Δευτέρα 4 Σεπτεμβρίου 2017

Οι ξένες επενδύσεις στην Ελλάδα


Οι ξένες επενδύσεις δεν είναι πανάκεια που θα γιατρεύσει όλες τις παθογένειες της ανάπτυξης. Είναι μια ένδειξη εμπιστοσύνης προς την χώρα, βοηθούν την ανάκαμψη, αλλά χωρίς μια ενδογενή, γενναία αναπτυξιακή προσπάθεια, δεν επαρκούν.

του Νίκου Ρόη, συντονιστή του Τμήματος Βιομηχανίας του ΣΥΡΙΖΑ*

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Μιλώντας για ένα σοβαρό θέμα, όπως είναι οι ξένες επενδύσεις στη χώρα μας, οφείλω να υπενθυμίσω πως μια από τις βασικές αξίες της ζωής είναι «η άρνηση κάθε άρνησης» και να τονίσω ότι καμιά άποψη για την οικονομία, αλλά και για τη κοινωνία γενικότερα, δεν έχει τη θέση της απόλυτης αλήθειας.
Η Ελλάδα, έχει ανάγκη όλων των τύπων και μεγεθών επενδύσεων, εγχώριων και ξένων
.


Οι ξένες επενδύσεις, δεν είναι ανεξάρτητες από το μοντέλο της οικονομικής ανάπτυξης της χώρας και το ίδιο το μοντέλο δεν είναι ανεξάρτητο του τόπου και του χρόνου που εφαρμόζεται. Κατά συνέπεια, καθορίζοντας το είδος του παραγωγικού μοντέλου που θέλουμε, προσδιορίζουμε εν μέρει και ποιο τύπο επενδύσεων πρέπει να ακολουθήσουμε.

Μια καταφανής απόδειξη για το λαθεμένο μοντέλο ανάπτυξης και παραγωγής των προηγούμενων δεκαετιών είναι τα χιλιάδες ρημαγμένα εργοστάσια, από το ένα άκρο της Ελλάδας έως το άλλο, που κραυγάζουν για την κατασπατάληση δημοσίων και ιδιωτικών πόρων και την αστοχία ( μη τη χαρακτηρίσουμε διαφορετικά) της αναπτυξιακής πολιτικής που ακολουθήθηκε. Μια πρώτη διαπίστωση από την κατάληξη όλων αυτών των παραγωγικών εγκαταστάσεων είναι ότι δεν έχουν καμιά τύχη οι επενδύσεις, όσο μεγάλες και εάν είναι, όταν δεν ακολουθείται μια σωστή στρατηγική ανάπτυξης, προσαρμοσμένη στις πραγματικές ανάγκες και δυνατότητες του τόπου.

Οι ξένες επενδύσεις είναι δυο κατηγοριών:

· Οι Άμεσες Ξένες Επενδύσεις (Α.Ξ.Ε.) που αφορούν ολοκληρωμένα επενδυτικά σχέδια, από το σχεδιασμό έως την υλοποίηση, ανεξάρτητα μεγέθους. Αυτές οι επενδύσεις είναι απαραίτητες για τη χώρα μας, αρκεί να καλύπτουν πραγματικές ανάγκες υποκαθιστώντας εισαγωγές ή να προσφέρουν νέες υπηρεσίες, που στοχεύουν σε καινοτόμα προϊόντα, υψηλής ποιότητας, ανταγωνιστικά στις διεθνείς αγορές δηλ. εξαγώγιμα και να βρίσκονται εντός του παραγωγικού σχεδιασμού και οράματος μας.

· Οι Έμμεσες Ξένες Επενδύσεις (Ε.Ξ.Ε.) που αφορούν εξαγορά μετοχών σε υπάρχουσες οικονομικές οντότητες ή συγχωνεύσεις εταιρειών, δημόσιων ή ιδιωτικών, σε πάνω από 10% των αξιών τους .

Όταν πρόκειται για μια απλή εξαγορά ενός ποσοστού της επιχείρησης ή για συγχώνευση εταιρειών, χωρίς να ακολουθήσει κάποιο σχέδιο επέκτασης και ανάπτυξης, το μόνο που μπορούμε να ευχηθούμε, σαν κοινωνία, στους συμμετέχοντες είναι «καλά κέρδη».

Εάν όμως την επένδυση ακολουθεί ένα σχέδιο επέκτασης, ενδιαφέρει το οργανωμένο κράτος να τη στηρίξει και να την κατευθύνει, σύμφωνα με τα δικά του σχέδια και οράματα. Κλασσική περίπτωση, είναι αυτή τη στιγμή, η αγορά ακίνητων και όχι μόνο.


2. ΚΙΝΗΤΡΑ ΚΑΙ ΚΡΙΤΗΡΙΑ

Ποια είναι όμως τα κίνητρα που θα προκαλέσουν μια οικονομική οντότητες ιδιωτική ή δημόσια , να αποφασίσει μια επένδυση, να επιλέξει τον τόπο μας, να τη σχεδιάσει και να την υλοποιήσει;

· Πρώτα είναι το κέρδος, γιατί χωρίς όφελος κανείς δεν παίρνει το ρίσκο να «σπαταλήσει» χρήματα σε μια ξένη χώρα. Η χώρα μας παρουσιάζει τεράστιες ευκαιρίες ανάπτυξης και ως εκ τούτου, επικερδών επενδύσεων σε μεγάλους τομείς της οικονομίας πχ μεταποίηση, ενέργεια, αγροτοδιατροφικο, τουρισμό.

