Τετάρτη 21 Δεκεμβρίου 2011

Θα "σκάσει" η οικονομία της Κίνας; + Ανύπαρκτη οικονομία…


Θα "σκάσει" η οικονομία της Κίνας; 
του Paul Krugman
ΤΟ ΒΗΜΑ/ The New York Times
Σκεφτείτε την ακόλουθη εικόνα: σε κάποια χώρα, η πρόσφατη οικονομική ανάπτυξη έχει βασιστεί σε μια τεράστια άνθηση του κατασκευαστικού κλάδου, που τροφοδοτείται από τις συνεχώς αυξανόμενες τιμές των ακινήτων, και παρουσιάζει τα κλασικά γνωρίσματα μιας φούσκας. Υπήρξε ραγδαία μεγέθυνση και στα δάνεια - με μεγάλο μέρος αυτής της αύξησης των πιστώσεων να πραγματοποιείται όχι μέσω των παραδοσιακών στεγαστικών δανείων, αλλά μέσω από ανεξέλεγκτα «σκιώδη» τραπεζικά προϊόντα («shadow banking») -που δεν εποπτεύονται από την κυβέρνηση, ούτε καλύπτονται από κυβερνητικές εγγυήσεις. Τώρα η φούσκα σκάει - και υπάρχουν πραγματικοί λόγοι να φοβάται κανείς την έλευση μιας χρηματοπιστωτικής και οικονομικής κρίσης. Μήπως περιγράφω την Ιαπωνία στα τέλη της δεκαετίας του 1980; Μήπως περιγράφω την Αμερική του 2007; Θα μπορούσα. Όμως αυτή τη στιγμή μιλάω για την Κίνα, που εξελίσσεται σε μια ακόμη επικίνδυνη παράμετρο για την παγκόσμια οικονομία.
Υπήρξα απρόθυμος να εμβαθύνω στην κατάσταση της Κίνας, εν μέρει διότι είναι πολύ δύσκολο να πληροφορηθεί κανείς τι πραγματικά συμβαίνει εκεί. Όλες οι οικονομικές στατιστικές «διαβάζονται», στην καλύτερη περίπτωση, σαν μια ιδιαίτερα βαρετή μορφή επιστημονικής φαντασίας, αλλά τα νούμερα από την Κίνα είναι ακόμη πιο φανταστικά από το σύνηθες. Θα στρεφόμουν προς τους ειδικούς «Κινεζολόγους» για να με κατευθύνουν, αλλά ο καθένας φαίνεται να λέει τα δικά του.
Κι όμως, ακόμη και τα επίσημα στοιχεία είναι ανησυχητικά - και οι πρόσφατες ειδήσεις είναι αρκετά δραματικές ώστε να ενεργοποιήσουν «καμπανάκια» συναγερμού.


Το πιο εντυπωσιακό στοιχείο για την κινεζική οικονομία την τελευταία δεκαετία είναι πως η μέση κατανάλωση των νοικοκυριών, αν και αυξάνεται, έχει μείνει πολύ πίσω από τον συνολικό ρυθμό οικονομικής ανάπτυξης. Σήμερα, το συνολικό μερίδιο της καταναλωτικής δαπάνης ως ποσοστό του κινεζικού ΑΕΠ αγγίζει το 35%, περίπου το μισό από ότι στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Ποιος λοιπόν αγοράζει τα αγαθά και τις υπηρεσίες που παράγει η Κίνα; Μέρος της απάντησης είναι όλοι εμείς: καθώς το καταναλωτικό μερίδιο της οικονομίας της υποχωρεί, η Κίνα βασίζεται όλο και περισσότερο στα εμπορικά πλεονάσματα για να διατηρήσει ζωντανή την βιομηχανία της. Αλλά το σημαντικότερο, από την πλευρά της Κίνας, είναι οι κολοσσιαίες επενδύσεις, που ως ποσοστό έχουν εκτοξευτεί στο 50% σχεδόν του ΑΕΠ.
Η προφανής ερώτηση είναι: αφού η καταναλωτική ζήτηση παραμένει συγκριτικά χαμηλή στην Κίνα, ποιο είναι το κίνητρο για όλες αυτές τις επενδύσεις; Και η απάντηση, σε πολύ μεγάλο βαθμό, είναι πως οι επενδύσεις εξαρτώνται από μια συνεχώς διογκούμενη φούσκα ακινήτων. Οι επενδύσεις σε ακίνητη περιουσία έχουν σχεδόν διπλασιαστεί ως ποσοστό του ΑΕΠ μετά το 2000, και η αύξηση αυτή αντανακλά πάνω από την μισή συνολική αύξηση των επενδύσεων το ίδιο διάστημα. Αλλά είναι σίγουρο πως και ένα μεγάλο μέρος από την υπόλοιπη αύξηση στις επενδύσεις προέρχεται από επιχειρήσεις που επεκτείνονται για να διεκδικήσουν μεγαλύτερο κομμάτι από την «πυρακτωμένη» κατασκευαστική βιομηχανία.

