Η Ελλάδα μετά τις εκλογές -Ταξιδιωτική έκθεση του Manuel Sarrazin και Sven-Christian Kindler

Πως είδαν την χώρα μας και τις προοπτικές της, οι δυο γερμανοί Πράσινοι βουλευτές στην διάρκεια πολιτικού τους ταξιδιού στην Ελλάδα:

Από τους Sven-Christian Kindler και Manuel Sarrazin, Μέλη του Γερμανικού Κοινοβουλίου 

Παρασκευή 15.07.2012

Από 03. έως 06 Ιουλίου 2012 βρεθήκαμε στην Αθήνα για συνομιλίες με την κυβέρνηση, την αντιπολίτευση, επιχειρήσεις και συνδικάτα:

Η πολιτική έκθεση ενός ταξιδιού  

Το πολιτικό σύστημα στην Ελλάδα βρίσκεται σε ραγδαία μεταβολή. Με τα δυο παλιά, συνεχώς εναλλασσόμενα κυβερνητικά κόμματα, "κρατοκόμματα", να χάνουν ογκώδες μέγεθος της δύναμής τους. Και τον ΣΥΡΙΖΑ, μια καινούργια πολιτική δύναμη, να γίνεται μέσα σε λίγα χρόνια από 5% σε ένα κόμμα σχεδόν του 30%.
Το παλιό σύστημα της οικονομίας των προστατευόμενων ημέτερων με κομματική ταυτότητα  - μέχρι και τα κατώτερα πόστα στη δημόσια διοίκηση, θα μπορούσε να βρίσκεται επίσης σε τροχιά μεταβολής. Δίχως αμφιβολία όμως ο ΣΥΡΙΖΑ, έχει μεγάλη υποστήριξη από αυτήν ακριβώς την πελατεία. 

Η νέα κατάσταση στην Ελλάδα, το ότι δηλαδή οι κυβερνητικοί συνασπισμοί είναι απαραίτητοι, θα μπορούσε να επιφέρει μια θετική μεταβολή στην πολιτική κουλτούρα προς έναν υγιή πραγματισμό και μια ικανότητα συμβιβασμών. Στο αρνητικό σενάριο όμως αυτή η κατάσταση θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια μακρόχρονη κατάσταση αποσταθεροποίησης.

Η εξαφάνιση των φιλελεύθερων κομμάτων του κέντρου από το ελληνικό κοινοβούλιο και η παραίτηση του ΠΑΣΟΚ και της ΔΗΜΑΡ από κυβερνητικές θέσεις, θα μπορούσαν να είναι ενδείξεις για κάτι τέτοιο. Η συμμετοχή της μετριοπαθούς ΔΗΜΑΡ, διασπασθέν κομμάτι του ΣΥΡΙΖΑ, στον κυβερνητικό συνασπισμό θα μπορούσε να την μεταβάλλει σε μια εναλλακτική αριστερά.

Παρ όλες τις ελλείψεις η Ελλάδα έχει και επιτυχίες στον περιορισμό των εξόδων του
προϋπολογισμού και συγχρόνως κερδίζει σε ανταγωνιστικότητα. Αυτά τα θετικά σημάδια επισκιάζονται προς στιγμή από τη μη σταθερή κατάσταση, τη συνεχιζόμενη μαζική ύφεση, την μεγάλη μάζα προβλημάτων και την ελλειπή πραγματοποίηση πολλών μεταρρυθμίσεων στα έσοδα του κράτους και στον τομέα της οικονομικής πολιτικής. 

Παρόλα αυτά, αυτά τα σημάδια δείχνουν ότι η Ελλάδα δεν είναι καταδικασμένη ευθύς εξ αρχής, να αποτύχει.

