Ασφαλιστικό: Οι υπαρκτές ρίζες του κοινωνικού αυτοματισμού

Προ κρίσης ο ιδιωτικός τομέας είχε εκτός από σχετικά μικρή επίσημη ανεργία (περίπου 9.5%), πολλές ευκαιρίες και πηγές εισοδήματος. Ποτέ δεν ήταν υγιής φυσικά αφού η διαχρονική ανάμιξη του κόμματος-κράτους στις "δουλειές" ήταν και είναι η μεγαλύτερη παθογένεια της οικονομίας μας. 

Τον καιρό εκείνο λοιπόν οι διεκδικήσεις και τα παράπονα των εργαζομένων του δημοσίου τομέα που υποτίθεται ότι μειονεκτούσαν περιορισμένοι/ες στην δημοσιοϋπαλληλική τους περιοχή εκτονωνόταν με δυο τρόπους: ο ένας ήταν η απόσπαση από την εκάστοτε εξουσία περισσότερων προνομίων και δικαιωμάτων που μερικά ήταν εξωφρενικά (και τα οποία συνειδητοποιήθηκαν από την υπόλοιπη κοινωνία τα χρόνια του μνημονίου... επιδόματα για ότι μπορεί κανείς να φανταστεί και πρόωρες συντάξεις με επίσης "ότι νάναι" τεκμηρίωση) - ο άλλος ήταν η δεύτερη παράνομη δουλειά στο όνομα τρίτου και η εκτεταμένη εκβιαστική είσπραξη μίζας από τους ελεγκτές κάθε είδους (αυτό μόλις τώρα άρχισε να ελέγχεται αναδρομικά). 

Είναι αλήθεια ότι η μονιμότητα αυτό το νόημα είχε αρχικά: λιγότερα λεφτά και ευκαιρίες αλλά ασφάλεια - για όσους δεν είχαν την διάθεση, την δυνατότητα ή τα προσόντα να ανοιχτούν στις θάλασσες του επιχειρείν ή την ανασφάλεια του ιδιωτικού υπαλλήλου. Κατόπιν απώλεσε οποιαδήποτε λογική - ήταν απλά το δώρο του κόμματος-κράτους στον "καλό οπαδό". 

Η "γνωριμία", σε ένα περιβάλλον όπου στο Δημόσιο διορίζονται τα "δικά μας παιδιά" και στον ιδιωτικό τομέα τις δουλειές επίσης τις παίρνουν τα δικά μας παιδιά, αποτέλεσε διαχρονικά το βασικό προσόν του αναζητούντος εργασία. Τα υπόλοιπα σωστά τα λένε και "τυπικά προσόντα" - επειδή είναι για ξεκάρφωμα κυρίως...

Σήμερα (όπως και τα τελευταία 6 χρόνια) στην κρίση, αυτές οι "ρυθμίσεις" ξεγυμνώθηκαν από τις αιτίες τους και εμφανίστηκαν ως στεγνές και αδήριτες πραγματικότητες εκτρέφοντας έναν νέο κοινωνικό αυτοματισμό: ενάμισυ εκατομμύριο άνεργοι χωρίς ελπίδα ανεύρεσης οποιασδήποτε εργασίας (οποιασδήποτε κυριολεκτικά - καμιά σχέση με το παλιό παράπονο των "ετεροαπασχολούμενων" πτυχιούχων) και κανένα εισόδημα μετά το ισχνό και σύντομο επίδομα ανεργίας έβλεπαν "απέναντι" (σε εισαγωγικά γιατί συχνά τους είχαν στην οικογένειά τους και ζούσαν/ζουν από τα εισοδήματά "τους") ανθρώπους με εξασφαλισμένο έστω και περικομμένο μισθό βρέξει χιονίσει, πρόωρη σύνταξη, σύνταξη συχνά υπερβολική για τις εισφορές που κατέβαλαν κλπ κλπ 

Η πικρία του ιδιωτικού τομέα για τις κυβερνήσεις που προστατεύουν τις ρυθμίσεις του πελατειακού κράτους και τα προνόμια των ευγενών συντεχνιών δημοσίου και ιδιωτικού τομέα άρχισε να ξεχειλίζει γρήγορα - οι ανισότητες, τα ρουσφέτια, οι αδικίες δεν μπορούσαν πλέον να κρυφτούν - και ο κοινωνικός αυτοματισμός δούλεψε και δουλεύει στην κρίση, άλλοτε υπόρρητα άλλοτε εκκωφαντικά, αποτελειώνοντας έναν ήδη διαρρηγμένο κοινωνικό ιστό: με την γενίκευση: τεμπέληδες Δημόσιοι, λαμόγια μικρομεσαίοι, απατεώνες επιχειρηματίες. Και οι "κυβερνήσεις των μνημονίων" αθεράπευτα πελατειακές εξαίρεσαν από τις οριζόντιες περικοπές τα ευγενή επαγγέλματα -που συνήθως ασκούν και κατά κόρον οι βουλευτές τους- και τις μαζικες πρόωρες συντάξεις προνομιακών κοινωνικών ομάδων/πελατών.

