Πέμπτη 6 Ιανουαρίου 2011

Είναι μονόδρομος τελικά η "ανάπτυξη";




Ο Τάκης Παπαθεοδωρόπουλος* αμφισβητεί τα καταναλωτικά θεμέλιά της:

  • Καταναλωτισμός ή Αειφορία;

Ο καταναλωτισμός δεν είναι απλά ο τρόπος ζωής κάποιων κακομαθημένων η εύπορων ατόμων και κοινωνικών ομάδων που «καταναλώνουν άρα υπάρχουν». Ούτε είναι μόνο η βασική παράμετρος του καπιταλισμού που μέσα από τον κατά Μαρξ "εμπορευματικό φετιχισμό" (οπού τα εμπορεύματα μετατρέπονται σε αντικείμενα λατρείας, η δύναμη των οποίων μεταφέρεται στον καταναλωτή κάτοχο τους) επιδιώκει την εσαεί ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων. Ο καταναλωτισμός είναι ουσιαστικά το σημερινό καθολικό πολιτισμικό πρότυπο της ανθρωπότητας. συμπεραίνει το Ινστιτούτο Worldwatch στην «Κατάσταση του Κόσμου 2010, Ο Πολιτισμός μας σε Μετάβαση: Από τον Καταναλωτισμό στην Αειφορία» όπου ορίζει τον «καταναλωτισμό» ως έναν πολιτισμικό προσανατολισμό που οδηγεί τους ανθρώπους στο να βρίσκουν νόημα, ευχαρίστηση και καταξίωση κύρια μέσα από όσα αυτοί καταναλώνουν. Για ανάγκες κατά κανόνα «τεχνητές» προσθέτουμε.

Και ως τέτοιο αποτελεί το πολιτισμικό υπόβαθρο του προβλήματος των μεγάλων κρίσεων που εξελίσσονται πάνω από τα κεφάλια μας, της οικονομικής, της περιβαλλοντικής, της ενεργειακής, της διατροφικής κρίσης και της παγκόσμιας φτώχειας . Η υπερκατανάλωση αγαθών συνυπάρχει με την πείνα και την φτώχεια και οδηγεί σε όλο και μεγαλύτερη σπάταλη πόρων και μεγαλύτερη παραγωγή αποβλήτων. Προβλήματα που η διαχείριση τους γίνεται κάθε μέρα και πιο δύσκολη ακόμα και στο επίπεδο μιας μικρής πόλης.

Όντας συστατικό στοιχειό όλων των κοινωνιών ο καταναλωτισμός απέκτησε τα τελευταία κυρίαρχη θέση στην ζωή μας. Οι κυρίαρχες ελίτ σε πολίτικο επίπεδο τον χρησιμοποίησαν ως μέσο χειραγώγησης, ως δείκτη ευημερίας αλλά και ως μοντέλο ανάπτυξης. Η Αριστερά στις πολύχρωμες εκδοχές της ουδέποτε ουσιαστικά άσκησε ουσιαστική κριτική στον καταναλωτισμό τόσο γιατί ουσιαστικά ασπάστηκε τον πολιτισμικό αυτό προσανατολισμό, αγνόησε την εκμετάλλευση του τρίτου κόσμου και φοβήθηκε το πολιτικό κόστος. Δεν είδε όμως την φάκα γύρω από το τυρί. Ο καταναλωτισμός έπληξε το ηθικό και ιδεολογικό της οπλοστάσιο με τρόπο καίριο και άμεσο και διέλυσε τους ιστούς συνοχής και αλληλεγγύης που υποτίθεται προσπαθούσε να υφάνει.

Είναι καιρός να συνομολογήσουμε πως δεν φτάνουν οι τεχνολογικές, οικονομίες και πολιτικές αναδιαρθρώσεις για να αντιμετωπίσουμε τα προβλήματα της οικονομικής κρίσης, της παγκόσμιας φτώχειας και της οικολογικής διακινδύνευσης χωρίς μια σχεδιασμένη προσπάθεια για τον μετασχηματισμό της κοινωνίας μας από τον καταναλωτισμό και την οικονομική μεγέθυνση στην αειφορία. Και αποτελεί άποψη μου ότι η Δημοκρατική Αριστερά σαν ένα σύγχρονος αριστερός και οικολογικός πολιτικός σχηματισμός οφείλει στο επερχόμενο 1ο Συνέδριο της να αντιμετωπίσει τον άνθρωπο όχι αποσπασματικά σαν πολιτική και οικονομική οντότητα αλλά σαν πολύπλευρη ύπαρξη που επιδιώκει την ευτυχία σε μια βιώσιμη κοινωνία.



