Σάββατο 31 Αυγούστου 2019

Αστικό πλαίσιο και ριζοσπαστική αριστερά: κύκλοι ακμής και παρακμής


του Γιώργου Παπασπυρόπουλου
Στην πολιτική παραλείπεται μάλλον από βολική αγνόηση, ένας "νόμος" που την διαπερνά διαχρονικά. Ο αρνητικός διεκδικητισμός ως κινητήρια δύναμη της ιστορίας...
στον Μιχάλη Καστρινάκη

Για τους περισσότερους προοδευτικούς κινητήρια δύναμη της ιστορίας είναι οι διαφορές, οι ανταγωνισμοί και γενικότερα αυτό που λέμε οι ταξικές αντιθέσεις - η μαρξιστική πάλη των τάξεων.
Για τους περισσότερους συντηρητικούς κινητήρια δύναμη είναι οι αποφάσεις των ηγετών και έσχατα επί νεοφιλελευθερισμού οι αποφάσεις των δισεκατομμυριούχων ηγετών της ελεύθερης αγοράς.

Κατά βάθος και οι δυο προσεγγίσεις συμπίπτουν κατά κάποιον τρόπο.
Η ιστορία κινείται από τις διεκδικήσεις είτε των μεν είτε των δε επί του περιορισμένου "πλούτου" του πλανήτη ή της χώρας τάδε. Έτσι και οι δυο, όταν αντιπαρατίθενται πολιτικά σε εκλογικές περιόδους, αντιπαραθέτουν προγράμματα θετικών για την αντίληψή τους βελτιώσεων και αναμένουν από τα ακροατήρια την ψήφο τους ή την συμμετοχή τους σε κινητοποιήσεις, εξεγέρσεις, επαναστάσεις ή ότι άλλο υπέρ αυτών.
Εκ των υστέρων μάλιστα "κατασκευάζεται" και η σχετική τεκμηρίωση ή συμπληρώνεται στα κενά που η πονηρή ιστορία αφήνει.

Ας δούμε ένα παράδειγμα: την Οκτωβριανή επανάσταση του 1917. Γνωρίζουμε ότι η θεωρίες του Λένιν ακόμη συζητούνται και αναλύονται σε όλον τον κόσμο. Γνωρίζουμε ότι ο κόσμος που εξεγέρθηκε δεν είχε ιδέα για τον σοσιαλισμό πέραν μιας γενικής υπόσχεσης ισότητας και ελευθερίας. Γνωρίζουμε ότι εκτός μιας ηγετικής ομάδας μερικών δεκάδων άντε εκατοντάδων στελεχών κανείς και καμία επίσης από τα μέλη του κόμματος των μπολσεβίκων δεν είχε σαφή ιδέα που πηγαίνουν. Τι γνώριζαν όλοι και όλες, μέλη και απλοί κανονικοί άνθρωποι που ενώθηκαν σε μια εξέγερση; Μα την καταπίεση των τσαρικών, των φεουδαρχών, της αριστοκρατίας και του στρατού τους. Αυτό που συνεπήρε τον κόσμο ήταν η απόλυτη φτώχεια, βία και καταπίεση που ενσάρκωνε ο Τσάρος. Το Όχι στον Τσάρο λοιπόν και σε ότι εξέφραζε για τον καθένα και την καθεμιά. Αυτό είναι ο αρνητικός διεκδικητισμός που έχει την δύναμη της εξέγερσης ή ενός κινήματος που μπορεί να αλλάξει τις κοινωνίες. Όχι τα θετικά πολιτικά προτάγματα και οι υποσχέσεις.

Πάμε σε ένα άλλο παράδειγμα: την Οικολογία. Το κίνημα αυτό έγινε γνωστό στην συνολική του φιλοσοφία και υπόσταση χάρη στο κίνημα ΚΑΤΑ της πυρηνικής ενέργειας. Και σήμερα αναβιώνει χάρη στο κίνημα ΚΑΤΑ της κλιματικής αλλαγής. Ποτέ δεν αναπτύχθηκε σοβαρό οικολογικό κίνημα θετικών διεκδικήσεων παρότι βρίθει η οικολογία μελετών και τεκμηρίωσης για την οικολογική αλλαγή. Ποτέ δεν έγιναν διαδηλώσεις για την χρήση φωτοβολταϊκών ή οικολογικής γεωργίας αλλά έγιναν ΚΑΤΑ της εκτροπής του Αχελώου, ΚΑΤΑ της Eldorado στην Χαλκιδική, ΚΑΤΑ των εξορύξεων υδρογονανθράκων στην Ήπειρο.