Υπάρχει το πρόβλημα; Υπάρχει. Και έκανε λάθος η Αριστερά υπερασπιζόμενη μαζί με τα ξερά των αδικημένων του Δημοσίου και τα χλωρά όσων αδίκως "είδαν φως και μπήκαν" στα προνόμια που αφειδώς παρείχαν με δανεικά οι πελατειακές κυβερνήσεις για να διατηρηθούν στην εξουσία. 

Τέτοια πραγματικά δεδομένα εξέθρεψαν έναν κοινωνικό αυτοματισμό με τους κρατικοδίαιτους της Δεξιάς να μεταμφιέζονται σε υποστηρικτές και ...εκπροσώπους ακόμη του ιδιωτικού τομέα (με εκκωφαντικά παραδείγματα όπως η διαχρονικά κρατικοδίαιτη, δήθεν φιλελεύθερη, πολιτική οικογένεια Μητσοτάκη) - και την Αριστερά να υπεραμύνεται συχνά των εξώφθαλμων προνομίων κάποιων εις βάρος των υπολοίπων και της οικονομίας ως κατακτήσεων του συνδικαλιστικού κινήματος - του κρατικού συνήθως συνδικαλισμού αφού στο Δημόσιο το συνδικαλιστικό κίνημα συγκυβερνούσε τουλάχιστον τις πασοκικές τετραετίες. Η διαδικασία αυτή αποτέλεσε ιδεολογικά την εν μέρει pasokification της Αριστεράς και όχι η μεταστροφή μαζικά ψηφοφόρων του ΠΑΣΟΚ στον ΣΥΡΙΖΑ. Δεν είναι η ψήφος που άλλαξε αλλά η νοοτροπία που δεν άλλαξε το πρόβλημα: και όπου αυτό ισχύει, εκεί πρέπει η Αριστερά που είναι πρώτη_φορά_κυβέρνηση να γίνει και εξουσία, αποκαθιστώντας τις αδικίες όποιο και αν είναι το λεγόμενο πολιτικό κόστος - όση επιρροή κι αν έχουν δηλαδή οι μειοψηφίες αυτές στο "σύστημα εξουσίας" - γιατί μειοψηφίες είναι και η πλειοψηφία είναι εκείνη που υποφέρει και έφερε τον ΣΥΡΙΖΑ στην εξουσία.

Εκεί όπου είναι φανερές πέραν πάσης αμφιβολίας οι αδικίες και κοινωνικές ανισότητες που εγκαθίδρυσε το πελατειακό σύστημα είναι στο ασφαλιστικό. Η μεγαλύτερη μεταρρύθμιση που αναμένεται από μια κυβέρνηση της Αριστεράς μαζί με την επίτευξη της παραγωγικής ανασυγκρότησης δλδ ανάπτυξης και θέσεων εργασίας, είναι στις υπονομευτικές ρίζες του κοινωνικού αυτοματισμού που παραμένουν ακόμη στο ασφαλιστικό. Ότι δεν είναι δίκαιο δεν μπορεί να θεωρείται "κατάκτηση του κινήματος" - και η περικοπή των αδικιών δεν πρέπει να θεωρείται νεοφιλελεύθερη εξίσωση προς τα κάτω: πρόκειται για κοινωνική αδικία να σου πληρώνουν την πρόωρη ή επιπλέον σύνταξη άλλοι εργαζόμενοι!