...και οι Νέοι Πράσινοι** ανοίγουν το θέμα της αποανάπτυξης:

  • Πέρα από το Green New Deal - Μεταμορφώνοντας το σύστημα

Τρέχοντας σε κύκλο
Υποφέρουμε ταυτόχρονα διάφορες κρίσεις: την οικονομική, την χρηματοπιστωτική, την κοινωνική, την πολιτική και την οικολογική. 

Παρόλο που η κατάσταση βελτιώνεται σε κάποια τμήματα της Ευρώπης, αντιμετωπίζουμε την μεγαλύτερη ύφεση από τη δεκαετία του 1930. 
Δεν έχει εφαρμοστεί καμία βιώσιμη λύση στα κοινωνικά, περιβαλλοντικά και οικονομικά προβλήματα. 
Επομένως χρειαζόμαστε αλλαγή του συστήματος.
Ο καπιταλισμός με το εγγενές δόγμα της ανάπτυξης και συγκέντρωσης κεφαλαίου δεν θα σταματήσει ποτέ να εκμεταλλεύεται το Περιβάλλον και τα Ανθρώπινα Όντα. Εμείς, οι Νέοι Πράσινοι, πάντοτε σκεφτόμασταν πέρα από τον υλισμό και τον καταναλωτισμό, γνωρίζοντας ότι αυτά τα εγγενή κίνητρα παράγουν ανάγκες τις οποίες δεν έχουμε.


Οι παρούσες λύσεις όπως το Green New Deal είναι προς την σωστή κατεύθυνση, αλλά δεν αναγνωρίζουν τα κύρια προβλήματα που εμπεριέχει το Σύστημα: 
Η αποκλειστική εμπιστοσύνη στην τεχνολογική πρόοδο και στην αύξηση της αποδοτικότητας και της παραγωγικότητας έχει υψηλό ρίσκο για την κοινωνία. 
Το φαινόμενο της ανάκτησης (rebound effect) κάνει σχεδόν αδύνατη την πρόοδο μέσα στο σύστημα. Με την βενζίνη που εξοικονομούμε ανά χιλιόμετρο, ταξιδεύουμε μεγαλύτερες αποστάσεις. Με τα χρήματα που εξοικονομούμε λόγω της μεγαλύτερης αποδοτικότητας, μπορούμε να έχουμε περισσότερα αγαθά και επομένως να χρησιμοποιούμε περισσότερους πόρους.
Κατά συνέπεια, λαμβάνοντας υπόψη την παρούσα κατάσταση της κλιματικής αλλαγής και της καταστροφής του περιβάλλοντος και γνωρίζοντας τα όρια της Γης, πιστεύουμε ότι ένα νέο οικονομικό και κοινωνικό σύστημα πρέπει να εφαρμοστεί. 

Πρέπει να σταματήσουμε την υπερκατανάλωση μια για πάντα. 
Βλέπουμε την αποανάπτυξη (degrowth) σαν ένα επείγον, απαραίτητο εργαλείο για να διασώσουμε τη Γη, όχι σαν αυτοσκοπό.


Η Αποανάπτυξη για μας
Η αποανάπτυξη ως οικονομικό και κοινωνικό σύστημα επαναπροσδιορίζει το χρηματοπιστωτικό και νομισματικό σύστημα, το ρόλο του κράτους, τις διαπροσωπικές σχέσεις, την κατανάλωση και την παραγωγή. 