Η κατάσταση στην Ελλάδα παραμένει και μετά τις εκλογές πολύ ανησυχητική.
Η χώρα βρίσκετε στον έκτο κατά σειρά χρόνο σε μια βαριά ύφεση. Η Οικονομία στο τέλος αυτού του χρόνου θα έχει μειωθεί από το 2009 σχεδόν κατά 20%. 1,2  εκατομμύρια Ελληνίδες/ες είναι άνεργοι (22%), πάνω από το 50% των ανθρώπων κάτω των 35 ετών δεν έχουν δουλειά. 

Μόνο για τους πρώτους έξι έως δώδεκα μήνες δίδεται ταμείο ανεργίας, μετά δεν υπάρχει κρατική χρηματική βοήθεια. Κάτι παρόμοιο σαν το Hartz IV δεν υπάρχει. Ένα εκατομμύριο άνθρωποι ζουν προς στιγμήν σε αυτή τη κατάσταση. 

Ο αριθμός των άστεγων ως εκ τούτου έχει αυξηθεί δυναμικά. Ιδιαιτέρως η κατάσταση των μεταναστών και των ανθρώπων χωρίς έγγραφα είναι άθλια. Το ποσοστό αυτοκτονιών ήταν πριν την κρίση το μικρότερο στην Ευρώπη, σήμερα έχει φθάσει στο υψηλό επίπεδο της Σουηδίας. Η διάθεση μετακινείται μεταξύ οργής και απελπισίας.

Απαραίτητη η επιστροφή της πολιτικής

Στην περίπτωση της Ελλάδας δεν πρόκειται μόνο για οικονομικές προκλήσεις. 
Βεβαίως χρειάζεται η Ελλάδα οικονομική ανάρρωση, οικονομική επάρκεια και θέσεις εργασίας. Αλλά όχι μόνο: 
Πρόκειται επίσης και για την πολιτική! 
Και για την εμπιστοσύνη στην κατεύθυνση της πολιτικής για το καλό του κοινωνικού συνόλου. 

Η οικονομική ανάρρωση, η οικονομική επάρκεια και οι θέσεις εργασίας, όλα αυτά στην Ελλάδα δεν είναι απλά μόνο, θέμα πολιτικής πρακτικής, αλλά κατά προτεραιότητα θέμα πολιτικής βούλησης για μεταρρυθμίσεις σε βάθος. 

Η Ελλάδα δεν θα βγει από αυτή την κρίση χωρίς αλλαγές στην πολιτική συμβίωση. Ο νέος κυβερνητικός συνασπισμός ...
(ΝΔ, ΠΑΣΟΚ, ΔΗΜΑΡ), αλλά κυρίως ΝΔ και ΠΑΣΟΚ, πρέπει επιτέλους να αποδείξει ότι βάζει τα ενδιαφέροντα των πελατών του κάτω από τις απαραίτητες βαθιές αλλαγές στη δομή του κράτους για το καλό ολόκληρου του πληθυσμού. 

Η ελληνική κυβέρνηση πρέπει να σχηματίσει προτάσεις λύσεων και αυτές να τις θέσει σε διαπραγμάτευση με την τρόικα. Ένα σενάριο σαν εκείνο των διαπραγματεύσεων για το πρώτο μνημόνιο δεν πρέπει να επαναληφθεί: η Ελληνική κυβέρνηση πρέπει να σταθεί στο ίδιο επίπεδο  με τους εταίρους στις διαπραγματεύσεις, με δικές της μεταρρυθμιστικές ιδέες αντί να αφήσει το ΔΝΤ να καθορίσει το περιεχόμενο τους.

Η Ελλάδα πρέπει να παραμείνει στην Ευρωζώνη. Τελεία.

Με εξ ανάγκης σχέδια  προετοιμάζονται ήδη  η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) και άλλες Κεντρικές Τράπεζες για μια πιθανή αποπομπή της Ελλάδας από το Ευρώ. Επίσης στις Βρυξέλλες, το Βερολίνο και άλλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες αναπτύσσονται και εκτιμώνται σχετικά σενάρια. 