Το ζήτημα εκμεταλεύτηκαν πολιτικά οι δήθεν φιλελεύθερες εκφράσεις του κεντροαριστερού μωσαϊκού σε συμπαιγνία με τους χειρότερους εκφραστές του κεντροδεξιού κρατισμού - από εκεί πιάνονται απελπισμένα για να ξαναποκτήσουν κάποια επιρροή στην κοινωνία ή να χαρακτηρίσουν τον ΣΥΡΙΖΑ "κόμμα του Δημοσίου" - και η σχετικά εύκολη αποκατάσταση (σε σχέση με τον κατεστραμμένο ιδιωτικό τομέα) αδικιών στον Δημόσιο τομέα που γίνεται άμεσα συνηγορεί δήθεν σε αυτό...
Πέραν λοιπόν προκαταλήψεων, δίκης προθέσεων, γλώσσας που χρησιμοποιείται, ύφους και προσβλητικών ακόμη χαρακτηρισμών σε σχετικά κείμενα, η Αριστερά οφείλει να διαβάσει και να αποδεχθεί την αλήθεια ορισμένων πραγματικοτήτων και να μην τις θάψει μαζί με τον υβριστικό μνημονιακό λόγο: ένα τέτοιο κείμενο είναι το παρακάτω του Μάνου Ματσαγγάνη, διαχρονικού ακαδημαϊκού μελετητή του ασφαλιστικού με μεγάλο έργο αλλά και ισοπεδωτικά μνημονιακού απολογητή στο σύνολο της οπτικής του. Παραμερίζοντας τα παράταιρα πολιτικά συμπεράσματα και τα πικρόχολα σχόλια του κεντροαριστερού Ματσαγγάνη για την κυβέρνηση "ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ" και τις προθέσεις της, μπορούμε να διαβάσουμε αληθινά προβλήματα και λύνοντάς τα να αποδείξουμε ότι Αριστερά σημαίνει δικαιοσύνη, εισόδημα αναλογικό της εργασίας και των υγιών ικανοτήτων (εφόσον και η λαμογιά "ικανότητα" είναι στον κρατικοδίαιτο καπιταλισμό - όπως και η "γνωριμίες"...), ισονομία και ενίσχυση της μαστοριάς και της καινοτομίας για την ανασυγκρότηση και όχι των κομματικών υποστηρικτών. Ειδικά μετά την νέα συμφωνία με τους πιστωτές που ελπίζουμε ότι θα ανοίξει δρόμους ανάπτυξης και ανασυγκρότησης - και που το καθήκον της Αριστεράς είναι τα όποια χρήματα της νέας ρευστότητας να πάνε στην παραγωγική ανασυγκρότηση και όχι στις πρόωρες συντάξεις, στην νέα γενιά και όχι τα ευγενή ταμεία που παρασιτούν την επιχειρηματικότητα, στην επιβίωση και επανεκκίνηση των μικρομεσαίων σε κατάσταση ζόμπι και όχι στην επιβίωση των κρατικοδίαιτων ευγενών ταμείων και επαγγελμάτων που παρασιτούν την οικονομία λόγω συγκριτικού πλεονεκτήματος "γνωριμιών". 

Το παρακάτω κείμενο θάπρεπε να τόχει γράψει συριζαίος/α - αλλά ακόμη και έτσι με την παράφορη αντιαριστερή του εκφορά στον λόγο, έχει την αξία του - και αποκαλύπτει παρά την θέληση του συγγραφέα πόσο άστοχος είναι ο κοινωνικός αυτοματισμός στην θέση των σοβαρών προτάσεων που αναμφίβολα ο ίδιος κατέχει, κατανοεί και προτείνει σε ...λάθος περιβάλλον - κρίνοντας τα μνημόνια θετικά από επιμέρους ορθές προτάσεις που ψηφίστηκαν για ξεκάρφωμα και ουδέποτε εφαρμόστηκαν.

Γιώργος Παπασπυρόπουλος

Η κυβέρνηση δίνει μάχη

Κατά των φτωχών, κατά των ανέργων και κατά των νέων

Του Μάνου Ματσαγγάνη

Μέρος Α. Ποιον ωφελούν οι πρόωρες συντάξεις;

Μία πανικόβλητη κυβέρνηση, μετέωρη ανάμεσα στο Κούγκι και στον έντιμο συμβιβασμό, απρόθυμη –προς το παρόν– να αναλάβει την ιστορική ευθύνη της εθνικής καταστροφής, θερίζει τις θύελλες της προεκλογικής της δημαγωγίας και αναζητά επειγόντως το πρόσχημα που θα της επιτρέψει να φέρει κάποια συμφωνία στη Βουλή. (Ή, αναλόγως, να ανάψει με καθαρή τη συνείδηση το φυτίλι της μπαρουταποθήκης, καταγγέλλοντας τους ανάλγητους ξένους που μας πίνουν το αίμα με το μπουρί της σόμπας). Αυτή είναι η ουσία των τελευταίων εξελίξεων.