Είμαστε όμως βέβαιοι ότι η αγορά ακινήτων εξελίσσεται σε φούσκα; Εμφανίζει όλα τα σημάδια: όχι μόνο την αύξηση των τιμών, αλλά και αυτό το ιδιαίτερο είδος κερδοσκοπικού πυρετού που μας είναι τόσο οικείο από τις δικές μας εμπειρίες πριν μερικά χρόνια - ας πούμε στις ακτές της Φλόριντα.
Υπάρχει κι άλλοι παραλληλισμοί που μπορούν να γίνουν μεταξύ της αμερικανικής και της κινεζικής εμπειρίας: και εκεί, όπως και στην Αμερική, μεγάλο μέρος του πρόσθετου δανεισμού που δημιουργεί τη φούσκα προέρχεται από ένα μη εποπτευόμενο, «σκιώδες» τραπεζικό σύστημα. Υπάρχουν τεράστιες διαφορές στις επιμέρους λεπτομέρειες: οι σκιώδεις τραπεζικές συναλλαγές αμερικανικού στιλ πραγματοποιούνταν από τις υψηλού πρεστίζ τράπεζες της Wall Street, μέσω περίπλοκων χρηματοπιστωτικών προϊόντων, ενώ στην κινεζική βερσιόν το χρήμα κινείται μέσα από παράνομες τράπεζες, ακόμη και από τοκογλύφους. Όμως οι συνέπειες είναι παρεμφερείς: στην Κίνα, όπως και πριν λίγα χρόνια στην Αμερική, το χρηματοπιστωτικό σύστημα μπορεί να είναι περισσότερο ευάλωτο στην διαφθορά από ότι αποκαλύπτουν τα «συμβατικά» τραπεζικά στοιχεία.

Τώρα η φούσκα σκάει μπροστά στα μάτια όλων. Πόση ζημιά μπορεί να κάνει στην κινεζική οικονομία - και τον κόσμο;

Ορισμένοι σχολιαστές λένε «μην ανησυχείτε, η Κίνα έχει ισχυρούς, έξυπνους ηγέτες που θα κάνουν ό,τι χρειάζεται για να αντιμετωπίσουν μια οικονομική «βουτιά». Αν και σπάνια το λέει κανείς ανοιχτά, στη σκέψη αυτή εμπεριέχεται ο υπαινιγμός ότι η Κίνα θα κάνει ότι πρέπει, γιατί δεν χρειάζεται να ανησυχεί για δημοκρατικές ευγένειες.
Για μένα, αυτά τα επιχειρήματα δεν λένε και τίποτα. Εν τέλει, θυμάμαι πολύ καλά ανάλογες διαβεβαιώσεις για την Ιαπωνία στη δεκαετία του 1980, οπότε οι λαμπροί γραφειοκράτες του Υπουργείου Οικονομικών υποτίθεται πως τα είχαν όλα υπό έλεγχο. Και αργότερα υπήρξαν διαβεβαιώσεις ότι η Αμερική ποτέ, μα ποτέ δεν θα επαναλάμβανε τα λάθη που οδήγησαν την Ιαπωνία στην «χαμένη δεκαετία» της - όταν, στην πραγματικότητα, έκανε ακόμη χειρότερα λάθη από εκείνα της Ιαπωνίας.