· Δεύτερος λόγος είναι ο γεωστρατηγικός σχεδιασμός. Όλα τα κράτη και οι μεγάλες πολυεθνικές εταιρίες κάνουν επενδύσεις, εκτός από τους προφανείς οικονομικούς λόγους και για λόγους πολιτικού επηρεασμού, με οφέλη για το δικό τους στρατηγικό σχεδιασμό. Θέτοντας αυτή την παράμετρο με όρους καθαρά λαϊκούς - «το μαγαζί είναι γωνία» - η χώρα μας είναι κόμβος δικτύων μεταφορών και ενέργειας , έχοντας μακροχρόνια μια σταθερή πολιτική, σε θέματα συμμαχιών και διεθνών οργανισμών, προφανώς και τα δυο κίνητρα συνυπάρχουν. Εντούτοις, τα κίνητρα αυτά από μόνα τους δεν καθιστούν την χώρα μας Ελντοράντο για επενδύσεις, αλλά υπάρχουν βασικά κριτήρια που καθορίζουν το που και το πόσο κάποιος θα επενδύσει δηλαδή προωθούν την υλοποίηση μιας ξένης επένδυσης.

Τα βασικά κριτήρια είναι:
· Η ύπαρξη σταθερού και φιλικού οικονομικού και κοινωνικού περιβάλλοντος

Πρέπει να υπάρχουν θεσμοί και κανόνες που θα ισχύουν σε βάθος χρόνου και ταυτόχρονα θα υπηρετούν τον πολίτη. Η συνεχής αλλαγή αυτών των κανόνων είναι καταστροφική για την οικονομία και την παραγωγή.

Τα μεγαλύτερα προβλήματα που αντιμετωπίζονται προκειμένου να ικανοποιηθεί αυτό το κριτήριο είναι:

1) Λειτουργικό και ευέλικτο κράτος στην υπηρεσία του πολίτη:

Δυστυχώς μετά τόσα χρόνια και πολλές προσπάθειες, λίγα έχουν γίνει όχι μόνο σε θεσμικό επίπεδο, αλλά κύρια στην αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού, με κανόνες αξιοκρατίας, διαφάνειας και λογοδοσίας.
2) Πάταξη της διαφθοράς :
Έργο τιτάνιο γιατί εμπλέκονται πάντα δυο που έχουν συμφέρον να μην κοινοποιηθεί η πράξη και λογοδοτήσουν στη κοινωνία. Μόνο με θεσμικά μέτρα, όμως, είναι αδύνατον να χτυπηθεί ο χρηματισμός. Πρέπει να εμπλακεί ενεργά όλη η κοινωνία για να έχουμε ορατά αποτελέσματα.
3) Σταθερό φορολογικό και ασφαλιστικό θεσμικό πλαίσιο:
Στην παρούσα φάση δεν προσθέτω και δίκαιο γιατί δυστυχώς, οι μνημονιακές υποχρεώσεις της Ελλάδας προς το παρόν το καθιστούν ανέφικτο, παραμένει όμως το ζητούμενο. Τουλάχιστον, ας σταματήσουμε τις συνεχείς αλλαγές , ας αυτοδεσμευτούμε ότι μέχρις εδώ, όχι άλλη κατρακύλα, ώστε μελλοντικά να γίνουν αλλαγές μόνο προς το βέλτιστο.
4) Σταθερές εργασιακές σχέσεις, με κανόνες που θα τηρούνται και θα ελέγχονται.

· Η διαθεσιμότητα ανθρώπινου δυναμικού που θα έχει ικανότητα, γνώση, εμπειρία να υλοποιήσει και να κάνει βιώσιμη την επένδυση.

Το εκπαιδευτικό μας σύστημα παράγει εξειδικευμένους τεχνολόγους και επιστήμονες που καλύπτουν όλους σχεδόν τους παραγωγικούς κλάδους που υπάρχουν στην Ελλάδα αλλά και αυτούς που μπορούν να αναπτυχθούν. Υπάρχει ένα ανθρώπινο δυναμικό με εμπειρία στην επιχειρηματικότητα και στη διοίκηση, ακόμα και σήμερα που η οικονομία έχει συρρικνωθεί. Αυτό οφείλεται στο υπάρχον μοντέλο άσκησης επιχειρηματικής δραστηριότητας όπου κυριαρχούν οι μικροϊδιοκτήτες,
Αυτή η επιχειρηματική εμπειρία σε συνδυασμό με την εκτεταμένη ακόμη τεχνική/εμπειρική γνώση και λοιπή τεχνογνωσία θα πρέπει να αξιοποιηθούν, για να αναπτυχθούν στη χώρα μεσαίου ή μικρού μεγέθους, ευέλικτες και ποιοτικές παραγωγικές μονάδες.

· Η διαθεσιμότητα φυσικού πλούτου, που θα τροφοδοτεί με καλής ποιότητας και φτηνές πρώτες ύλες τις σχετικές επενδύσεις
.

Ο αγροτικός τομέας και ο ορυκτός πλούτος μπορούν να δώσουν πρώτες ύλες στη μεταποίηση και ώθηση στην ανάπτυξη. Η Ελλάδα έχει τα μεγάλα συγκριτικά πλεονεκτήματα α) ενός πλούσιου σε χλωρίδα και πανίδα, διαφοροποιημένου γεωμορφολογικά χώρου και β) ενός ήπιου κλίματος που ευνοεί την παραγωγή μιας μεγάλης ποικιλίας και υψηλής ποιότητας αγροτικών προϊόντων. Ο ορυκτός πλούτος είναι σημαντικός για το μέγεθος μας και ποικίλος και μπορεί να τροφοδοτήσει πολλές αλυσίδες αξίας.