Και ποιο μπορεί να είναι αυτό το πρόσχημα; Οι συντάξεις, φυσικά. Μπορεί να δεχτεί ο ελληνικός λαός (και ο επί γης εκπρόσωπός του, η συγκυβέρνηση Τσίπρα-Καμμένου) τις παράλογες απαιτήσεις των δανειστών για νέες περικοπές, εν μέσω ανθρωπιστικής κρίσης; Είναι δυνατόν ο υπουργός Οικονομικών να ζητήσει από τη Βουλή των Ελλήνων να ψηφίσει περικοπές 40% σε συντάξεις των 350 ευρώ (όπως είπε στην πρόσφατη ομιλία του στο Βερολίνο); Τολμά η αντιπολίτευση, όπως είπε ρίχνοντας το γάντι ο Πρωθυπουργός την περασμένη εβδομάδα, να υποστηρίξει τέτοιες προτάσεις; Όχι βέβαια. Για αυτό η κυβέρνηση δεν πρόκειται να κάνει πίσω. Και για αυτό κανείς εθνικόφρων Έλλην δεν μπορεί παρά να σταθεί δίπλα της. Από εκεί και πέρα εάν οι δανειστές υποχωρήσουν, έχει καλώς. Εάν όχι, αποθανέτω η ψυχή μας μετά των αλλοφύλων (ή και άνευ).

Είναι αλήθεια ότι στο θέμα αυτό η κυβερνητική δημαγωγία επικρατεί κατά κράτος στη δημόσια συζήτηση (ή μάλλον σε αυτό που περνιέται για δημόσια συζήτηση στη χώρα μας). Απέναντι σε τηλεδημοσιογράφους αδαείς ή βολικούς (ή και τα δύο). Και, το κυριότερο, απέναντι σε μία αντιπολίτευση που συμμερίζεται κατά βάση την αντίληψη ότι το άκρον άωτο της φιλολαϊκής πολιτικής είναι να παίρνεις δανεικά και να τα μοιράζεις σε διάφορες ισχυρές ομάδες-πελάτες του πολιτικού συστήματος, μη δίνοντας δεκάρα για το αύριο. Είναι, όμως, έτσι όπως τα λένε;

Κατηγορηματικά όχι. Αν συγκρίνει κανείς τα μέτρα που η τρόικα μας πιέζει να εφαρμόσουμε με τις αντίστοιχες θέσεις της ελληνικής κυβέρνησης, εύκολα θα διαπιστώσει ότι τα μέτρα της τρόικας υπερτερούν. Και όχι μόνο επειδή κοστίζουν λιγότερο. Αλλά και επειδή είναι πιο δίκαια. Είναι δηλαδή καλύτερα για τους φτωχούς, για τους ανέργους και για τους νέους.

Ας δούμε πιο συγκεκριμένα τις αγεφύρωτες ακόμη διαφορές μεταξύ των δύο πλευρών. (Στο σημερινό άρθρο θα περιοριστούμε στο θέμα των πρόωρων συνταξιοδοτήσεων).

Λοιπόν, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία (Έκθεση συστήματος Ήλιος, Φεβρουάριος 2015, Πίνακας 9), το 32% των δημοσίων υπαλλήλων βγαίνει στη σύνταξη σε ηλικία χαμηλότερη των 55 ετών. Σήμερα. Μετά από 5 χρόνια μνημόνια.

Μήπως μιλάμε για συντάξεις πείνας; Όχι ακριβώς. Σύμφωνα με τα ίδια επίσημα στοιχεία (Πίνακας 7), η μέση σύνταξη γήρατος στις ηλικίες κάτω των 55 είναι 46% υψηλότερη από ό,τι στις ηλικίες άνω των 70 (1.177 έναντι 808 ευρώ το μήνα).

Σε ποια άλλη χώρα της Ε.Ε. γίνεται αυτό; Πώς θα πείσουμε τους δανειστές ότι ο λόγος που τους ζητάμε κι άλλα χρήματα είναι για να συνεχίσουμε να ξοδεύουμε 125 εκατ. ευρώ το μήνα σε συντάξεις στις ηλικίες κάτω των 55; Ενώ έχουμε διαλαλήσει σε όλα τα μήκη και πλάτη της υφηλίου ότι η χώρα μαστίζεται από «ανθρωπιστική κρίση»; Για την αντιμετώπιση της οποίας η κοινωνικά υπερευαίσθητη κυβέρνησή μας νοιάζεται τόσο πολύ που μόλις ανακοίνωσε μέτρα συνολικού προϋπολογισμού 200 εκατ. ευρώ τη διετία;

Τι έχει να πει για όλα αυτά η κυβέρνηση; Η αντιπρότασή της είναι η σταδιακή εξίσωση της μέσης ηλικίας συνταξιοδότησης εργαζομένων δημοσίου-ιδιωτικού τομέα. Πολύ σταδιακή όμως: αρχίζουμε πολύ μαλακά με μέση ηλικία τα 56,3 (στο Δημόσιο) έναντι 60,3 (στο ΙΚΑ) το 2016, και φτάνουμε στα 64,4 έναντι 67,0 το 2040. Αυτά λέει η κυβέρνηση – και περιμένει να γίνει πιστευτή ότι θα τηρηθούν αυτά από τις επόμενες κυβερνήσεις (όταν η ίδια έχει μόλις ακυρώσει τις δεσμεύσεις των προηγουμένων). Αυτές είναι οι «μεταρρυθμίσεις» για τις οποίες ο υπουργός Οικονομικών έσκιζε τα ρούχα του τις προάλλες στο Βερολίνο ότι η κυβέρνησή του θέλει πώς και πώς να εφαρμόσει αλλά βλέπετε δεν μας αφήνει η λιτότητα.