Η άποψη μου - όποια αξία κι αν έχει - είναι πως οι δηλώσεις των Κινέζων αξιωματούχων γύρω από την οικονομική πολιτική δεν μου φαίνονται ιδιαίτερα διαυγείς. Συγκεκριμένα, ο τρόπος που η Κίνα επιτίθεται στους ξένους - επιβάλλοντας μεταξύ άλλων τιμωρητικούς δασμούς στις εισαγωγές αμερικανικής κατασκευής αυτοκινήτων, κίνηση που θα δηλητηριάσει τις διμερείς εμπορικές σχέσεις χωρίς να βοηθά την οικονομία της— δεν δείχνει να προέρχεται από μια ώριμη κυβέρνηση που ξέρει τι κάνει.
Και υπάρχουν αρκετές σκόρπιες ενδείξεις πως, αν και η ισχύς της κινεζικής κυβέρνησης δεν περιορίζεται από κανένα δίκαιο, περιορίζεται από την γενικευμένη διαφθορά - γεγονός που σημαίνει ότι αυτά που πραγματικά συμβαίνουν σε τοπικό επίπεδο μικρή σχέση έχουν με τα όσα διατάζει να γίνουν το Πεκίνο.

Εύχομαι όλα όσα λέω εδώ να αποδειχθούν αχρείαστες κινδυνολογίες. Όμως είναι αδύνατο να μην ανησυχώ: Η ιστορία της Κίνας μου θυμίζει υπερβολικά τις «ρωγμές» που έχω δει σε άλλες περιπτώσεις. Και το τελευταίο πράγμα που χρειάζεται η παγκόσμια οικονομία, η οποία ήδη υποφέρει από τα χάλια της Ευρώπης, είναι ένα νέο επίκεντρο κρίσης.


του Μπέππε Γκρίλλο
Η αξία οποιουδήποτε πράγματος σε αυτό τον πλανήτη δεν ξεπερνά το 10% της συνολικής αξίας του χρήματος, των τίτλων και των τιμών των ακινήτων περιουσιών. Με άλλα λόγια, το 90% του υποτιθέμενου πλούτου δεν αποτελεί πραγματικότητα. Τα σπίτια μας αξίζουν το ένα τέταρτο αυτού που νομίζουμε, οι μετοχές το ένα δέκατο, τα ομόλογα δημοσίου ίσως και τίποτα… 
Είναι μια γιγαντιαία πυρά αυτό που συμβαίνει από την αρχή του αιώνα. Μια πυρά που καίει το χαρτί, δίχως αξία, που τυπώσαμε σαν θύματα μιας οπτικής απάτης. 
Βουνά από δημόσια χρέη, παράγωγα και χαρτονομίσματα δίχως αξία – όπως το αμερικανικό δολάριο – τροφοδοτούνται συνέχεια από κυβερνήσεις δίχως την όποια ιδέα για το μέλλον.  
Μια τρελή κούρσα ενός οχήματος εκτός ελέγχου.
Η λύση είναι η ανάπτυξη λένε οι «καθοδηγητές» μας και βυθίζουν το πόδι στο γκάζι. 
Κανένας οργανισμός στην φύση δεν αναπτύσσεται απεριόριστα. Αντίθετα αυτοί θέλουν να τυπώνουν συνέχεια χρήμα και να πουλούν συνέχεια χρέος. 
Μέσα σε αυτή την τερατώδη μηχανή, η ανθρώπινη εργασία χρειάζεται για να μεταφέρει λίγο παραπέρα τον χρόνο της εκκαθάρισης των λογαριασμών: την κατάρρευση του πλανήτη.
Δουλεύουμε σαν σκλάβοι στην υπηρεσία ενός ανύπαρκτου πλούτου και στο όνομα ενός άρρωστου οράματος ενός μοντέλου κοινωνίας σε φάση ολικής έκλειψης. Με λίγα λόγια σκάβουμε την τρύπα για να την γεμίσουμε αμέσως μόλις την τελειώσουμε. 
Το περασμένο καλοκαίρι η ανθρωπότητα είχε ήδη χρησιμοποιήσει όλους τους ανανεώσιμους πόρους που παράγει ο Πλανήτης. 
Τρώμε τον πλανήτη σαν μήλο μέχρις να μας μείνουν στο χέρι τα κουκούτσια του. 
Έχουμε ανάγκη από δύο πλανήτες για υποστηρίξουμε πλέον αυτούς τους ρυθμούς κατανάλωσης. Ίσως να είναι ο Άρης το επόμενο καταναλωτικό πεδίο.
Το ανθρώπινο είδος θυμίζει τις κοσμικές ακρίδες. 
Όταν δεν διαθέτει φυσικούς πόρους επινοεί εικονικούς. Συνεχίζουμε να εργαζόμαστε στην υπηρεσία του τίποτα ενώ η μηχανή είναι ήδη υπερθερμασμένη. 
Το επιλεγόμενο Μπρικ - Βραζιλία,Ρωσία, Ινδία και Κίνα - μαζί με την Τουρκία του μεσογειακού Μπρικ, θα επιβραδύνουν την ανάπτυξη τους το 2012λόγω έλλειψης πελατείας. 
Η Ευρώπη και η Βόρεια Αμερική θα εισέλθουν σε φάση βαριάς οικονομικής ύφεσης. 
Για να συνεχίσει να παράγει, η Κίνα ετοιμάζεται να αγοράσει το χρέος των χωρών που εξάγει. Στην ουσία, τους προκαταβάλλει χρήμα για να μπορέσει να τους πουλήσει το εμπόρευμα της. 
Και όσο περισσότερο βυθιζόμαστε τόσο περισσότερο αρνούμαστε την ύπαρξη του προβλήματος, δηλαδή ότι δεν μπορούμε να δημιουργήσουμε ότι δεν υπάρχει…