Κοιτώντας τα λάθη του παρελθόντος, οργανώνουμε το μέλλον


Κάθε χώρα, πρέπει να αποφασίσει ποια ανάπτυξη επιθυμεί, προσαρμοσμένη στις ανάγκες της και στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της. Και αυτή η απόφαση είναι βαθειά πολιτική.
Η αρνητική εμπειρία των προηγούμενων ετών μπορεί να μας προσδιορίσει το είδος των επενδύσεων που δεν συνάδουν με το επιθυμητό οικονομικό μας μοντέλο, χωρίς δογματικές προσηλώσεις και εμμονές. Αυτές είναι:

· Οι επενδύσεις σε πάγια κεφαλαιουχικά αγαθά, που δεν οδηγούν σε παραγωγή νέων καινοτόμων προϊόντων αλλά στηρίζονται σε εισαγόμενες πατέντες και τεχνολογίες επεξεργασίας, έστω και εάν λύνουν παραγωγικά προβλήματα της στιγμής, γιατί είναι ξεπερασμένες και επικίνδυνες.
· Οι επενδύσεις σε μηχανολογικό εξοπλισμό που δεν θα ενσωματώνουν εγχώρια μεταποίηση και εξειδικευμένα προϊόντα στη διαδικασία παραγωγής.
· Η επικέντρωση μόνο στη μείωση του κόστους, και όχι στην αύξηση της αξίας παραγωγής.
· Ο προσανατολισμός επενδύσεων μονομερώς στην παραγωγή φτηνού μαζικού προϊόντος. Αυτό είναι λάθος, στην συγκεκριμένη συγκυρία, γιατί χρειάζονται τεράστιοι πόροι που στην παρούσα φάση δεν έχουμε, χωρίς να δίνουν την ανάλογη παραγωγή πλούτου και θέσεων εργασίας που έχει τεράστια ανάγκη η χώρα. Ταυτόχρονα κάποιες χώρες, λόγω θέσεως και εμπειρίας , θα το παράγουν πάντα καλύτερα από εμάς.


3. Η ΘΕΣΗ ΤΩΝ ΞΕΝΩΝ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Οι ξένες επενδύσεις δεν είναι πανάκεια που θα γιατρεύσει όλες τις παθογένειες της ανάπτυξης. Είναι μια ένδειξη εμπιστοσύνης προς την χώρα, βοηθούν την ανάκαμψη, αλλά χωρίς μια ενδογενή, γενναία αναπτυξιακή προσπάθεια, δεν επαρκούν.

Σε παγκόσμιο επίπεδο, οι ροές κεφαλαίων για ΞΑΕ είναι λίγο πάνω από το 30%. Στη χώρα μας, το ποσοστό αυτό είναι δραματικά μικρότερο, ενώ ταυτόχρονα κατευθύνονται κυρίως σε υπηρεσίες και κτηματαγορά. Έστω και εάν ελπίζουμε να πλησιάσουμε τον παγκόσμιο μέσο όρο, εντούτοις τα 2/3 των προσπαθειών ανάκαμψης πρέπει να ξεκινήσουν από την εσωτερική αγορά.

Οι καθαρές εισροές ξένων κεφαλαίων στην χώρα μας, το 2016, έφθασαν τα 2,8 δις ευρώ, το μεγαλύτερο ποσό που έχει καταγραφεί από το 2008 πριν την έναρξη της κρίσης, αυξημένες κατά 82% σε σχέση με το 2015 και 14% σε σχέση με το 2014. Παρ΄όλες αυτές τις αυξήσεις, οι επενδύσεις ως ποσοστό του ΑΕΠ είναι μόλις 1,6%, δηλαδή είμαστε δραματικά πίσω από κάθε προσδοκία ανάπτυξης.

Ένα γράφημα παρουσιάζει τις εισροές σε βάθος δεκαετίας, με την διαπίστωση ότι και στις πιο καλές στιγμές της οικονομίας, η προσέλκυση ΞΑΕ ήταν υποτονική.


Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος


Τα κεφάλαια που άφησαν να φύγουν το εξωτερικό οι τράπεζες, με την ανοχή των κυβερνόντων κατά την διάρκεια της κρίσης, δύσκολα επαναπατρίζονται. Φυσικά ένα μέρος και εφόσον δοθούν κίνητρα, μπορεί να επανέλθει αλλά όχι με την μορφή παραγωγικών επενδύσεων, λόγω νοοτροπίας των κατόχων αυτών των κεφαλαίων.

Αντίθετα, παραμένουν συνεχίζοντας να επενδύουν σε σχέδια και ανθρώπους, όσοι αγωνίζονται και όσοι ακόμα μοχθούν, όσοι έχουν την αυτοπεποίθηση, τη γνώση και την εμπειρία για μια ανάπτυξη σωστά προσανατολισμένη, αλλά είναι λίγοι. Υπάρχει πάντα η μεγάλη πλειοψηφία που εγκλωβίστηκαν από την κρίση, έχουν τη διάθεση και τη γνώση να το παλέψουν, αλλά οι προηγούμενες δραστηριότητες τους δεν τους το επιτρέπουν. Πρέπει να είμαστε πιο γενναίοι στις πράξεις «απεγκλωβισμού» διότι δεν πρόκειται για απατεώνες αλλά για πολίτες που τους συνέτριψε η κρίση, να συνεχίσουμε την προσπάθεια για μια δεύτερη ευκαιρία. Από αυτήν, όλοι έχουμε να ωφεληθούμε .


Ακολουθώντας το όραμα, προτείνουμε τον στρατηγικό σχεδιασμό


Η αναπτυξιακή πολιτική και κατ΄επέκταση οι επενδύσεις πρέπει να εντάσσονται σε συγκεκριμένη στρατηγική, προσαρμοσμένη στο χρόνο και εξελισσόμενη ανάλογα με αυτόν. Τα γιουρούσια τύπου «ότι αρπάξουμε» αποδείχτηκαν καταστροφικά για τη χώρα, δημιούργησαν ένα παραμορφωμένο μοντέλο που μας οδήγησε στη σημερινή κατάσταση.

Οι επενδύσεις πρέπει να γίνουν σε αλυσίδες αξίας επικεντρωμένες στη μεγέθυνση του παραγωγικού τμήματος της χώρας, που θα στοχεύουν στην αύξηση της αξίας παραγωγής με προϊόντα ή υπηρεσίες υψηλής ποιότητας και θα τέμνονται κάθετα και οριζόντια από κλάδους και υπηρεσίες που έχουν στόχο την προώθηση καινοτόμων προϊόντων και παραγωγικών διαδικασιών. Βασικός μοχλός ανάπτυξης και επιτυχίας είναι οι συνέργειες όλων των τύπων, ενδοκλαδικά, μεταξύ παραγωγικών κλάδων και κλάδων και υπηρεσιών.