Η πεποίθηση ότι, μια εθελοντική ή υποχρεωτική έξοδος της Ελλάδας από την Νομισματική Ένωση, θα μπορούσε να είναι οικονομικά και πολιτικά διαχειρίσιμη είναι αφελής και υποτιμά τους κινδύνους που πηγάζουν από αυτή. 

Σε μια Δημοκρατία δεν γίνεται αλλαγή Νομίσματος εν μια νυκτί, και ως εκ τούτου τα ΜΜΕ και οι πολίτες θα μάθουν για αυτό. Από το φόβο για το καινούργιο Νόμισμα, το οποίο θα έχει πολύ μικρότερη αξία από ότι το Ευρώ, θα τρέχουν οι άνθρωποι στις τράπεζες για να σηκώσουν τις αποταμιεύσεις τους. Έρχεται έτσι το λεγόμενο “Bankrun“. 
Ήδη από τώρα εξάγονται μαζικά χρήματα – ιδίως από πλούσιους - . 
Μιας και καμιά τράπεζα του κόσμου, έστω και μερικώς, δεν μπορεί να αποπληρώσει όλες τις αποταμιεύσεις, καταρρέει έτσι το ελληνικό τραπεζικό σύστημα. Χωρίς λειτουργικό τραπεζικό και οικονομικό τομέα η πραγματική Οικονομία – βιομηχανία, επαγγελματίες, εταιρίες υπηρεσιών, γεωργία – καταρρέει τελεσίδικα. 
Δεν είναι διευκρινισμένο αν το ελληνικό κράτος θα συνεχίσει να παίρνει δάνεια και οικονομική βοήθεια από την Ευρώπη, έτσι ώστε να μπορέσει να κρατήσει τουλάχιστον τα απομεινάρια του Κράτους. Διότι από τις διεθνείς χρηματαγορές δεν μπορεί η χώρα να χρηματοδοτηθεί από το 2010. Σε κάθε περίπτωση λοιπόν θα αυξηθεί ακόμη μια φορά η ανεργία μαζικά. 
Ο κίνδυνος του χάους και των κοινωνικών συγκρούσεων είναι μεγάλος. Η αποχώρηση της Ελλάδας από το Ευρώ θα μπορούσε να εξελιχθεί σε Leehman Brothers της νοτιοανατολικής Ευρώπης. Διότι και οι τράπεζες στις γειτονικές χώρες πχ. στη Βουλγαρία, Ρουμανία, Αλβανία, Σερβία, Κύπρος η Μακεδονία, είναι στενά συνδεδεμένες με τις ελληνικές τράπεζες. 
Οι καταστροφικές οικονομικές συνέπειες και οι πολιτικές και κοινωνικές συγκρούσεις θα μπορούσαν να αποσταθεροποιήσουν ολόκληρη την περιοχή. Μια περιοχή όπου την δεκαετία του 90 έλαβε χώρα αιματηρός εμφύλιος πόλεμος και γενοκτονία στα Βαλκάνια. Στις αρχές της δεκαετίας του 70 δέσποζε επίσης στο κράτος μέλος του ΝΑΤΟ, Ελλάδα, μια στρατιωτική δικτατορία και με τη γειτονική χώρα και σύμμαχο στο ΝΑΤΟ, Τουρκία, υπάρχει εδώ και δεκαετίες μια αναβράζουσα διαφωνία, μεταξύ άλλων και για την Κύπρο.

Από την οπτική της ευρωπαϊκής πολιτικής, μια έξοδος της Ελλάδας από την Νομισματική Ένωση θα έδινε ένα καθαρό μήνυμα: 

Όποιος δεν ανταποκρίνεται πετάγεται λοιπόν έξω. Ευρώπη: με άξιες και Αλληλέγγυα Κοινότητα; Όχι, μάλλον εθνικιστικοί λογαριασμοί κόστους οφέλους, δίνουν τον τόνο.