Έστω, όμως, ότι βρίσκουμε δανειστές πρόθυμους να μας δανείσουν για να συνεχίσουμε στο γνωστό βιολί. Χαρές και πανηγύρια για την περήφανη νίκη της κυβέρνησης. Αλλά μισό λεπτό: ποιον ακριβώς ωφελούν οι πρόωρες συνταξιοδοτήσεις;

Οπωσδήποτε όχι την πλειονότητα των εργαζομένων, που δεν είχαν την ευκαιρία (ή την προνοητικότητα ή τις κατάλληλες γνωριμίες) για να μπούν στο Δημόσιο (ή σε κάποια ΔΕΚΟ ή Τράπεζα). Οπωσδήποτε όχι τους χαμηλοσυνταξιούχους, αφού αυτοί δεν βγαίνουν πρόωρα στη σύνταξη και παίρνουν τα μισά από όσους βγαίνουν. Οπωσδήποτε όχι τους ανέργους, που μόνο εάν σταθεροποιηθεί η οικονομία (και τα ελλείμματα) μπορούν να ελπίζουν ότι θα βρουν δουλειά. Και οπωσδήποτε όχι τους σημερινούς νέους που δουλεύουν με μισθό 600 ευρώ και πληρώνουν εισφορές και φόρους, ώστε να συνεχίσουν μερικοί 40άρηδες να παίρνουν τα διπλάσια για να κάθονται. (Η μέση σύνταξη τρόπος-του-λέγειν γήρατος στις ηλικίες 26-50 είναι 1.277 ευρώ το μήνα). Στο όνομα πάντοτε της αλληλεγγύης των γενεών.

Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ ενδιαφέρεται για την «ανθρωπιστική κρίση» μόνο ως ρητορικό πυροτέχνημα. Νοιάζεται για τους φτωχούς, τους ανέργους και τους νέους μόνο ως ψηφοφόρους της. Επείγεται πραγματικά για ένα και μόνο πράγμα: να δείξει στις συντεχνίες των ευνοημένων ομάδων που την στηρίζουν ότι είναι ικανή να προστατεύσει τα συμφέροντά τους καλύτερα από ό,τι οι προηγούμενες κυβερνήσεις. Οι οποίες προηγούμενες κυβερνήσεις το ίδιο πάνω-κάτω προσπάθησαν. Σε κάποιον βαθμό το πέτυχαν κιόλας: για αυτό άλλωστε οι ομάδες αυτές υπέστησαν μικρότερες απώλειες από ό,τι όλοι οι υπόλοιποι. Εκείνες φυσικά εγκατέλειψαν π.χ. το μνημονιακό ΠΑΣΟΚ, προς όφελος του αντιμνημονιακού ΣΥΡΙΖΑ που τους υποσχέθηκε και άλλα προνόμια και άλλους διορισμούς και άλλους χαριστικούς μισθούς και συντάξεις. Και τώρα ψάχνει απεγνωσμένα δανεικά για να πληρώσει το λογαριασμό.

Για τον ίδιο λόγο η αντιπολίτευση βρίσκεται σε τόσο αμυντική θέση. Γιατί δεν τολμά να πει το αυτονόητο: «Εμείς συμφωνούμε να βάλουμε φρένο στις πρόωρες συντάξεις. Όχι επειδή μας το ζητάνε, αλλά επειδή είναι το σωστό. Όχι άλλα ρουσφέτια στις ευνοημένες ομάδες. Θέλουμε να προστατεύσουμε τους φτωχούς, να δώσουμε προοπτική στους ανέργους, να εκπροσωπήσουμε τους νέους».

Μέχρι να το πάρει αυτό απόφαση, η ηγεμονία των Τσίπρα-Καμμένου είναι εξασφαλισμένη.