Η ανάπτυξη δεν διατάζεται, δεν επιβάλλεται, αλλά ταυτόχρονα, εάν υπάρχουν οι προϋποθέσεις, δεν εμποδίζεται. Τουλάχιστον δυο φορές τον προηγούμενο αιώνα, υπήρξε ανάπτυξη, πέρα από τις προβλέψεις κυβερνώντων και αναλυτών, από κοινωνικά στρώματα και τάξεις που δεν τους έδιναν καμιά ελπίδα Η Ιστορία φυσικά δεν επαναλαμβάνεται, αλλά το αναφέρω σαν παράδειγμα πως μια χώρα και μια κοινωνία πάντα έχει ελπίδα, με την προϋπόθεση να υπάρχει αυτοπεποίθηση για την υπέρβαση, οργάνωση και όρεξη για δουλειά.

Είναι δικαίωμα του κάθε επενδυτή να διαθέτει τα κεφάλαια του όπου αυτός νομίζει και επιθυμεί, παίρνοντας το ρίσκο αυτής της απόφασης. Είναι όμως και υποχρέωση της κοινωνίας να έχει ξεκαθαρίσει τους κανόνες και τους προσανατολισμούς της χωρίς δογματικές δεσμεύσεις, ώστε να προφυλάσσει και να προειδοποιεί τον πολίτη για το ρίσκο που παίρνει. Εάν κάποιος π.χ. προτίθεται να επενδύσει στην αυτοκινητοβιομηχανία στην Ελλάδα, με επιχείρημα ότι πολλές μεγάλες οικονομίες στηρίζονται σε αυτήν, μια πολύ μεγάλη αλήθεια πράγματι, η κοινωνία πρέπει να αναδείξει το ανέφικτο αυτής της προσπάθειας, στην παρούσα χρονική στιγμή φυσικά, αλλά εάν έχει τα αναγκαία κεφάλαια και το όραμα, κάνεις δεν πρέπει να τον εμποδίσει να κάνει την προσπάθεια.

Πώς όμως η κοινωνία και δεν αναφέρομαι στο κράτος που είναι μέρος αυτής θα προσανατολιστεί στις πραγματικές της ανάγκες και θα αναδείξει τις πραγματικές της δυνατότητες; Δυο διαφορετικά παραδείγματα θα προσπαθήσουν να πείσουν για το εφικτό αυτής της υπόθεσης.

Η χώρα μας έχει Νικέλιο με παραγωγή 20000 ton τον χρόνο, με τελικό προϊόν το σιδηρονικέλιο βασικό συστατικό για την κατασκευή ανοξείδωτου χάλυβα. Το σύνολο του εξάγεται με ζημιά γιατί η τιμή πώλησης που καθορίζεται στην αγορά του Λονδίνου είναι χαμηλότερη από το κόστος παραγωγής[1].
Μεταξύ, όμως, του σιδηρονικέλιο και μιας μεταποιητικής μονάδας για π.χ. ανοξείδωτα σκεύη οικιακής χρήσης, υπάρχουν τουλάχιστον τέσσερα άλλα στάδια μεταποίησης και αύξησης της προστιθέμενης αξίας του νικελίου, που λείπουν από τη χώρα. Το να κομπάζουμε ότι όλο το προϊόν της Λάρκο είναι εξαγώγιμο, στην ουσία βλέπουμε το δέντρο και χάνουμε το δάσος. Κανονικά εδώ και δεκαετίες έπρεπε να εξαγάγουμε τελικά προϊόντα και όχι σιδηρονικέλιο.

Ας κοιτάξουμε τώρα αυτό που θεωρείται η ατμομηχανή της οικονομίας, τον τουρισμό και τις χιλιάδες τουριστικές μονάδες που έγιναν ή που γίνονται στην χώρα.
Μια μονάδα για να δημιουργηθεί χρειάζεται πάγιες εγκαταστάσεις και αυτές απαιτούν αδρανή υλικά, μεταλλικές κατασκευές και μηχανήματα κάθε είδους. Τα αδρανή υλικά καλύπτονται σε ποσοστό περίπου 30-35% από εισαγωγές, ενώ για τα υπόλοιπα οι εισαγωγές φτάνουν το 70%. Η κρίση και το κλείσιμο βιοτεχνιών και βιομηχανιών του είδους έχουν χειροτερέψει τα ποσοστά. Για να λειτουργήσει, χρειάζεται κεφάλαια κίνησης για αναλώσιμα και υπηρεσίες. Τα αναλώσιμα εισάγονται κατά 40% περίπου και για τις υπηρεσίες είναι αδιευκρίνιστο το ποσοστό, άλλα παραμένει τεράστιο.

Δυστυχώς, η φράση «καταψυγμένος μουσακάς Κίνας» δεν είναι σύντομο ανέκδοτο αλλά μια σκληρή πραγματικότητα. Τι συμβαίνει, έγιναν ξαφνικά όλοι οι ξενοδόχοι ανθέλληνες και προτιμούν τις εισαγωγές ή οι συνθήκες τους προσανατολίζουν σε προμήθειες - πακέτα, τα οποία η ελληνική παραγωγή δεν μπορεί να προσφέρει σε μεγάλο ποσοστό;

Στην πραγματικότητα, για κάθε τουριστική επένδυση και σχετική δραστηριότητα, πάνω από το 50% των χρημάτων μέσα από διάφορες οδούς επιστρέφει στο εξωτερικό.
Τα παραδείγματα αφορούν δυο υπαρχτές αλυσίδες αξίας στην Ελλάδα, του μετάλλου και του τουρισμού. Τα παραγωγικά κενά που έχουν και η προφανής δυνατότητα της μεταποίησης να συμπληρώνει αυτά τα κενά μας δίνουν μια ιδέα πώς πρέπει να κινηθούμε. Τέτοιες περιπτώσεις υπάρχουν εκατοντάδες, μόνο που μέχρι σήμερα αντιμετωπίζονται περιστασιακά και αποσπασματικά.