Ο Μάης του 68 ήθελε να γκρεμίσει να ελευθερώσει όχ να χτίσει. Το Πολυτεχνείο ήθελε να ρίξει την χούντα - οι συντελεστές του διαφωνούσαν μεταξύ τους για το μετά.

Ο ΣΥΡΙΖΑ ψηφίστηκε για να πέσει ο Σαμαράς και το συνεργαζόμενο ΠΑΣΟΚ που έφεραν τα μνημόνια και όχι για να εφαρμοστεί το πρόγραμμα της ριζοσπαστικής αριστεράς. Κι όταν αυτή συγκρούστηκε με την ΕΕ, ο κόσμος ψήφισε ΟΧΙ στο δημοψήφισμα και μετά ανέθεσε στην ριζοσπαστική αριστερά την εφαρμογή του τρίτου μνημονίου που καμία σχέση δεν είχε με το πρόγραμμά της... Γιατί λειτουργούσε ακόμη το ΟΧΙ σε ΝΔ και Πασοκ και Σόιμπλε. Δεν λειτουργούσε κανένα ΝΑΙ στο αριστερό πρόγραμμα όποιο κι αν ήταν αυτό.

Τον αρνητικό διεκδικητισμό μπορείς να τον κατανοήσεις θετικά ή αρνητικά.

Μπορείς να τον δεις σαν μικροαστισμό όπως πχ υποτιμητικά λέγεται ότι οι ψηφοφόροι ψηφίζουν αρνητικά, τιμωρούν με την ψήφο τους, δεν επιβραβεύουν.

Μπορείς να τον δεις ανθρωπολογικά, ότι ο άνθρωπος δεν αντιλαμβάνεται στην καθημερινότητα είτε δεν εκτιμά τις μικρές σταδιακές αλλαγές γονιδιακά αλλά μόνο στις μεγάλες απειλές ή τις αντιθέσεις μαύρο άσπρο.
Μπορείς να το δεις σαν επαλήθευση της αναρχικής θεωρίας της σχεδόν φυσικής αντίθεσης με την εξουσία, τον περιορισμό, την τεχνητή ιεραρχία, την καταπίεση της ελευθερίας κίνησης και επιλογών.

Ακόμη και το ότι οι ηγέτες που ανεβαίνουν σαν ελευθερωτές συχνά κατεβαίνουν ως προδότες, δείχνει την κυριαρχία του αρνητικού διεκδικητισμού: δεν ανέβηκες γιατί είσαι καλός αλλά γιατί είσαι μια λύση απέναντι στην εξουσία του προηγούμενου. Και θα κατέβεις αν και έκανες πολλά καλά γιατί είσαι και εσύ μισητό σύμβολο εξουσίας (είτε επειδή είσαι πραγματικά ειτε γιατί η αντιπολίτευση μας έπεισε γι αυτό).

Η Δούρου δεν έπεσε γιατί έκαψε το Μάτι. Όλοι ξέρουν ότι δεν τόκανε. Αλλά ενσάρκωσε συγκυριακά το μίσος-στόχο όλων των αντιθέσεων με την εξουσία: μικροαστικών και εργατικών, των φτωχών και των πλουσίων...

Ο Τσίπρας δεν έπεσε γιατί πρόδωσε την Μακεδονία. Έπεσε γιατί λατρεύτηκε σαν αντιμνημονιακός Μεσσίας που όμως ηττήθηκε και μετά εφάρμοσε μνημόνια ενσαρκώνοντας πάνω του το μίσος στόχο της ανάλγητης εξουσίας - έστω και αυτής που λέει "θα τα κάνω όλα αλλά σε βάθος χρόνου". Οι μικροβελτιώσεις δεν γίνονται αντιληπτές όπως είπαμε παραπάνω.