Μέρος Β. Ποιον ωφελεί η ακύρωση των «αντιασφαλιστικών μνημονιακών νόμων»;

Γράφαμε στο προηγούμενο άρθρο («Ποιον ωφελούν οι πρόωρες συντάξεις») ότι τα μέτρα των δανειστών για το ασφαλιστικό υπερτερούν σε σύγκριση με αυτά που προτείνει η ελληνική κυβέρνηση. Επειδή κοστίζουν λιγότερο και επειδή είναι πιο δίκαια. Δηλαδή επιβαρύνουν λιγότερο το κράτος και τις επιχειρήσεις (που εάν δεν κάνουν προσλήψεις θα μείνουμε για πάντα με 1,5 εκατομμύριο ανέργους), δεν γονατίζουν τη γενιά των παιδιών μας (που θα κληθούν να πληρώσουν το λογαριασμό) και επιπλέον απελευθερώνουν πόρους για την αντιμετώπιση πολύ πιεστικότερων κοινωνικών αναγκών.

Όπως δείχνουν τα επίσημα στοιχεία, η συνολική δαπάνη για τις πολύ πρόωρες συντάξεις (γήρατος, αναπηρίας και χηρείας στις ηλικίες κάτω των 55) φτάνει τα 125 εκατομμύρια ευρώ το μήνα. Συγκριτικά, το ποσό που αποφάσισε να διαθέσει η σούπερ κοινωνικά ευαίσθητη κυβέρνησή μας για να αντιμετωπίσει την ανθρωπιστική κρίση που μαστίζει τη χώρα δεν ξεπερνά τα 8 εκατομμύρια ευρώ και κάτι ψιλά (200 εκατομμύρια στη διετία 2015-2016). Ως γνωστόν, οι προτεραιότητες μιας κυβέρνησης αποτυπώνονται στο πώς κατανέμει τους κρατικούς πόρους: εκεί κρίνονται όλοι, όχι στη ρητορεία.

Όμως δεν είναι μόνο οι πρόωρες συντάξεις. Το ίδιο ισχύει και για τις άλλες κόκκινες γραμμές της κυβέρνησης στο ασφαλιστικό. Και εκεί τα μέτρα των δανειστών εξυπηρετούν καλύτερα τα συμφέροντα των φτωχών, των ανέργων και των νέων. Στο σημερινό άρθρο θα ασχοληθούμε με το θέμα της ακύρωσης των «μνημονιακών νόμων», όπως (μας) απειλεί η κυβέρνηση.

Ο Νόμος 3863 που ψηφίστηκε κόντρα σε ΝΔ και ΣΥΡΙΖΑ τον Ιούλιο του 2010 ήταν η πρώτη αξιόλογη παρέμβαση στο ασφαλιστικό από τις αρχές της δεκαετίας του 1990. Ο νόμος όντως προέβλεπε χαμηλότερες συντάξεις και υψηλότερη ηλικία συνταξιοδότησης για όλους. Ειδικά για ορισμένες ευνοημένες ομάδες που στο παρελθόν εισέπρατταν παροχές δυσανάλογες των εισφορών τους. Όμως, παρά τις κραυγές και τις ανοησίες που ακούστηκαν τότε, και που εξακολουθούν να λέγονται σήμερα, η δομή του νέου συστήματος (που επρόκειτο να εφαρμοστεί από φέτος) ακολουθούσε σκανδιναβικά πρότυπα.

Συγκεκριμένα, η μεταρρύθμιση καθιέρωνε μια σχεδόν καθολική βασική σύνταξη και μια ανταποδοτική αναλογική σύνταξη. Ο Ν3863 όριζε βασική σύνταξη ύψους 360 ευρώ το μήνα, 720 ευρώ για ζευγάρι ηλικιωμένων (σε τιμές του 2010). Όσο για το ύψος της αναλογικής σύνταξης, αυτό εξαρτάται από τα έτη ασφάλισης και τις εισφορές (των ασφαλισμένων και των εργοδοτών τους). Για πρόσθετη εγγύηση, ο νόμος προέβλεπε κατώτατη σύνταξη (με 15+ χρόνια ασφάλισης) στα 15 κατώτατα ημερομίσθια. Δηλαδή σχεδόν 500 ευρώ το μήνα το 2010, σχεδόν 400 ευρώ σήμερα λόγω μείωσης των κατώτατων μισθών το 2012. Τα διπλά για ζευγάρι ηλικιωμένων.

Βασική σύνταξη σημαίνει σύνταξη για όλους, ακόμη και για τις νοικοκυρές. Και αναλογική σύνταξη σημαίνει ότι εάν σου έχουν κολλήσει ένσημα για 10 χρόνια (ή για 8, ή για 5, ή για 1) θα πάρεις το ανάλογο (αντί για μηδέν, όπως σήμερα). Αφήνω στους αναγνώστες να κρίνουν ποιο σύστημα προστατεύει καλύτερα τους φτωχούς ηλικιωμένους.

