Όχι στην επιμήκυνση, ναι σε νέο κούρεμα

Βιωσιμότητα σημαίνει ανοίγω πανιά επιμήκυνση σημαίνει παραμένω σε μόνιμη εξάρτηση (ΑΣ)

πηγή: Αμφιλεγόμενα,  “Σκέψεις ενός φίλου”

Η επιμήκυνση του σταθεροποιητικού προγράμματος δεν θα επιφέρει καμία απολύτως αλλαγή στα δημοσιονομικά προβλήματα της χώρας. Η διατύπωσή του είναι ένα πολιτικό-επικοινωνιακό τέχνασμα. 

Η Ελλάδα έχει ανάγκη από νέο κούρεμα που θα καταστήσει το χρέος βιώσιμο και θα μειώσει τα ποσά που διοχετεύουμε στους τόκους. 

Ένας απλός υπολογισμός με τα σημερινά επιτόκια δανεισμού και λαμβάνοντας υπόψιν ένα πρωτογενές πλεόνασμα της τάξης του 1-2% (όπως έγραψα σε προηγούμενη καταχώρηση), ρυθμό ανάπτυξης του ΑΕΠ στο 2% και τρέχοντα πληθωρισμό στο 2% μας δίνει ένα λόγω χρέους ΑΕΠ 1 προς 1 ή 100%. Αυτό είναι σημείο στασιμο-ισορροπίας από την πλευρά της απομείωσης του χρέους (δηλαδή δεν θα μειώνεται το χρέος) αλλά τουλάχιστον θα μπορούμε να διοχετεύουμε τα έσοδα στην πραγματική οικονομία. 

Φυσικά αν το ΑΕΠ αυξάνεται μαζί με τον πληθωρισμό ακόμα και με μηδενικό πλεόνασμα μπορεί να μειώνεται το χρέος.

Αυτή η απαίτηση προς τον πυρήνα του πλεονασματικού βορρά θα πάει παράλληλα με τη συνέχιση των αναγκαίων μεταρρυθμίσεων που πρέπει να γίνουν χωρίς να πληγούν τα λαϊκά εισοδήματα, τουλάχιστον όχι άλλο. 

Η μείωση του πρωτογενούς ελλείμματος και το άνοιγμα της αγορά εργασίας και προϊόντος (όχι με ελαστικές σχέσεις εργασίας αλλά με απελευθέρωση των κλειστών επαγγελμάτων και απλοποίηση της διαδικασίας επένδυσης) πρέπει να είναι το πρώτο μέλημα. 

Να υπενθυμίσω ότι το διάστημα 1995-2008 (το διάστημα της φούσκας) είχαμε αύξηση του ΑΕΠ στο 4%, αύξηση της παραγώγικότητας της εργασίας, αλλά μείωση της συμμετοχής του εργατικού δυναμικού στην παραγωγική διαδικασία. Αυτή η δυναμική ενείχε την τάση μείωσης του προϊόντος μελλοντικά. 

Η αύξηση του ΑΕΠ ήταν καθαρά λόγω πιστωτικής φούσκας (εσωτερικού και εξωτερικού δανεισμού) και αύξησης της εξωτερικής επενδυτικής θέσης που είναι σχεδόν η δυϊκή εικόνα του ισοζυγίου των τρεχουσών συναλλαγών. 

Ο δε πληθωρισμός ήταν υψηλός και λόγω της στεγανότητας και ιδιαιτερότητας της Ελληνικής αγοράς (πελατειακό σύστημα, κοινωνικές και επιχειρηματικές ομάδες βαμπίρ που έκαναν συστηματικές εφόδους στα κρατικά έσοδα του προϋπολογισμού αλλά και αδυναμίας λειτουργίας της αγοράς ως μηχανισμού ανακάλυψης των τιμών. 

Η κρατική δηλαδή διαμεσολάβηση όπως και στις Σοβιετικές οικονομίες και το νομικό καθεστώς λειτουργίας του ιδιωτικού και δημόσιου τομέα με την έλλειψη ανταγωνισμού δημιουργούσε τεχνητές ελλείψεις σε βασικά αγαθά). 