Με άλλα λόγια, η αποανάπτυξη αποσυνδέει την γενική ποιοτική διαβίωση από την οικονομική ανάπτυξη όπως επίσης την καταναλωτική συμπεριφορά με τον άνθρωπο και κάνει τις οικονομικές συναλλαγές να υπηρετούν την κοινωνία.
Η αποανάπτυξη σημαίνει στρατηγικές αλλαγές στους μετασχηματισμούς των οργανισμών, τοπικές κινηματικές (grass-root) δράσεις και συμμετοχή, πρακτική και πνευματική συνεργασία, τόσο σε τοπικό όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο. Σημαίνει μείωση της δύναμης των χρηματοπιστωτικών αγορών, του χρόνου εργασίας, οικο-φορολόγηση και αναδιανομή του πλούτου και των πόρων
Συνεπάγεται μείωση του παγκόσμιου εμπορίου, καθώς η τοπικότητα αποτελεί βασικό συστατικό της έννοιας. 
Το εγγυημένο βασικό εισόδημα θα επιτρέψει στους ανθρώπους να λάβουν ενεργό μέρος σε αυτήν την κοινωνία. 
Η αποανάπτυξη επαναπροσδιορίζει το νόημα της εργασίας. Επομένως, η ζωή και η οργάνωση των καθημερινών μας δραστηριοτήτων πρέπει να αλλάξουν ανάλογα. Η αμφισβήτηση του διαχωρισμού «παραγωγικής» και «αναπαραγωγικής» εργασίας θα μας οδηγήσει στην κατανόηση και αποτίμηση της εργασίας με ένα διαφορετικό τρόπο.

Σύγχρονες Λύσεις: Μέτρα για το Green New Deal
Η αποανάπτυξη ως αλλαγή απαιτεί τοπική άμεση δημοκρατία (grass-root democracy). Συνεπώς, θέλουμε να ξεκινήσουμε αυτή τη διαδικασία δρώντας μέσα στα πλαίσια του Green New Deal.


Κοινωνική Δικαιοσύνη: Παλεύουμε για την αναδιανομή του πλούτου αλλάζοντας το φορολογικό σύστημα σε οικο-φορολόγηση, με ένα μηχανισμό μερίσματος ώστε να υπερκεραστούν τα αρνητικά φαινόμενα διανομής του πλούτου. 
Το βασικό εισόδημα πρέπει να εφαρμοστεί το συντομότερο δυνατό και η καταστροφή των συστημάτων πρόνοιας στην Ευρώπη να σταματήσει άμεσα.
Χρηματοπιστωτικές Αγορές: Ο ρόλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι καθοριστικός στον καθορισμό κοινών κανόνων και στην πίεση για ένα παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό κανονισμό. 
Η φορολόγηση των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών για να μειωθεί η κερδοσκοπία και να προωθηθεί η μακροχρόνια επένδυση, καθώς επίσης και η εξάλειψη των εξαιρετικά επικίνδυνων χρηματοπιστωτικών προϊόντων, πρέπει να γίνουν πράξη.
Εργασία: Μια μείωση των ωρών εργασίας με ταυτόχρονη βελτίωση των συνθηκών και των αμοιβών θα δημιουργήσει νέες ευκαιρίες και θα αμβλύνει τον κοινωνικό αποκλεισμό. 
Νέοι, γυναίκες και μετανάστες είναι ευπαθείς ομάδες οι οποίες συχνά αντιμετωπίζουν ανεργία και εξαιρετικά άσχημες συνθήκες εργασίας. Η πιθανότητα να χάσουν την δουλειά τους, μόλις η ύφεση αρχίσει, είναι διπλάσια για τους νέους. Επομένως, πρέπει να αυξήσουμε την δυνατότητα οι νέοι άνθρωποι να μπουν και να μείνουν στην αγορά εργασίας, όπως επίσης να αναδομήσουμε τον παραγωγικό τομέα. 
Όμως, παλεύουμε για μία κοινωνία η οποία δεν καθορίζει τους ανθρώπους με βάση την εργασία τους.

Προγράμματα Λιτότητας

Ακόμα και σε καιρούς κρίσης δεν μπορούμε να δεχτούμε μειώσεις των παροχών στο σύστημα πρόνοιας. 
Τα προγράμματα λιτότητας δεν μπορούν να επιβληθούν με αντιδημοκρατικό τρόπο σε καμία χώρα. 
Τα προγράμματα λιτότητας δεν πρέπει να χρησιμοποιηθούν ως ένα δημοσιονομικό εργαλείο. 
Πρέπει να αναλογιστούμε από πού τα χρήματα μπορεί και πρέπει να εξοικονομηθούν. Διακρίνουμε πολλές δυνατότητες για να συμβεί αυτό, για παράδειγμα τις αμυντικές δαπάνες ή τις βλαβερές για το περιβάλλον κρατικές ενισχύσεις. 
Το κόψιμο των εξόδων με τέτοιο τρόπο έτσι ώστε η ποιότητα ζωής των πολιτών να απειλείται, δεν μπορεί να αποτελεί την κατάλληλη απάντηση.