Είναι υγιής ο αρνητικός διεκδικητισμός και οι εξεγέρσεις ή τα τέρατα που παράγει; 

Όχι, ούτε υγιής είναι ούτε αρρωστημένος - είναι απλά ανθρώπινο χαρακτηριστικό.

Που εξηγεί γιατί οι άνθρωποι χάνουν τον έλεγχο στις εξεγέρσεις τους, στις κοινωνίες τους, στα κόμματά τους. Γιατί η άμεση δημοκρατία ισχύει για σύντομα διαστήματα και την ακολουθεί η αδιαφορία (που υλοποιείται στην ανάθεση). Γιατί οι άνθρωποι χάνουν το ενδιαφέρον τους και δεν συμμετέχουν ακόμη και στο πιο ενδιαφέρον κίνημα ή στις πράξεις των ηγετών που οι ίδιοι ανέδιεξαν. Γιατί εγκαταλείπουν τις συλλογικότητες αμέσως μετά την ακμή τους. Γιατί και τα πολιτιστικά κινήματα ακμάζουν και αμέσως μετά παρακμάζουν.Είναι "νόμος" αυτό όπως φαίνεται.
Μιλούν γι αυτόν τον νόμο οι αρχαίοι φιλόσοφοι της Δύσης και οι σοφοί της Ανατολής. Μιλούν για την κατάλληλη στιγμή που την αρπάζεις, το κύμα που καβαλάς να σε πάει παρακάτω γνωρίζοντας ότι κι αυτό θα περάσει καλό ή κακό. Και μετά θα πρέπει να περιμένεις το επόμενο.

Οι καλοί πολιτικοί νοιώθουν το κύμα και το καβαλάνε. Οι ακόμη πιο καλοί πολιτικοί ξέρουν και τι να κάνουν μετά. Ανάμεσα στα κύματα. Την περίοδο της "παρακμής" - που δεν αφορά το περιεχόμενο του προτάγματος αλλά την μορφή. Τότε εκείνοι αλλάζουν την μορφή και συνδέονται με το επόμενο κύμα οργανικά. Οι κακοί πολιτικοί αποστεώνονται, γίνονται δογματικοί. Κι έτσι έχουμε ήδη δογματικό μαρξισμό, δογματικό φιλελευθερισμό, δογματικό αναρχισμό. Τροτσκιστές που ζητούν πάντοτε "γενική απεργία" ακόμη και όταν είναι φανερό ότι οι εργαζόμενοι δεν ενδιαφέρονται καν για κάτι τέτοιο. Σε παράλληλα σύμπαντα φιλοσοφίες ζωής γίνονται άκαμπτα δόγματα, εθελοντές ιερουργοί κοινοτήτων αλληλεγγύης γίνονται χρυσοαμειβόμενοι υπάλληλοι αυταρχικών θρησκειών ΑΕ, ζωντανές παραδόσεις γίνονται μιμήσεις χωρίς περιεχόμενο, κύμβαλα αλαλάζοντα. Κι αυτό είναι αναμενόμενο γιατί διατηρούνται οι μορφές ενώ το πρόταγμα έχει μετακομίσει αλλού χωρίς να γίνει αντιληπτό.

Οι αναγκαστικοί κύκλοι ακμής και παρακμής δεν έχουν προφανώς μοναδική αιτία τον αρνητικό διεκδικητισμό και τις κορυφώσεις του. Υπάρχουν και οι κυκλικές κρίσεις του καπιταλισμού με όλες τις παράπλευρες κρίσεις που προκαλούν, κλιματικές , προσφυγικές, πολεμικές κλπ Όμως η παρακολούθηση των κυμάτων του αρνητικού διεκδικητισμού είναι πολύτιμη για τον φιλόσοφο ή τον πολιτικό που ερευνά το επόμενο κύμα ή ακόμη και το πως πρόσκαιρα να καθυστερήσει, επεκτείνει ή αναβάλλει κάποια από αυτά.