Οικονομικά, κάτι τέτοιο θα είχε σαν αποτέλεσμα την συνέχιση και την επιδείνωση της κρίσης. Εκτός των αναταράξεων στην Νοτιοανατολική Ευρώπη θα ήταν και στις χρηματαγορές επίσης φανερό ότι: Η Ευρωζώνη μπορεί να διασπαστεί, και άλλα κράτη θα μπορούσαν να εκδιωχθούν. 
Η εμπιστοσύνη για επενδύσεις στην Πορτογαλία, Ιρλανδία, Ισπανία η Ιταλία θα μειώνονταν ακόμη περισσότερο, κεφάλαια θα έφευγαν και από την άλλη θα μπορούσε επίσης να μεγαλώνει η πιθανότητα  εξόδου και άλλων κρατών. Με αυτόν τον τρόπο θα επιταχύνονταν μια ελικοειδής καθίζηση . 

Η Ευρώπη δεν διαθέτει ένα τείχος προστασίας ενάντια σε κάτι τέτοιο. Οι δυνατότητες του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθεροποίησης (ESM) είναι πολύ μικρές για αυτόν το σκοπό. Η τραπεζική άδεια για την αναχρηματοδότηση του έχει εμποδιστεί από την Γερμανία, για ιδεολογικούς λόγους. Η ΕΚΤ θα έπρεπε πιθανότατα να επέμβει μαζικά. Αν, και εν όψει του δράματος της κρίσης, το αν αυτό τότε θα ήταν αρκετό, είναι αμφίβολο.

Γι αυτό επιβάλλεται πολιτικά και οικονομικά να μείνει η Ελλάδα στο Ευρώ. Και ακριβώς αυτήν την πολιτική απόφαση των υπολοίπων Ευρωκρατών χρειάζεται η Ελλάδα επειγόντως παρά ποτέ. 

Χωρίς μια καθαρή συνηγορία υπέρ της Ελλάδας στην Ευρωζώνη δεν θα μπορέσει η χώρα να ανακάμψει. Οι επείγουσες και απαραίτητες επενδύσεις της ιδιωτικής οικονομίας εκλείπουν λόγω του φόβου της επιστροφής στη δραχμή.

Επαναδιαπραγμάτευση του προγράμματος, διαδικασία μεταρρυθμίσεων στις δομές – υπάρχουν πολλά που πρέπει να γίνουν

Τα συμφωνηθέντα προγράμματα προσαρμογής της εκάστοτε ελληνικής κυβέρνησης με την τρόικα δεν λειτούργησαν και η κατάσταση χειροτερεύει. 

Αυτό οφείλεται κατά κύριο λόγο στο ότι πάρθηκαν ελάχιστα μέτρα στην πλευρά της αύξησης των εσόδων ενώ στην πλευρά των εξόδων πάρθηκαν προ πάντων μέτρα τα οποία δεν ήταν κοινωνικά δίκαια. 

Αντί να μεταρρυθμιστεί η δημόσια διοίκηση μειώθηκαν οι μισθοί στο δημόσιο οριζόντια κατά 30 – 40%. Δεν υπάρχει καμιά διαφοροποίηση σε ομάδες μισθών ή απασχόλησης. Επίσης στους/στις συνταξιούχους υπήρξαν σκληρές περικοπές. 
Από την άλλη μεριά πολλές απαραίτητες μεταρρυθμίσεις στον τομέα της ανταγωνιστικότητας ή του εκσυγχρονισμού στις εφορίες δεν προχώρησαν ή δεν εισήχθησαν καν.

Πολλές φορές προστάτευσε η ελληνική κυβέρνηση τα συμφέροντα των πελατών της αντί να προχωρήσει στην ολοκληρωτική εφαρμογή των απαραίτητων μεταρρυθμίσεων.