Βέβαια, χάρη στις άοκνες προσπάθειες της τότε κυβέρνησης Παπανδρέου διά του αρμόδιου υπουργού Λοβέρδου, η απαίτηση των «ευγενών ταμείων» των ιατρών, νομικών και μηχανικών, των υπαλλήλων της Τράπεζας της Ελλάδος και των εργαζόμενων στον Τύπο να διατηρήσουν τα συνταξιοδοτικά τους συστήματα μένοντας εκτός νέου συστήματος έγινε τελικά σεβαστή. Επιπλέον, η μεταρρύθμιση προστάτευσε τα κεκτημένα δικαιώματα των εργαζομένων στις ΔΕΚΟ, των τραπεζικών υπαλλήλων που είχαν προσληφθεί πριν από το 1983, καθώς και των ένστολων ανεξάρτητα από το έτος πρόσληψης. Τέλος, η μεταρρύθμιση δεν επηρέασε καθόλου τους αγρότες, οι οποίοι από το 1998 και μετά εισπράττουν κύρια σύνταξη με ευνοϊκότερους όρους.

Όλα αυτά παρά τις αντιρρήσεις της τρόικας. (Αλήθεια, αυτή η νίκη της κατά τα άλλα προδοτικής κυβέρνησης Παπανδρέου δεν έχει αναγνωριστεί όσο θα έπρεπε.) Με άλλα λόγια, το γνωστό μοτίβο σύμφωνα με το οποίο οι ισχυρές ομάδες εξασφαλίζουν ευνοϊκή μεταχείριση σε βάρος των λιγότερο ισχυρών επαναλήφθηκε ακόμη και υπό συνθήκες έκτακτης ανάγκης.

Για όλους αυτούς τους λόγους, ο Ν3863/2010 ήταν ένα σοβαρό βήμα εξυγίανσης αλλά δεν «έλυσε το ασφαλιστικό». Άρα μια νορμάλ κυβέρνηση (ιδίως μια νορμάλ κυβέρνηση που διατείνεται ότι κόπτεται για την κοινωνική δικαιοσύνη), όχι μόνο θα δεχόταν την πρόταση των δανειστών (να μην καταργηθεί ο Ν3863), αλλά θα υπερθεμάτιζε προχωρώντας στην ολοκλήρωση της ασφαλιστικής μεταρρύθμισης. Με πλήρη ενοποίηση του συστήματος συντάξεων μέσω της άμεσης ένταξης όλων των κατηγοριών, με τους ίδιους ακριβώς όρους, χωρίς καμμία εξαίρεση. Και με πλήρη κατάργηση όλων των ενισχύσεων (κρατικών επιχορηγήσεων και κοινωνικών πόρων) στα ταμεία. Με περιορισμό δηλαδή της κρατικής συμμετοχής στη χρηματοδότηση της βασικής σύνταξης και στη χρηματοδότηση προνοιακών μηχανισμών τύπου κατώτατης σύνταξης ανεξαρτήτως επαγγελματικού κλάδου.

Κάτι παρόμοιο ισχύει με τις επικουρικές συντάξεις, όπου οι παθογένειες είναι ακόμη σοβαρότερες. Πράγματι, η σημερινή κατάσταση είναι εντελώς προβληματική. Κατ’ αρχήν, επικουρική σύνταξη εισπράττουν οι μισοί περίπου συνταξιούχοι. Εισφορές για επικουρική σύνταξη πληρώνουν όλοι οι ασφαλισμένοι στο Δημόσιο και στις ΔΕΚΟ, οι περισσότεορι στο ΙΚΑ, οι μισοί αυτοαπασχολούμενοι και ελάχιστοι αγρότες. Από εκεί και πέρα, σε πολλά επικουρικά ταμεία οι κανόνες είναι σκανδαλωδώς ευνοϊκοί. Με ποσοστό εισφοράς 3% + 3% (ασφαλισμένοι/εργοδότες) το ποσοστό αναπλήρωσης φτάνει σε ορισμένες περιπτώσεις το 40% και το 45%. Ούτε στις πυραμίδες του Μπερίσα (ή του Τροχανά) δεν έπαιρναν τόσα λεφτά βάζοντας τόσο λίγα. Οι δειλές προσπάθειες προηγούμενων κυβερνήσεων για πλαφόν 20% προσέκρουαν στις αντιδράσεις των ενδιαφερομένων και έπεφταν τελικά στο κενό.

Το εντελώς προβλέψιμο αποτέλεσμα ήταν τεράστια ελλείμματα τώρα, με συσσώρευση θηριωδών υποχρεώσεων στο μέλλον. Και να σκεφτεί κανείς ότι μιλάμε για επικουρικές συντάξεις, που είχαν θεσμοθετηθεί με τη λογική «πρόσθετη σύνταξη από πρόσθετες εισφορές, χωρίς ανάμειξη του κράτους».