Για να υπερασπιστούμε ότι δουλεύει και παράγει αξία πρέπει να «γεμίσουμε» αυτά τα κενά, να βάλουμε προτεραιότητες, να τις προτείνουμε στην κοινωνία και να έχουμε την υπομονή και την επιμονή της υλοποίησης. Εδώ δεν συζητάμε αναγκαστικά για μεγάλες επενδύσεις αλλά για πολλές μικρές σε μεταποίηση, τυποποίηση και υπηρεσίες, στις περιφέρειες της χώρας, στις οποίες θα συμμετέχει η τοπική κοινωνία και θα δίνουν προστιθέμενη αξία στα προϊόντα της.



4. ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΞΕΝΕΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ

 

Οι επενδύσεις, στο περιβάλλον του μνημονίου, δεν μπορούν να στηριχτούν σε μεγάλες κρατικές χρηματοδοτήσεις, ούτε δημιουργώντας ένα φορολογικό και ασφαλιστικό παράδεισο.

Οι μεγάλες Ξ.Α.Ε, φέρνοντας ζεστό χρήμα από το εξωτερικό, είναι αναγκαίες για την αναζωογόνηση της ελληνικής οικονομίας, αρκεί να δημιουργούν γύρω τους, ένα ενδογενές κύμα μικρών επενδύσεων, σε υπηρεσίες και προϊόντα.
Εδώ είναι και ο κρίσιμος ρόλος του κράτους, να δημιουργήσει μια θερμοκοιτίδα τέτοιων εταιριών, μέσα από τους αναπτυξιακούς νόμους, ώστε με παράλληλες δραστηριότητες μεταποίησης και υπηρεσιών, να έχουμε πολλαπλασιαστικά συνολικά οικονομικά αποτελέσματα.

Επιστρέφοντας στο παράδειγμα του ξενοδόχου, η ανάγκη του για αγροτικά προϊόντα δεν μπορεί να ικανοποιηθεί λόγω έλλειψης ενός δικτύου προμήθειας των τοπικών αγροτικών προϊόντων υψηλής ποιότητας. Δημιουργείται δηλ. ένα κενό από το οποίο επωφελείται ο εισαγωγέας του κατεψυγμένου μουσακά από την Κίνα. Εάν δεν καλύψουμε αυτό το κενό με υπερβατικές προσπάθειες, αν δεν προσπαθήσουμε να ολοκληρώσουμε την αλυσίδα αξίας με τις ελληνικές επιχειρήσεις (ιδιωτικές, συνεταιριστικές, κοινωνικής οικονομίας) θα συνεχίζουμε να «κλαψουρίζουμε», γιατί οι ξενοδόχοι μας καταναλώνουν ξένα προϊόντα. Και φυσικά εδώ μιλάμε για μια αλυσίδα αξίας όπου έχουμε μια ηγετική θέση στην παγκόσμια οικονομία που κάθε χρόνο μεγεθύνεται και βελτιώνεται.

Τι μπορεί, λοιπόν, να γίνει στη χώρα μας- κατεστραμμένη οικονομικά, υπερχρεωμένη και σε επιτήρηση από τους δανειστές της - πώς θα συνεχίζουν να δουλεύουν τα παραγωγικά συμπλέγματα ποιες είναι οι ανάγκες τους σε επενδύσεις, σε τι μπορούν να ελπίζουν βραχυπρόθεσμα, μπορούν να αναπτυχτούν ή θα συνεχιστεί η συρρίκνωση τους;

Το σύμπλεγμα μιας αλυσίδας άξιας μοιάζει με ένα πάζλ, που αποτελείται από οριζόντιες και κάθετες γραμμές που τέμνονται, κάθε γραμμή του είναι μια παραγωγική διαδικασία ή υπηρεσία και οι τομές οι συνέργιες αυτών, που στο σύνολο τους παρουσιάζουν την εικόνα της ανάγκης που η αλυσίδα αξίας εξυπηρετεί π.χ. αγροτοδιατροφικο σύμπλεγμα. Καμία χώρα, όσο ανεπτυγμένη και αν είναι, δεν έχει όλα τα κομμάτια της εικόνας. Όσο περισσότερο το πάζλ είναι άδειο, τόσο ο αριθμός των ευκαιριών για επενδύσεις μεγαλώνει ενώ οι δυνατότητες υλοποίησης φθίνουν, ενώ σε ένα γεμάτο πάζλ, έχεις λίγες ευκαιρίες επενδύσεων αλλά με τεράστιες δυνατότητες υλοποίησης.

Οι επενδύσεις υλοποιούνται όταν:
Α) Υπάρχει μια ανάγκη που πρέπει να καλύψουν
Β) Υπάρχει η δυνατότητα υλοποίησης

Οι εγχώριες αλυσίδες αξίας δεν είναι απομονωμένες από τις αντίστοιχες στην Ευρώπη ή στον κόσμο, αποτελούν οργανικό υποσύνολο τους, συνεργάζονται ή ανταγωνίζονται μεταξύ τους και μέσα από αυτή την αλληλεπίδραση, υπάρχει η ροη ΞΑΕ παγκοσμίως γενικότερα και στη χώρα μας ειδικότερα.

Ο μηχανισμός των ροών ΞΑΕ είναι πολύπλοκος, υπακούει σε δικούς του κανόνες που σχετίζονται περισσότερο με τη γεωστρατηγική και λιγότερο με επενδυτικές ευκαιρίες Ως εκ τούτου και στην χώρα μας οι ΞΑΕ έρχονται κύρια για την γεωπολιτική θέση της. Η επιλογή της Ελλάδας έχει να κάνει κυρίως με τα μεγάλα δίκτυα ενέργειας και μεταφορών, το ηπειρωτικό και νησιώτικο ανάγλυφο και το υπέροχο κλίμα που την κάνουν παγκόσμιο τουριστικό περιορισμό.

Οι μεγάλες ξένες επενδύσεις είναι πρωτίστως έμμεσες και προσανατολίζονται σε ποσοστό πάνω από 70% σε υπηρεσίες, όπως φαίνεται και στο διάγραμμα που ακολουθεί.