Με την αύξηση του ΦΠΑ στο 23% και τις περικοπές μισθών στον ιδιωτικό τομέα (μεταξύ άλλων με μείωση του κατώτερου μισθού), τα μέτρα αυτά είχαν σαν αποτέλεσμα  να αποδυναμώσουν μαζικά την αγορά του εγχωρίου εμπορίου. Η ελληνική οικονομία είναι προσανατολισμένη ιδιαίτερα στην εγχώρια αγορά, ενώ ο τομέας των εξαγωγών είναι πολύ λίγο εμπεδωμένος. Μια πολύ σκληρή πολιτική περικοπών μέσα σε μια ύφεση οδηγεί σε μεγαλύτερη ανεργία και απώλεια εσόδων για εκτεταμένα κομμάτια του πληθυσμού, γεγονός που οδηγεί σε λιγότερα φορολογικά έσοδα πράγμα που από την μεριά του θέτει μεγαλύτερες απαιτήσεις στα κοινωνικά και ασφαλιστικά ταμεία. 
Έτσι επιδεινώνεται η ύφεση και επίσης η κατάσταση του προϋπολογισμού. 

Οι στόχοι στο πρόγραμμα για το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν (ΑΕΠ) είχαν και θα έχουν αποτυχία. Επίσης και οι οικονομικοί στόχοι δεν μπορούν σε μια τέτοια κατάσταση να επιτευχθούν.

Το κράτος και η οικονομία στην χώρα πρέπει να αναδιαρθρωθούν σε βάθος. Αλλαγές στη δομή, εξυγίανση του προϋπολογισμού, εκσυγχρονισμός στην διοίκηση των εφοριών και μια ενδυνάμωση της ανταγωνιστικότητας είναι τελείως απαραίτητα. Όμως αυτό δεν γίνεται από την μια μέρα στην άλλη. 

Η Ελλάδα βρίσκετε σε μια πολύ βαθιά ύφεση. Η οικονομία θα είναι στο τέλος αυτού του χρόνου  κατά 1/5 μικρότερη από το 2009 . Εν τω μεταξύ η χώρα έχει μειώσει, βάση στοιχείων από το ΔΝΤ του Απριλίου του 2012, το καθαρό, ως προς τα αναπτυξιακά στοιχεία, δομικό έλλειμμα του προϋπολογισμού σε σχέση με το ΑΕΠ, από το 2010 μέχρι το 2012 από -10,1% σε -4,6%. Μια τεράστιας δυναμικής προσπάθεια σε αυτό το λίγο χρόνο.

Αποτελεσματική, διαρκής και δομική εξυγίανση του προϋπολογισμού επιτυγχάνεται όμως μόνον όταν οι αναπτυξιακές επιπτώσεις της πολιτικής των περικοπών συνυπολογίζονται στην ζήτηση στην εγχώρια αγορά. 

Το πρόγραμμα ήταν για την Ελλάδα ντε φάκτο  μια θεραπεία σοκ, η οποία οδήγησε
προ πάντων σε δραματικές, κοινωνικά άδικες περικοπές στα έξοδα, ενώ πολλές αναζωογονητικές δομικές μεταρρυθμίσεις σπρωχνόταν στην άκρη του μακριού πάγκου. 
Για να διατηρηθεί υψηλά η πίεση, δίδονταν πάντα απραγματοποίητοι στόχοι για τον γρήγορο περιορισμό του νέου χρέους και την αύξηση της οικονομικής ανάπτυξης, πράγμα που οδήγησε σε μια διαρκή διόρθωση και σε έλλειψη εμπιστοσύνης. Συγχρόνως η ανυπαρξία νομικής εκτέλεσης των συμφωνηθέντων βημάτων, ιδίως τους τελευταίους μήνες του προεκλογικού αγώνα, καθώς επίσης η μηδενική εκ των πραγμάτων εκκίνηση διαδικασιών, σε κοινοβουλευτικά αποφασισμένες μεταρρυθμίσεις, είχε σαν αποτέλεσμα να αποδυναμωθεί η εμπιστοσύνη των διεθνών χρηματοδοτών στην ελληνική πολιτική.