Δεν χρειάζεται να πέφτει από τα σύννεφα πχ ο Ελ. Βενιζέλος όταν χάνει τις εκλογές αφού έχει διπλασιάσει το ελληνικό κράτος ή ο Αλ. Τσίπρας όταν έχει αποκαταστήσει την αστική και κοινωνική κανονικότητα. Ο αρνητισμός έχει μεγαλύτερη δυναμική από τον θετικισμό. Αποτελεί τον διαθέσιμο μηχανισμό ελέγχουν που διαθέτει ο άνθρωπος σε μαζικό επίπεδο. Εξαιρούνται οι μειοψηφίες. Εκεί οι νόμοι είναι άλλοι αλλά συχνά στην ιστορία γίνεται το λάθος μηχανικά να θεωρείται ότι διατηρούνται ίδιοι οι νόμοι που την διέπουν και όταν η μειοψηφία γίνει πλειοψηφία ... Δεν μπορεί πχ ο ΣΥΡΙΖΑ του 4% να είναι ίδιος με τον ΣΥΡΙΖΑ του 30%. Είναι ήδη κάτι άλλο. Αν εγκαίρως γίνει αυτό παραδεχτό και αντιστοιχηθεί με την κατάλληλη μορφή, θα είναι έτοιμος για το επόμενο κύμα.
Η δημοκρατία τέλος άνθισε στις πόλεις της αρχαίας Ελλάδας σε μικρά όμως ακροατήρια. Σε μεγάλα υποφέρει. Χάνει την αμεσότητα. Ότι και να λέμε σήμερα δεν έχουμε δημοκρατίες αλλά μορφές που την θυμίζουν.

Το επόμενο διάστημα οι αστικοί θεσμοί που αποκατέστησε η αριστερά (ειρωνεία της ελληνικής ιστορίας) αδειάζοντας από ριζοσπαστισμό και φορτώνοντας μεταρρυθμισμό, θα απειληθούν από την συμμαχία μιας δεξιάς χρεοκοπημένης που ήρθε να βρει σωτηρία και νόημα στην ακροδεξιά που ενσωμάτωσε. 

Ως εκ τούτου ο νέος αρνητικός διεκδικητισμός θα αφορά ένα αντιδεξιό μέτωπο όλων των προοδευτικών. Με συνολικό πρόταγμα την οριστική θεσμική θωράκιση της ελληνικής κοινωνίας απέναντι στον φασισμό και τις ολιγαρχικές εκτροπές. 

Σε αυτή τη φάση και μπροστά στο νέο κύμα που σύντομα θα φουσκώσει με αρνητισμό απέναντι στην (ακρο)δεξιά, η ριζοσπαστική αριστερά δεν πρέπει να επιμείνει ο Νέος ΣΥΡΙΖΑ να έχει τα χαρακτηριστικά της. 
Θα αποτελέσει ένα διακριτό ρεύμα που συναινετικά θα συνεργαστεί με όσο το δυνατόν περισσότερα άλλα ρεύματα προοδευτικότητας με κοινό πρόταγμα την πολιτιστική και παιδευτική αναβάθμιση της ελληνικής κοινότητας του παγκόσμιου χωριού. Ξεκινώντας από τον εαυτό της. 
Χωρίς περιττά δράματα και αντιπαραθέσεις. 
Αλλά εξετάζοντας με προσοχή τις πράξεις της και τις παραλείψεις της από τον Ιανουάριο του 2015 έως σήμερα. Όπως έχει εξετάσει τις περιόδους του πρώτου και δεύτερου αντάρτικου. 

Γιατί για όνομα του Μαρξ, πρώτη φορά βγήκε με εκλογές κυβέρνηση η ριζοσπαστική αριστερά παγκοσμίως και έμεινε και 4,5 χρόνια χωρίς τη βοήθεια κάποιου είδους δικτατορίας της πρωτοπορίας των φωτισμένων! 
Δεν της αξίζει ένας ενδελεχής απολογισμός που θα φωτίσει πολλές πλευρές του ερωτήματος "αστικό πλαίσιο και ριζοσπαστική αριστερά";








Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Θέλετε να βάλετε ενεργό link στο σχόλιό σας; BlogU