Οι συμμετέχοντες στο σεμινάριο “Young Oikos Nomos” γνωρίζουμε ότι υπάρχουν εναλλακτικές στο υπάρχον σύστημα. Σκεφτόμενοι παγκόσμια, θα προωθήσουμε άλλες ιδέες για μία καλύτερη ζωή σε όλη την Ευρώπη. 

Αυτό δεν θα εκφραστεί με την αύξηση του ΑΕΠ, αλλά με ιδέες οι οποίες κάνουν τη ζωή να είναι άξια για να τη ζούμε. 
Η συζήτηση δεν έχει ακόμα τελειώσει, η ανάπτυξη των ιδεών μας πρέπει να συνεχιστεί.
Εγκρίθηκε, 28.10.2010, Θεσσαλονίκη





*Πολιτικός Μηχανικός ΜSc - Μέλος Πανελλαδικής Πολιτικής Επιτροπής της Δημοκρατικής Αριστεράς και Συντονιστής της Οργάνωσης Πάτρας
**Οργάνωση Νέων για την Πολιτική Οικολογία. Μέλος της Ευρωπαικής Ομοσπονδίας Νέων Πρασίνων

1 σχόλιο:

  1. @ κ.Παπαθεοδωρόπουλο
    Πραγματικά το άρθρο σας αναδεικνύει την πραγματική εικόνα των προβλημάτων και βάζει τη "μαγιά" εκεί που θα έπρεπε.
    Αλλά δυστυχώς το σύνολο της οργανικής διανόησης της χώρας και ασφαλώς το πολιτικό σύστημα της κομματοκρατίας περί αλλων "τροχιοδρομούν" το μέλλον μας...
    Θα τους "κάνουμε" το χατήρι...

    Αντί άλλων σχολίων....
    Κωνσταντίνος Καβάφης – Φιλλέλην

    Τὴν χάραξι φρόντισε τεχνικὰ νὰ γίνει.
    Ἔκφρασις σοβαρὴ καὶ μεγαλοπρεπής.
    Τὸ διάδημα καλλίτερα μᾶλλον στενό·
    ἐκεῖνα τὰ φαρδιὰ τῶν Πάρθων δὲν μὲ ἀρέσουν.
    Ἡ ἐπιγραφή, ὦς σύνηθες, ἑλληνικά·
    ὀχ’ ὑπερβολική, ὄχι πομπώδης-
    μὴν τὰ παρεξηγήσει ὁ ἀνθύπατος
    ποῦ ὅλο σκαλίζει καὶ μηνᾶ στὴ Ρώμη-
    ἀλλ’ ὅμως βέβαια τιμητική.
    Κάτι πολὺ ἐκλεκτὸ ἀπ’ τὸ ἄλλο μέρος·
    κανένας δισκοβόλος ἔφηβος ὡραῖος.
    Πρὸ πάντων σὲ συστείνω νὰ κυττάξεις
    (Σιθάσπη, πρὸς θεοῦ, νὰ μὴ λησμονηθεῖ)
    μετὰ τὸ Βασιλεὺς καὶ τὸ Σωτήρ,
    νὰ χαραχθεῖ μὲ γράμματα κομψά, Φιλέλλην.
    Καὶ τώρα μὴ μὲ ἀρχίζεις εὐφυολογίες,
    τὰ «Ποῦ οἱ Ἕλληνες;» καὶ «Ποῦ τὰ Ἑλληνικά;
    πίσω ἀπ’ τὸν Ζάγρο ἐδῶ, ἀπὸ τὰ Φράατα πέρα».
    Τόσοι καὶ τόσοι βαρβαρότεροί μας ἄλλοι
    ἀφοῦ τὸ γράφουν, θὰ τὸ γράψουμε κ’ ἐμεῖς.
    Καὶ τέλος μὴ ξεχνᾶς ποὺ ἐνίοτε
    μᾶς ἒρχοντ’ ἀπὸ τὴν Συρία σοφισταί,
    καὶ στιχοπλόκοι, κι ἄλλοι ματαιόσπουδοι.
    Ὥστε ἀνελλήνιστοι δὲν εἴμεθα, θαρρῶ.

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Θέλετε να βάλετε ενεργό link στο σχόλιό σας; BlogU