Ο αρχηγός της κυβέρνησης Σαμαράς θα πρέπει τώρα να επανακτήσει την χαμένη εμπιστοσύνη και να αποδείξει ότι η κυβέρνηση του είναι σε θέση να πραγματοποιεί πράγματα και ότι μπορεί να προωθήσει τις απαραίτητες μεταρρυθμίσεις. 

Μόνο τότε μπορεί να επαναδιαπραγματευτεί ένα αναμορφωμένο πρόγραμμα και θα διαμορφωθεί σε ρεαλιστική και δίκαιη βάση. Οι ακόλουθες αλλαγές θα ήταν εδώ κατανοητές:
• Το χρονοδιάγραμμα για τους στόχους του προϋπολογισμού θα πρέπει να επιμηκυνθεί κατά δυο χρόνια μέχρι το 2016. 
Γι αυτό το σκοπό θα πρέπει η νέα ελληνική κυβέρνηση να επανακτήσει την εμπιστοσύνη της ελληνικής πολιτικής και να δρομολογηθούν μεταρρυθμίσεις. 
Όλες οι πλευρές θα πρέπει, παρά τις πολιτικές αντιπαραθέσεις για εσωτερική κατανάλωση, να δείξουν κινητικότητα και δεν επιτρέπεται με λαϊκίστικες προτάσεις απευθυνόμενες στο εσωτερικό να οξύνουν την κατάσταση.
• Το οξύ πρόβλημα της εξόφλησης των περίπου 3 δις Ευρώ στην ΕΚΤ πρέπει να λυθεί άμεσα
• Η χώρα χρειάζεται ένα επενδυτικό πρόγραμμα στα πλαίσια ενός Green New Deal. Αυτό περισσότερο πρέπει να εστιαστεί στον τομέα του τουρισμού, στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και την αποτελεσματική εξοικονόμηση καθώς και στην γεωργία της περιφέρειας.
• Οι συμφωνίες και οι στόχοι του μέχρι τώρα προγράμματος πρέπει να επανεξεταστούν κριτικά και να συμπληρωθούν όπως πχ.στους τομείς που ακολουθούν: Απασχόληση, φτώχεια, κοινωνικός διάλογος, κατώτατο όριο μισθών, συντάξεις, πολιτική για κλίμα και περιβάλλον, μεταναστευτική πολιτική, οικονομική επάρκεια των ταμείων υγείας και των ιατρικών παροχών. Και το ευρωκοινοβούλιο θα πρέπει να πάρει θέση για το καινούργιο πρόγραμμα.
• Μια φορολογική μεταρρύθμιση η οποία θα είναι κοινωνικά δικαιότερη αφήνοντας περισσότερο χώρο για την εγχώρια αγορά, όπως είχε προγραμματισθεί στο μνημόνιο, πρέπει τώρα να πραγματοποιηθεί κατά προτεραιότητα.
• Προτάσεις της ελληνικής κυβέρνησης για δικαιότερα μέτρα στην εξυγίανση του προϋπολογισμού θα πρέπει να συμπεριληφθούν με προτεραιότητα στις επερχόμενες διαπραγματεύσεις
• Η κομμισιόν θα πρέπει να ασχοληθεί και να πάρει αναλυτικά στοιχεία από τράπεζες της Ελβετίας και άλλων χωρών για να μπορεί να ενεργήσει ενάντια στη φοροδιαφυγή και την παράνομη έξοδο κεφαλαίων από την Ελλάδα.
Η αποδοτικότητα στο διοικητικό σύστημα, σε εφορίες και δικαιοσύνη θα επιφέρει αποτελέσματα μεσοπρόθεσμα, πρέπει όμως να προωθηθεί άμεσα.
*μετάφραση έκθεσης: Δημήτρης Γουμάγιας, Βερολίνο
  - επιμέλεια κειμένου: Γιώργος Παπασπυρόπουλος