Οι μεταρρυθμίσεις βοηθάνε και σε αυτόν τον τομέα. 

Για τις αποκρατικοποιήσεις

Όταν οι χρηματιστηριακές αξίες είναι χαμηλές δεν πουλάς τον δημόσιο πλούτο, πολλές μάλιστα λειτουργίες υπέρ του κοινωνικού συνόλου συντελούνται μόνο υπό την αιγίδα του κρατικού μηχανισμού. 

Οι τουριστικές αξίες δεν είναι χαμηλές (ακόμα) και εκεί μπορεί να γίνουν κερδοφόρες για το δημόσιο μεταβιβάσεις. 

Γενικά μπορείς να αξιοποιήσεις τον δημόσιο πλούτο έχοντας την κυριότητα. Μερικές τέτοιες κινήσεις έχουν γίνει αλλά με τη Δεξιά στην κυβέρνηση ...το βάρος θα πέσει στην εκποίηση λόγω ιδεολογίας. 

Πάντως η αναδιάρθρωση του δημόσιου τομέα και η καταργήση των ανύπαρκτων/ρουσφετολογικών οργανισμών πρέπει να συνεχιστεί. Η μείωση του δημόσιου τομέα δεν είναι σωστό να γίνει με απολύσεις αλλά με συνταξιοδοτήσεις και μειώσεις νέων προσλήψεων. 

Ο λόγος είναι απλός. Αν κάποιος χάσει το εισόδημά του, η αγοραστική του αξία πέφτει κατακόρυφα κάτι που πλήττει την ήδη υφεσιακή οικονομία. Αν όμως υπάρχει ένα σχέδιο προς την πρόωρη συνταξιοδότηση εξομαλύνεται η δαπάνη του εισοδήματός του. Το δε κράτος καρπώνεται τη διαφορά μεταξύ τελευταίου μισθού και σύνταξης που είναι πάντα θετική.

Η Ελλάδα δεν απέτυχε λόγω υψηλών κρατικών δαπανών, είναι κάτω του Ευρωπαϊκού μέσου όρου, αλλά λόγω αλόγιστης σπατάλης και παροχής χαμηλού επιπέδου υπηρεσιών που αντί να διευκολύνουν τις λειτουργίες του ιδιωτικού τομέα τον στραγγάλιζαν. 

Το δε κοινωνικό μας κράτος είναι ανύπαρκτο και σταθερά προσανατολισμένο σε ειδικές κατηγορίες πολιτών στους οποίους δεν έπρεπε να αποδίδεται ο κύριος όγκος των εξόδων του κράτους πρόνοιας. 

Το κοινωνικό κράτος πρέπει να προσανατολιστεί στις κοινωνικές τάξεις που πραγματικά το έχουν ανάγκη. 

Οι συντάξεις ήταν άλλο κεφάλαιο. Το κράτος λόγω δημογραφικού προβλήματος και της μείωσης της συμμετοχής του εργατικού δυναμικού στην παραγωγική διαδικασία, δυνητικά θα έδινε στο άμεσο μέλλον το 1/4 του ΑΕΠ για την πληρωμή των συντάξεων. 

Πάντως και εδώ δεν βοηθάει η αύξηση των ορίων συνταξιοδότησης πάνω από τα 65 έτη αλλά η εναρμόνιση των ορίων και η κατάργηση των διατάξεων των ειδικών κατηγοριών και η σταδιακή μείωση των υψηλών συντάξεων. 

Ο κάθε Έλληνας συμμετείχε σε μια ειδική κατηγορία. 

Το σύστημα θέλει απλοποίηση και κοστολόγηση. Θα πάω ακόμα ένα μέτρο παραπέρα και θα πρότεινα γενική βασική σύνταξη τιμαριθμοποιημένη για όλους, με παράλληλη μεταφορά μέρους των εισφορών των εργαζομένων σε επενδυτικά προϊόντα της επιλογής του. Για ένα μέρος της σύνταξης του καθενός η ατομική ευθύνη θα εξορθολόγιζε το σύστημα και θα επιβράβευε τον αποταμιευτή.