Συνολικές εισροές ΞΑΕ ανά τομέα οικονομικής δραστηριότητας κατά την περίοδο 2005-2015


Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος


Συνολικές εισροές ΞΑΕ ανά χώρα προέλευσης κεφαλαίων κατά την περίοδο 2005-2015 (σε εκατομμύρια ευρώ)


Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος


Οι ξένες επενδύσεις στην Ελλάδα αυξήθηκαν κατά τη διάρκεια του 2016, παραμένοντας ωστόσο, σε ιδιαίτερα χαμηλά επίπεδα σε σχέση με τις υπόλοιπες χώρες της Ευρώπης. Εξάλλου, σύμφωνα με έρευνα της Ernst & Young (EY), το προηγούμενο έτος υλοποιήθηκαν 13 ξένες επενδύσεις, με άνοδο κατά 123% έναντι του 2015. Οι οκτώ πραγματοποιήθηκαν στον κλάδο των χρηματοοικονομικών, οι δύο στον κλάδο της μεταποίησης και από μία στους κλάδους της γεωργίας, των μεταφορών και επικοινωνιών και των κατασκευών.

Το ενδιαφέρον επικεντρώνεται ειδικότερα στον Τουρισμό και τα Ακίνητα, τις υπό ιδιωτικοποίηση δημόσιες επιχειρήσεις, τις Τράπεζες με τις θυγατρικές τους κύρια ασφαλιστικές, το Εμπόριο και τέλος τη βιομηχανία.
Ως προς τις χώρες προέλευσης, τέσσερεις ήταν από το Ηνωμένο Βασίλειο, οι δύο από την Ιαπωνία και οι υπόλοιπες από τις Γαλλία, Ελβετία, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, ΗΠΑ, Ισπανία , Ολλανδία.


5. ΠΟΥ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΖΟΝΤΑΙ ΤΑ ΞΕΝΑ ΚΕΦΑΛΑΙΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Σχεδόν το σύνολο των ξένων επενδύσεων αφορά ΕΞΕ και γίνεται μέσα από εξαγορές πακέτων εταιριών, δημοσίων και ιδιωτικών, χωρίς ιδιαίτερες δεσμεύσεις για αναπτυξιακή πολιτική.
Πώς προκύπτει αυτό το συμπέρασμα;

Η Ελλάδα με τα μέτρα που πήρε το κράτος σε δημόσιο και ιδιωτικό τομέα, είχε αύξηση του αριθμού θέσεων εργασίας κατά 259.673, από αυτές 111 θέσεις οφείλονται στις ξένες επενδύσεις, η σύγκριση δεν αντέχει από καμιά πλευρά. Αν σκεφτούμε τα αναμενόμενα οφέλη για την κοινωνία, σίγουρα τα δυο πρώτα είναι η αύξηση του ΑΕΠ και των θέσεων εργασίας. Διαπιστώνεται ότι στις συγκεκριμένου τύπου επενδύσεις από εισροή ξένων κεφαλαίων, δεν ικανοποιείται κανένα από τα δυο. Τον αραμπά τον τραβάνε οι εγχώριες εταιρίες, κύρια οι μεσαίες και μεγάλες, που έχουν εξωστρεφή προσανατολισμό και καινοτόμα προϊόντα.

Κατά την δεκαετία 2005-2015, όπως ήδη αναφέρθηκε, οι εισροές ξένων κεφαλαίων ήταν κυρίως προσανατολισμένες στον τριτογενή τομέα (75%).
Η ιδία ποσοστιαία κατανομή, με άλλα μεγέθη φυσικά, εμφανίζεται σε όλες τις αναπτυγμένες χώρες. Η κατανομή αυτή δεν είναι άσχετη με την ιδεολογία του νεοφιλελευθερισμού και την επικράτηση του χρηματοπιστωτικού συστήματος έναντι του παραγωγικού τμήματος της οικονομίας. Οι εισροές και οι επενδύσεις αυτές είναι μόνο κερδοσκοπικού χαρακτήρα, δεν έχουν χαρακτηριστικά μονιμότητας και μεταναστεύουν το ίδιο εύκολα όπως έρχονται, δημιουργώντας πάντα προβλήματα στην οικονομία που επενδύονται.

Κάνοντας μια κλαδική ανάλυση στο τομέα των υπηρεσιών, επιβεβαιώνεται ότι ενώ θα πίστευε κανείς πως ο τουρισμός έπρεπε να είναι ο μαγνήτης των επενδύσεων στη χώρα μας, έχει ένα ποσοστό μονό 3% του συνόλου, ενώ τα πιστωτικά ιδρύματα απορροφούν το 34%, οι επιχειρηματικές δραστηριότητες το 4% ενώ τα ακίνητα το 11%. Δυστυχώς, από τις αναλύσεις της Τράπεζας της Ελλάδας απουσιάζουν στοιχεία για το σε πόσες από τις επενδύσεις έγινε επεκτατική πολιτική και πόσες θέσεις εργασίας έφεραν.

Διάρθρωση των συνολικών εισροών ΞΑΕ στον τομέα των υπηρεσιών κατά την περίοδο 2005-2015


Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδα

Στο τομέα των υπηρεσιών, ένα μεγάλο ζήτημα είναι οι ιδιωτικοποιήσεις δημοσίων οργανισμών και εταιρειών. Η μορφή αυτών των επενδύσεων είναι ΕΞΕ και αφορούν δίκτυα μεταφορών και ενέργειας, κατά το μεγαλύτερο ποσοστό. 