7 σχόλια:

  1. ''Συγκεκριμένα, ο τρόπος που η Κίνα επιτίθεται στους ξένους - επιβάλλοντας μεταξύ άλλων τιμωρητικούς δασμούς στις εισαγωγές αμερικανικής κατασκευής αυτοκινήτων, κίνηση που θα δηλητηριάσει τις διμερείς εμπορικές σχέσεις χωρίς να βοηθά την οικονομία της— δεν δείχνει να προέρχεται από μια ώριμη κυβέρνηση που ξέρει τι κάνει.''

    μαλιστα..και αυτο προερχεται απο την χωρα θιασωτη του οικονομικου προστατευτισμου της εγχωριας βιομηχανιας της, τις ΗΠΑ

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Καταρχάς, ο αρθρογράφος είναι ο πλεόν σημαντικός οικονομολόγος της θεωρίας του διεθνούς εμπορίου τα τελευταία 150 χρόνια. Και όντας η πιο διάσημη φωνή της αριστερής Αμερικής εδώ και μια δεκαετία, η μοναδική του διαφωνία με την αριστερή ιντελλιγκέντσια είναι σε ζητήματα προστατευτισμού. Να μην τσουβαλιάζουμε.

    Κατά δεύτερον, αρχίζει η ανάρτηση με Κρούγκμαν και τα σύνηθη προσεκτικά και εκλαικευμένα τεχνικά άρθρα του, και τελειώνει με μια μπούρδα ενός συμπαθούς Ιταλού περί αξίας του χρήματος. Είναι λίγο σχιζοφρενές το κλίμα σήμερα ;)