Το μεγαλύτερο πρόβλημα μετά το χρέος είναι η ανεργία. 

Το κύριο μέλημα μας πρέπει να είναι η συμμετοχή στην εργασία και όχι το επίπεδο του μισθού, διότι δεδομένου του προϊόντος πρέπει να ξαναμπεί στην παραγωγική εργασία και ο άνεργος. 

Αυτό δεν το λέω ελαφρά τη καρδία. 

Γενικά είναι σωστό να μην προσπαθεις να μειώσεις την ανεργία μέσω μείωσης μισθών. 

Επίσης σε μη εξαγωγικές οικονομίες όπως η Ελλάδα, με 75% του ΑΕΠ στηριζόμενο στην εσωτερική κατανάλωση, η μείωση των μισθών επιδεινώνει την ύφεση και προκαλεί αύξηση της ανεργίας. 

Αυτός είναι ένας και από τους λόγους που η λεγόμενη εσωτερική υποτίμηση αποτυγχάνει. (Βέβαι η κατανάλωση στηρίζεται στις εισαγωγές λόγω δανείων κάτι που επίσης πρέπει να αλλάξει.) 

Η Ελλάδα όμως βρίσκεται σε ειδικές συνθήκες. Πρέπει να δημιουργήσει πλεονάσματα χωρίς να μπορεί υποτιμήσει το νόμισμά της και να αυξήσει τις εξαγωγές ή να αυξήσει τεχνητά την τουριστική κίνηση. 

Επίσης σε περιπτώσεις υφέσεων σε χώρες που έχουν κυριαρχία νομίσματος το χρέος εν μέρει εξαγοράζεται από την κεντρική τράπεζα. Έχουμε λοιπόν μια συνεργασία μεταξύ νομισματικών και δημοσιονομικών αρχών. 

Η Ελλάδα μέσα στο ευρώ προσιδιάζει μάλλον σε οικονομία νοικοκυριού όπου τα έσοδά σου πρέπει να καλύπτουν τα έξοδά σου. Ή μια ιδιωτική επιχείρηση που λόγω ύφεσης ο κόσμος σταματάει να αγοράζει τα προϊόντα της. Σε αύτή την περίπτωση οικονομετρικές μελέτες αποδεικνύουν ότι είναι προς το συμφέρον και των εργαζομένων και της επιχείρησης αλλά και της οικονομίας γενικότερα να επέλθει μια λογική μείωση μισθού για να μην απολυθούν εργάτες. 

Πέρα από αυτό το πιο σημαντικό επιχείρημα είναι η απομείωση του χρέους. 

Η μείωση της ανεργίας επιφέρει νέα έσοδα στο κράτος μέσω φορολογίας μάλιστα το κέρδος είναι διπλό γιατί το κράτος σταματάει τη χορήγηση προνιακών επιδομάτων προς τον άνεργο. 

Άρα αυτό το μέτρο (και δεν αναφέρομαι στους κατώτερους μισθούς αλλά στους μισθούς ρετιρέ ή έστω μεγαλομεσαίους) είναι συγκεκριμένο για τη συγκεκριμένη χώρα εντός του ευρώ. 

Το τρίτο επιχείρημα προέρχεται από μελέτες των κοινωνικών επιστημών. Ο άνεργος επιβαρύνει υλικά και ψυχολογικά τους γύρω του αλλά κυρίως τον ευατό του. Όχι μόνο χάνει τις δεξιότηττες του εκτός παραγωγής αλλά αποκοινωνικοποιείται και απομονώνεται με προφανείς επιβάρυνση προς την κοινωνία και άρα σε τελευταία ανάλυση προς τον φορολογούμενο.