Από τον χρηματοπιστωτικό χώρο, το ενδιαφέρον επικεντρώνεται στις ασφαλιστικές εταιρίες, θυγατρικές των τραπεζών.
Από όσα γνωρίζουμε, μόνο η Γερμανική Freeport, που εξαγόρασε τα 14 αεροδρόμια, έχει δεσμευτεί για συγκεκριμένο πρόγραμμα επενδύσεων μέχρι το 2020. Όλοι οι άλλοι αναφέρουν κάποια μεγέθη επενδύσεων, χωρίς όμως συγκεκριμένες δεσμεύσεις.
Στον ίδιο τομέα αλλά στις ιδιωτικές ΕΞΕ, αξιοσημείωτη είναι η είσοδος της μεγαλύτερης εταιρείας ξενοδοχείων στο κόσμο, που ανακαίνισε από την αρχή μια μονάδα στο Μεταξουργείο και ανακοίνωσε την λειτουργία άλλων τριών μέχρι το τέλος του χρόνου.

Αυτές είναι επενδύσεις προς τη σωστή κατεύθυνση που αυξάνουν το ΑΕΠ και τις θέσεις εργασίας. Στην ίδια κατεύθυνση είναι δυο επενδύσεις στον τουρισμό που εντάχθηκαν στη διαδικασία των στρατηγικών επενδύσεων και θα δημιουργήσουν 600 νέες θέσεις εργασίας, μετά από αξιολόγηση από την Enterprise Greece .


6. Η ΕΠΕΝΔΥΣΗ ΣΤΗ ΜΕΤΑΠΟΙΗΣΗ ΜΟΧΛΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

Οι επενδύσεις στη μεταποίηση πρέπει να ακολουθούν τις παραγωγικές ανάγκες της χώρας, ισχυροποιούν νέους κλάδους, παράγουν καινοτομία.
Έτσι, εγκαταλείπονται παραδοσιακοί κλάδοι, που είχαν στρεβλά αναπτυχθεί μέσα σε λάθος παραγωγικό μοντέλο.
Οι επενδύσεις γίνονται σε προϊόντα που στο μεγαλύτερο μέρος τους αντικαθιστούν εισαγωγές και οι αλυσίδες αξίας που ανήκουν είναι ισχυρές στην εσωτερική αγορά.

Τις αλυσίδες αξίας τέμνουν, οριζόντια και κάθετα, κλάδοι παραγωγής και υπηρεσιών και κάθε κόμβος είναι ένας κρίκος που τις δυναμώνει, τις κάνει αποτελεσματικές και δρα πολλαπλασιαστικά στην οικονομική ανάπτυξη.
Σε όλες τις αλυσίδες, αυτό που δημιουργεί διάχυση στο οικονομικό αποτέλεσμα, είναι οι παραγωγικοί κόμβοι και ιδιαιτέρα αυτοί της μεταποίησης.
Οι υπηρεσίες διευκολύνουν, πολλαπλασιάζουν, είναι απαραίτητες αλλά από μόνες τους, χωρίς παραγωγικούς κλάδους, το μόνο που δημιουργούν είναι στρεβλώσεις.

Στην προηγούμενη δεκαετία, πρωταθλητές σε ΑΞΕ και ΕΞΕ ήταν ο φαρμακευτικός κλάδος που ανήκει στα χημικά, τα τρόφιμα και ποτά και τα μεταλλικά προϊόντα.
Μελλοντικές επενδύσεις έχουν ανακοινώσει η Philip Morris International - Παπαστράτος για καινοτόμο προϊόν και 400 νέες θέσεις εργασίας, η Αθηναϊκή Ζυθοποιία για νέα προϊόντα προς εξαγωγή, η Vivechrom και η Barilla Hellas.

Διάρθρωση των συνολικών εισροών ΞΑΕ στην μεταποίηση κατά την περίοδο 2005-2015



Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδας

Δυστυχώς, η ποσότητα και η ποιότητα των επενδύσεων στη μεταποίηση στην χώρα μας, απέχουν πολύ από το είναι επαρκείς για να αποτελέσουν μοχλό ανάπτυξης.

Οι ΑΞΕ είναι σχεδόν άγνωστο όνομα προς το παρόν, ενώ για τις ΕΞΕ υπάρχουν ευκαιρίες σε καλές εταιρίες με μέλλον που σήμερα είναι σε κρίση και ζητούν επενδυτές, αλλά αυτοί περιμένουν «σαν τα κοράκια» να πέσει και άλλο η αξία τους.

Όλη η προσπάθεια επανεκκίνησης γίνεται από εγχώριες εταιρίες με εξωστρεφή χαρακτηριστικά που συνεχίζουν να επενδύουν στα οράματα τους ρισκάροντας πολλαπλά επειδή το γενικότερο περιβάλλον (οικονομικό, θεσμικό, χρηματοδοτικό) δεν είναι αρκούντως φιλικό.


Λύσεις υπάρχουν και συνδέονται με τις πραγματικές ανάγκες και δυνατότητες του τόπου

Το μεγάλο ερώτημα στην εισροή των ξένων επενδύσεων είναι ο συγκερασμός δυο τάσεων.

Από τη μια, της ανάγκης της Ελλάδας για παραγωγικές επενδύσεις, σε κενά των αναπτυγμένων αλυσίδων αξίας ή εκείνων σε ανάπτυξη και τη δημιουργία νέων, εκεί που έχουμε ανθρώπινο κεφάλαιο, υλικά και υποδομές.
Από την άλλη, της επιλογής των κεφαλαίων που εισρέουν ως ΕΞΕ λόγω γεωγραφικής θέσης της χώρας και των επιπτώσεων της οικονομικής κρίσης.
Δυστυχώς, οι περισσότερες από αυτές είναι ευκαιριακές και με την πρώτη ευκαιρία, όταν θα έχουν δημιουργήσει την υπεραξία που θέλουν, θα αποσυρθούν στην έδρα τους ή θα μεταφερθούν σε άλλες αγορές.

Λύση με ένα μαγικό ραβδί δεν υπάρχει, αντίθετα όλες οι λύσεις θέλουν δουλειά, χρόνο, συναίνεση για τα οποία η οικονομική και κοινωνική κρίση δεν αφήνει μεγάλα περιθώρια.