Με πίεση της Τρόικας (πώς αλλιώς;) η προηγούμενη κυβέρνηση ψήφισε τον Ν4052/2012, χωρίς να τον εφαρμόσει ποτέ! Η αρχική πρόταση προέβλεπε ενιαίο ταμείο με σταδιακή αποκατάσταση της πλήρους ανταποδοτικότητας, με σταδιακή εφαρμογή διανεμητικού συστήματος «προκαθορισμένων εισφορών με νοητή κεφαλαιοποίηση». Στο σύστημα αυτό, παρόμοιο με εκείνο της Σουηδίας, κάθε ασφαλισμένος έχει έναν ατομικό ασφαλιστικό λογαριασμό. Εκεί καταγράφονται όλες οι ασφαλιστικές εισφορές του, που στη συνέχεια τοκίζονται με ένα προσυμφωνημένο επιτόκιο, ώστε τελικά να σχηματίσουν το ασφαλιστικό κεφάλαιό του. Τη στιγμή της συνταξιοδότησης το κεφάλαιο αυτό μετατρέπεται σε μηνιαία σύνταξη που είναι «αναλογιστικά δίκαιη», δηλαδή εξισώνει τις διά βίου εισφορές με τις διά βίου παροχές.

Στο κείμενο του νόμου τελικά πέρασε ένας πιο μπερδεμένος (και προβληματικός) τρόπος υπολογισμού. Η εξίσωση εισφορών και παροχών δεν αφορά πλέον αποκλειστικά κάθε ασφαλισμένο ατομικά, σε διά βίου χρονική κλίμακα. Αφορά επίσης ολόκληρο το ενιαίο ταμείο σε ετήσια βάση (συντελεστής βιωσιμότητας). Η «ρήτρα μηδενικού ελλείμματος» προστέθηκε για να εξασφαλίσει τη βιωσιμότητα, και το πετυχαίνει – αλλά με ισοπεδωτικό τρόπο, στρεβλώνοντας την ανταποδοτικότητα.

Ούτως ή άλλως, η προηγούμενη κυβέρνηση δεν εφάρμοσε ποτέ τον Ν4052. Αντίθετα, έπαιξε επιτυχώς κατενάτσιο, μέχρι τις καθυστερήσεις. Μετά ήρθαν οι ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ. Οι οποίοι τώρα έχουν αναγάγει την κατάργηση του νόμου σε ύψιστο εθνικό συμφέρον.
Πίσω στο προηγούμενο καθεστώς, λοιπόν. Οι κανόνες του οποίου, θυμίζω, ευνοούν τα υψηλότερα εισοδήματα σε βάρος των χαμηλών, τους ελεύθερους επαγγελματίες και τους αγρότες σε βάρος των μισθωτών, τους εργαζόμενους στο Δημόσιο και στις ΔΕΚΟ σε βάρος εκείνων του ιδιωτικού τομέα, τους άνδρες σε σχέση με τις (περισσότερες) γυναίκες, όσους πλησιάζουν στη συνταξιοδότηση σε βάρος των νέων ασφαλισμένων. Και κυρίως ευνοούν τις σημερινές γενιές σε βάρος της γενιάς των παιδιών μας. Με δυο λόγια, πίσω σε ένα σύστημα που αναδιανέμει πόρους και δικαιώματα, αλλά σε λάθος κατεύθυνση: από τους αδύναμους στους ισχυρούς. Αυτό το σύστημα υπερασπίζεται η πρώτη-φορά-αριστερά. Για να χαρούν οι συντεχνίες που έφεραν τον Στρατούλη από τον ΟΤΕ στο Υπουργείο Εργασίας.

Όσο για τον απλό πολίτη, εάν το σκεφτεί λίγο θα δει ότι το συμφέρον του είναι η εφαρμογή και επέκταση των μνημονιακών ασφαλιστικών νόμων, όχι η κατάργησή τους. Αλλά φυσικά δύσκολα θα το σκεφτεί, όταν σχεδόν οι πάντες (ΜΜΕ, κόμματα, συνδικάτα), εδώ και πολλές δεκαετίες, του λένε ότι η καλή, η φιλολαϊκή και η κιμπάρικη πολιτική είναι να κάνει όποιος μπορεί πλιάτσικο στο κοινό ταμείο. Και οι υπόλοιποι να κοιτάζουν με θαυμασμό και ζήλεια. Ε, οι φτωχοί, οι άνεργοι και οι νέοι είναι στους υπόλοιπους.

Δημοσιεύθηκε στην Athens Voice