    Κύριε Παπασπυρόπουλε, είμαι σίγουρος πως το γνωρίζετε, αλλά επειδή υπάρχει τεράστια παρανόηση σχετικά θα ήθελα να το τονίσω. Το χρήμα αξίζει ακριβώς όσο εμείς πιστεύουμε πως αξίζει. Δεν έχει αυταξία από μόνο του, παρα μόνο ως μέσο συναλλαγής και αποταμίευσης. Έτσι ήταν και στον κανόνα του χρυσού (απλώς τότε ο χρυσός άξιζε όσο πιστεύαμε πως άξιζε) έτσι και τώρα. Όταν οι οικονομολόγοι μιλάνε για "πραγματική" αξία εννοούν την αποπληθωρισμένη αξία σε σχέση με μια βάση, η οποία βάση όμως είναι επίσης αυθαίρετη.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. @Ανώνυμος
    Η τεκμηρίωση με έναν ορισμό του χρήματος, που δεν ανταποκρίνεται στην ιστορική - εμπειρική πραγματικότητα, δεν επαρκεί ώστε να χαρακτηρισθεί "μπούρδα" το αφοριστικό σύντομο κείμενο του Γκρίλλο.
    Το χρήμα - "νόμισμα" (νομίζω περί της ανταλλακτικής αξίας και αξίας αποταμίευσης) δεν το μόνο χαρακτηριστικό, ειδικά σε ότι αφορά στα χρηματοπιστωτικά προϊόντα, που χαρακτηρίζουν σήμερα το "χρήμα".
    Οι απόψεις του Γκρίλλο θα μπορούσαν να τεκμηριωθούν με μια οικονομική ανάλυση, με στοιχεία και αριθμούς, τουλάχιστον το ίδιο αξιόπιστα, όσο και οι κυρίαρχες οικονομικές αναλύσεις.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. @β' ανώνυμο,
    κατ΄αρχήν όπου υπάρχουν παραπάνω από ένας ανώνυμοι, δυσκολεύεται πολύ η συζήτηση.
    Όσον αφορά τον ενεργό πολίτη, ιταλό κωμικό Γκρίλλο, συμφωνώ με τον Δημήτρη. Πραγματικά, από την στιγμή που κόβεις χρήμα ή μοχλεύεις το υπάρχον με διάφορα μέσα, χάνεις την μπάλα...
    Δεν γνωρίζω αν υπάρχει εντέλει οικονομική επιστήμη - παρότι σπούδασα μακροοικονομικά και ο καθηγητής μου, της αριστερής ιντελλιγκέντσιας, μου έλεγε πάντα ότι αυθαίρετη και δημιουργική προσέγγιση είναι, όχι επιστημονική θεωρία.
    Έτσι διαβάζουμε Βαρουφάκη ως ποίηση, Προκοπάκη ως ρεαλιστική απεικόνιση, Καζάκη ως μπουρδολογία κλπ κλπ Εμείς οι κοινοί θνητοί έχουμε κουραστεί από τους χειρισμούς που δεν καταλαβαίνουμε. Ξέρουμε όμως - και γι αυτό έβαλα αμέσως μετά το άρθρο του Γκρίλλο - ότι στο τέλος θα μας τρελάνουν. Η κοινή αίσθηση που μοιραζόμαστε είναι ότι από πίσω υπάρχουν πολιτικές αποφάσεις και όχι λεπτεπίλεπτες και ακατανόητες θεωρίες.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Είμαι ο ανώνυμος β και συγνώμη για την ανωνυμία. Οικονομική επιστήμη με την έννοια των φυσικών επιστημών σαφώς και δεν υπάρχει - υπάρχει όμως μια συλλογή εργαλείων και στατιστικών μεθόδων που έχουν χρησιμότητα δεδομένης της διάρκειάς τους στο χρόνο και στη δύναμή τους να εξηγούν και να περιγράφουν διάφορα οικονομικά φαινόμενα σε επαρκή βαθμό.

    Αλλά ο Γκρίλλο δεν κάνει κάποιο σχόλιο με βάση κάποιο συλλογισμό, μια ανώτερη μορφή Χάρυ Κλυν είναι το σχόλιό του. Επιπρόσθετα, το αντικείμενο που θίγει (την αξία του χρήματος δηλαδή) δεν χρειάζεται επιστημονική γνώση ούτε θεωρίες για να αναλυθεί. Είναι απλώς λάθος για το λόγο που ανέφερα, ότι δηλαδή ο "πραγματικός" πλούτος, εφόσον δεν αποτιμάται σε κάτι πραγματικά πολύτιμο (στάρι για παράδειγμα) αναγκαστικά μετράται σε χρήμα με ορόσημο τις τιμές του έτους βάσης. Φούσκες υπάρχουν παντού και πάντα αλλά έχουν ένα σχετικά συγκεκριμένο ορισμό, ο οποίος συνήθως έχει να κάνει μεν καθαρή τωρινή αξία του συγκεκριμένου αγαθού, μετοχής, ομολόγου κλπ.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. Ωραία η φράση του καθηγητή σου Γιώργο.
    Να υπενθυμίσω οτι ο ορισμός των κοινωνικών και ανθρωπιστικών σπουδών ως επιστημών, ανάγεται στην περίοδο του Διαφωτισμού και στην προσπάθεια των Διαφωτιστών να αποσπάσουν από τη θεοκρατία τον κύριο λόγο στα κοινωνικά και πολιτικά ζητήματα (στις θετικές επιστήμες αυτό είχε επιτευχθεί ήδη).
    Επιπλέον έχει να κάνει με την υπέρμετρη αισιοδοξία τους να δημιουργήσουν- όπως αντίστοιχα για την προηγούμενη και επιτυχημένη εξήγηση της φύσης- μια επιστημονική θεωρία για τη δημιουργία μιας ''εξηγήσιμης'' και τέλειας κοινωνίας.

    Από αυτό το σημείο και μετά, η εμφάνιση των κάθε είδους τελεολογιών- και ολοκληρωτισμών-, δεν είναι μακριά.

    δ.β.

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Θέλετε να βάλετε ενεργό link στο σχόλιό σας; BlogU