Αρχικά, μπορούν να καταγραφούν οι κραυγαλέες ελλείψεις, τα παραγωγικά κενά που μπορούν να φέρουν άμεσα οικονομικά αποτελέσματα στον επενδυτή και είναι πολλά. Η καταγραφή πρέπει να γίνει από τους εμπλεκομένους κρατικούς και κοινωνικούς φορείς, σε περιφερειακό επίπεδο με συμμετοχή των ΟΤΑ., να δοθούν κίνητρα που δεν θα είναι μόνο χρηματοπιστωτικά, να συσχετίζονται με την τοπική ανάπτυξη ώστε να μπει μπροστάρης η τοπική κοινωνία.

Έχοντας το αναπτυξιακό όραμα, μπορούμε να παρουσιάσουμε ένα στρατηγικό σχέδιο για το τι επενδύσεις χρειαζόμαστε, ώστε να γνωρίζουν όσοι έχουν την πρόθεση να επενδύσουν, τις προοπτικές ανάπτυξης σε βάθος χρόνου και να μας εμπιστευτούν. Χωρίς ένα τέτοιο σχέδιο, το μόνο που μπορούμε να περιμένουμε, είναι ευκαιριακά γιουρούσια, όπως έγιναν όλα τα προηγούμενα χρόνια.



*Νίκος Ρόης 

 Συντονιστής του Τμήματος Βιομηχανίας ΣΥΡΙΖΑ

ΥΓ Ευχαριστώ την Μαρία Μανδαράκα για την πολύτιμη βοήθεια


[1] Τα Ελληνικά νοικοκυριά ανέρχονται σε περίπου 6000000 και έχουν ανάγκη για την καθημερινή διατροφή τους από τουλάχιστον δυο κατσαρόλες, ένα τηγάνι, ένα ταψί, διαφορά μπρίκια ,κουταλιά, μαχαίρια, πιρούνια κ.λπ. όλα από ανοξείδωτο χάλυβα. Μια πολύ πρόχειρη και σίγουρα συντηρητική προσέγγιση, έχουν ανάγκη από 20 kgr ανοξείδωτου χάλυβα υψηλής ποιότητας, δηλαδή 120000ton χάλυβα συνολικά, με το πραγματικό νούμερο να είναι πολύ μεγαλύτερο.



πηγή tvxs.gr


1 σχόλιο:

  1. Μερικες παρατηρησεις για τον κυριοτερο συντελεστη παραγωγης , τον ανθρωπινο παραγοντα.

    1." Η διαθεσιμότητα ανθρώπινου δυναμικού που θα έχει ικανότητα, γνώση, εμπειρία να υλοποιήσει και να κάνει βιώσιμη την επένδυση.

    Το εκπαιδευτικό μας σύστημα παράγει εξειδικευμένους τεχνολόγους και επιστήμονες που καλύπτουν όλους σχεδόν τους παραγωγικούς κλάδους που υπάρχουν στην Ελλάδα αλλά και αυτούς που μπορούν να αναπτυχθούν. "

    Ο αρθρογραφος δεν εχει εντοπισει (η αμελει να εντοπισει ως στελεχος κομματος) την χρονια απαξια της ελληνικης κοινωνιας προς τις ειδικοτητες των τεχνιτων και της χειρωνακτικης εργασιας, που εχουν αφεθει στους αλλοδαπους οικονομικους μεταναστες.

    Το επιπεδο της εκπαιδευσης στην χωρα μας σε θεσεις τεχνιτη/τεχνικου, εργοδηγου, μηχανικου παραγωγης,...δεν ειναι το αναμενομενο.


    Δεν ειναι δυνατον τα τελευταια ετη να σπουδαζει σε ΑΕΙ και "Α"ΤΕΙ το 75% των αποφοιτων λυκειου(σε καμμια χωρα δεν συμβαινει)ενω μολις 25% ακολουθει την τεχνικη/επαγγελματικη εκπαιδευση.

    2. "Υπάρχει ένα ανθρώπινο δυναμικό με εμπειρία στην επιχειρηματικότητα [...]
    Αυτή η επιχειρηματική εμπειρία σε συνδυασμό με την εκτεταμένη ακόμη τεχνική/εμπειρική γνώση και λοιπή τεχνογνωσία θα πρέπει να αξιοποιηθούν, για να αναπτυχθούν στη χώρα μεσαίου ή μικρού μεγέθους, ευέλικτες και ποιοτικές παραγωγικές μονάδες."

    Η τεχνική/εμπειρική γνώση και λοιπή τεχνογνωσία στους τομεις που συρικνωθηκαν τα τελευταια 3 5 ετη χανεται συνεχως και επ ουδενι δεν ειναι εκτεταμενη.

    Δυστυχως η αποβιομηχανοποιηση που ξεκινησε ηδη απο το τελος της δεκαετιας του '70, εχει ως αποτελεσμα την βαθμιαια απωλεια τεχνικης/επαγγελαμτικης κουλτουρας
    Ειναι σχεδον αδυνατο να βρεις καλο ελληνα εργοδηγο σε πολλους κλαδους της βιοτεχνιας/βιομηχανιας, διοτι ειναι απο καιρο συνταξιουχος ή εχει αποδημησει. Εχω διαβασει οτι καποιος αναγκαστηκε να βρει Βουλγαρο εργοδηγο.

    Το βασικο ειναι η ουσιαστικη επανεκπαιδευση στην θεωρια αλλα κυριως στην πραξη μηχανικων και αποφοιτων ΤΕΙ που ενδιαφερονται να εργασθουν σε διαφορες θεσεις στην βιομηχανια/βιοτεχνια και στη συνεχεια να ιδρυσουν δικες τους επιχειρησεις.Πολυ φοβαμαι οτι οι καταλληλοι εισηγητες(μηχανικοι, εροδηγοι, τεχνιτες) θα ειναι ελαχιστοι και πρεπει να εμπλουτιστουν με συνταξιουχους η με μερικους που εχουν μεταναστευσει τα τελευταια 8 ετη.


    ΑπάντησηΔιαγραφή

Θέλετε να βάλετε ενεργό link στο σχόλιό σας; BlogU