Επίσης ο δημόσιος τομέας πρέπει να αναδιαρθρωθεί, να αξιολογηθεί, και να εφαρμοστεί επιχειρηματικό σχέδιο όπως και στον ιδιωτικό τομέα για να αναλύεται πάντα με ποιο σκοπό και για ποιανού το ώφελος γίνονται οι συγκεκριμένες επενδύσεις. 

Η κατάργηση της μονιμότητας είναι ανώφελο και άδικο μέτρο αλλά η αξιολόγηση των δημοσίων υπαλλήλων και η σύνδεση του μισθού τους με μετρικές απόδοσης είναι επιτακτική ανάγκη. 

Εδώ ο μπούσουλας πρέπει να είναι: Αν έχεις μικρή παραγωγικότητα θα έχεις στάσιμο μισθό και εξέλιξη ενώ σε αντίθετη περίπτωση θα ωφελείται ο πρόθυμος και ικανός. 

Πρέπει όμως ο δημόσιος τομέας να στηριχθεί διότι μόνο αυτός μπορεί να επιτελέσει τις μακροπρόθεσμες επενδύσεις σε υγεία παιδεία και παροχή κοινοφελών αγαθών. 

Για την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση, άνοιγμα των πανεπιστημίων προς την κοινωνία και σύνδεση με την παραγωγή (υπάρχει σωστός τρόπος να γίνει αυτό, στον Καναδά και στις Σκανδιναβικές χώρες υπάρχουν πρωτόκολλα προστασίας. Η Αμερική έχει τα προβλήματά της αλλά και πάλι το σύστημα θέλει βελτίωση και όχι κατάργηση). 

Αν θέλουμε πραγματικά η Ελλάδα να παράγει υψηλού επιπέδου προϊόντα και να μην επιστρέψουμε στο παρελθόν της αυτάρκειας πλην φτώχειας πρέπει να κάνουμε μεγάλες επενδύσεις σε νέες τεχνολογίες και πατέντες. 

Η καρδιά της διαδικασίας αυτής είναι η μεγάλη επιχείρηση και το πανεπιστήμιο. 

Αυτό είναι δύσκολο να γίνει στην Ελλάδα με τις σημερινές δομές. Επίσης είναι σημαντικό να γίνει σωστά και με τέτοιο τρόπο ώστε το Ελληνικό πανεπιστήμιο (και δια μέσου αυτού ο Έλληνας φορολογούμενος) να έχει χειροπιαστό ώφελος. Είναι πολύ μεγάλο θέμα. Θα το αναπτύξω σε μελλοντική καταχώρηση.

Τώρα μόλις η οικονομία ανακάμψει αξίζει να δούμε μερικά ζητήματα ανάμεσα σε άλλα. 

α) Πρέπει να ξαναπάμε σταδιακά τον κατώτατο μισθό στα προηγούμενα επίπεδα. 

β) Εγγυημένο κατώτατο εισόδημα προς τους ανέργους (που κάνουν προσπάθεια να βρουν δουλειά). Θα είναι χαμηλότερο από τον κατώτατο μισθό για ευνόητους λόγους αλλά θα παρέχει προστασία στους φτωχούς. 

Αν τα οικονομικά δεν το επιτρέπουν τουλάχιστον ανάλογα επιδόματα στα παιδιά των φτωχών οικογενειών και συσσίτια στα σχολεία 

γ) Φόρο επί του συνολικού πλούτου 1-2%. Όχι φόρο κεφαλαίου αλλά του πλούτου που ως επί το πλείστον είναι παρασιτικός.

Η Αριστερά έπρεπε να είχε προτείνει το δικό της μνημόνιο εδώ και πάρα πολλά χρόνια. Ακόμα και τώρα μπορεί, με μοναδική κόκκινη γραμμή την προστασία των λαϊκών εισοδημάτων αλλά και των συμφερόντων της πλειοψηφίας. Έχουμε 54% ανεργία στις ηλικίες 15-24. Άρα πρώτο μέλημα πρέπει να είναι η ανάπτυξη και η εξεύρεση εργασίας και όχι η διαιώνιση του νεο-Ελληνικού status quo.


