεταρρυθμίσεις), και μοιάζουν περισσότερο με μια συζήτηση με έναν ληστή σχετικά με το ποια προσωπικά σας αντικείμενα θα σας πάρει.
πηγή Ενθέματα μετάφραση: Γιάννης Χατζηδημητράκης
*Ο Simon Wren-Lewis διδάσκει οικονομικά στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. Το άρθρο δημοσιεύθηκε στο μπλογκ του mainlymacro.blogspot.gr (10.5.2015), με τίτλο «Why Sen is right about what is being done to Greece».
Τι γίνεται με όλες τις μεταρρυθμίσεις στις οποίες επιμένει η τρόικα; Είναι δελεαστικό να αναλύσουμε την καθεμία ξεχωριστά και να καταλήξουμε σε μια αξιολόγηση, εφαρμόζοντας την οικονομική τεχνογνωσία μας. Αν πρόκειται για μεταρρυθμίσεις που μπορεί να αυξήσουν την πίτα, τότε ίσως η τρόικα έχει δίκιο να επιμένει. Αυτό όμως αγνοεί ένα μικρό «πρόβλημα»: τη δημοκρατία. Οι Έλληνες έχουν δώσει εντολή σε μια κυβέρνηση. Η τρόικα φαίνεται να ενεργεί χωρίς να το λαμβάνει καθόλου υπόψη της, και αυτό είναι ιδιαίτερα ανησυχητικό, τουλάχιστον για όσους από εμάς έχει μπουχτίσει εντελώς με την ακόμη μεγαλύτερη οικονομική και πολιτική ολοκλήρωση. (Όσοι έχουν την ολοκλήρωση ως απώτερο στόχο, θεωρούν την Ελλάδα ως ένα ενοχλητικό εμπόδιο που θα πρέπει να βγει στην άκρη).
Η ύβρις της Τρόικας είναι απίστευτη. Έχουν πείσει τους εαυτούς τους ότι πρέπει να παρακάμψουν τις δημοκρατικές επιθυμίες του ελληνικού λαού, γιατί η τρόικα κατέχει τη σοφία σχετικά με το τι είναι καλό για την ελληνική οικονομία. Η ίδια τρόικα που με την ανώτερη σοφία της απέτρεψε την πλήρη στάση πληρωμών και επέβαλε τρομακτική λιτότητα στην Ελλάδα, με άμεσο αποτέλεσμα τον στραγγαλισμό της οικονομίας. Για να καλύψει αυτά τα λάθη, πλάσαρε στα μέσα μαζικής ενημέρωσης ιστορίες σχετικά με τον τεμπέλη και προνομιούχο ελληνικό λαό, ιστορίες που σε μεγάλο βαθμό καταρρέουν όταν έρχονται αντιμέτωπες με πραγματικά στοιχεία. Τώρα σηκώνουν τους ώμους τους και λένε: Πρέπει να συνεχίσουμε στον ίδιο καταστροφικό δρόμο, επειδή το εκλογικό μου σώμα δεν μου αφήνει άλλα περιθώρια!
Ο Αμάρτυα Σεν έχει δίκιο. Αυτή είναι η δικιά μας Συνθήκη των Βερσαλλιών. Θα μπορούσαν τα πράγματα να είναι πολύ διαφορετικά. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι κομμάτια του προγράμματος του ΣΥΡΙΖΑ είναι ασύνετα, αλλά ακόμα και οι δικοί του οικονομολόγοι μπορεί να το αναγνωρίσουν αυτό και να καλωσορίσουν μια ευκαιρία να τα βάλουν στο συρτάρι. Η τρόικα και η διαπραγματευτική ομάδα του ΣΥΡΙΖΑ θα μπορούσαν να συνεργάζονται σε αυτή την προσπάθεια, αλλά είμαι βέβαιος ότι δεν συμβαίνει κάτι τέτοιο. Αντί της λιτότητας η προτεραιότητα της τρόικας θα έπρεπε να είναι η θεραπεία της υστέρησης της ελληνικής παραγωγής, πράγμα που θα οδηγούσε, σε σύντομο χρονικό διάστημα, στον τερματισμό της λιτότητας. Αυτό δεν υπηρετεί μόνο το συμφέρον του ελληνικού λαού, αλλά και της υπόλοιπης ευρωζώνης.
[1] Αυτός είναι ο λόγος που πιστεύω ότι οι διαπραγματεύσεις αυτές είναι λιγότερο διαπραγματεύσεις για μια αμοιβαίως επωφελή συμφωνία (δανεισμός με αντάλλαγμα μεταρρυθμίσεις), και μοιάζουν περισσότερο με μια συζήτηση με έναν ληστή σχετικά με το ποια προσωπικά σας αντικείμενα θα σας πάρει.
[2] Ή βάλτε οποιαδήποτε άλλη περιγραφή προτιμάτε. Αυτό που θέλω να πω είναι ότι οι άνθρωποι διαφέρουν, έχουν ισχυρές απόψεις, αρχές και πρακτικές και, ως εκ τούτου, διαλέγουν αναλόγως πλευρά.
πηγή Ενθέματα μετάφραση: Γιάννης Χατζηδημητράκης
*Ο Simon Wren-Lewis διδάσκει οικονομικά στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. Το άρθρο δημοσιεύθηκε στο μπλογκ του mainlymacro.blogspot.gr (10.5.2015), με τίτλο «Why Sen is right about what is being done to Greece».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Θέλετε να βάλετε ενεργό link στο σχόλιό σας; BlogU