Υστερόγραφο: Πώς συμβιβάζεται η άποψη για τη λήψη νέων μέτρων που θα συνεχίσουν την ύφεση με την γνώμη μου ότι τελικά η Ελλάδα θα βρεθεί εκτός ευρώ και ότι η Ε. Ε. (αν δεν αλλάξει ριζικά) θα διαλυθεί μεσοπρόθεσμα? 

Σε πρώτο επίπεδο είναι η λεπτή διαφορά μεταξύ του τι πρέπει να γίνει και τι τελικά προβλέπω να γίνει γνωρίζοντας την αδυναμία του λαού να συναινέσει σε οποιαδήποτε μέτρα. 

Το πως θα διανεμηθούν οι περικοπές είναι σημαντικό. 

Αν υποθέσουμε ότι το ΑΕΠ πέφτει κατά 30% συνολικά και οι κατώτεροι μισθοί συγκρατηθούν (κάτι που φυσικά δεν έγινε μετά το 2009) τότε το κύριο βάρος θα μπορούσε να πέσει σε φοροφυγάδες και υψηλόμισθους κηφήνες. 

Το ότι μέρος της αριστεράς χρησιμοποιεί την ύφεση ως δικαιολογία και επιχείρημα για την αποτυχία του προγράμματος είναι ενδεικτικό της θεωρητικής τους γύμνιας. 

Αν υποθέσουμε ότι αυξάνουμε τη φορολογία στους πλούσιους οριακά στο 90% και κατακρατούμε το 50% της περιουσίας τους. Ας πούμε ότι έτσι μαζεύουμε 200δις και τα δίνουμε για την αποπληρωμή του χρέους, τότε δεν θα έχουμε ύφεση? Οι πλούσιοι δεν είναι άνθρωποι που καταναλώνουν? Φυσικά και θα υπάρξει ύφεση γιατί το ΑΕΠ εκφράζει το σύνολο των παραγόμενων προϊόντων και υπηρεσιών. 

Το ζήτημα δεν είναι αν η Ελλάδα θα έμπαινε σε ύφεση μετά την κατάρευση της Σοβιετίζουσας, κρατικοκαπιταλιστικής με λατινικές αποκλίσεις οικονομίας της. Το ζήτημα είναι ποιος θα πλήρωνε τη νύφη. 

Σε αυτή τη συζήτηση η πλειοψηφία της αριστεράς ήταν απούσα. Δευτερευόντως ακόμα και στην περίπτωση εξόδου από το ευρώ οι δανειακές υποχρεώσεις της χώρας ως ένα βαθμό (θα κουρευτούν κατά ένα μεγάλο μέρος για να αποδοθούν στο νέο νόμισμα) θα μας ωθήσουν εκ των πραγμάτων στη δημιουργία πλεονασμάτων. 

Το νέο νόμισμα θα μειώσει τους μισθούς και θα αυξήσει τις δαπάνες για εισαγωγές πρώτων υλών και ειδών πολυτελείας μιας και θα χάσουμε την αγοραστική ευχέρεια του σκληρού νομίσματος. 

Για να μην αναφέρω την κατάρρευση της τουριστικής βιομηχανίας που θα επέλθει ακόμα και αν η Ελλάδα γίνει φθηνότερη για τους εξωτερικούς επισκέπτες. Ξέρει κανείς πολλούς επισκέπτες στις χώρες της μέσης Ανατολής? 

Η κυβέρνηση, όποια και να είναι αυτή, θα αναγκαστεί να ανεβάσει τα επιτόκια, και να διατηρεί αρκετά συνναλλαγματικά αποθέματα (αλήθεια τα θυμάται κανείς αυτά?), και να μην προσφύγει στο τύπωμα χρήματος για να συγκρατήσει τον πληθωρισμό. 

Πάλι δηλαδή σε πραγματικούς όρους η λιτότητα ( η καλύτερα ένα είδος rationing σε τιμές, μισθούς και κεφαλαϊακά αγαθά) θα συνεχιστεί.